Heptilik xewerler (21-séntebirdin 27-séntebirgiche)

Muxbirimiz eziz
2019.09.27
Zumret-Dawut-Shahitliq-20190924.jpg Zumret dawut xanim amérika tashqi ishlar ministirliqi orunlashturghan “Shinjangdiki kishilik hoquq krizisi” témisidiki yighinda shahitliq bermekte. 2019-Yili 24-séntebir. Nyo-york, amérika.
Social Media

Uyghurlar mesilisi b d t ning yilliq kéngishide muhim salmaq igilidi

Birleshken döletler teshkilati (b d t) ning mushu heptide chaqirilghan 74-nöwetlik yilliq kéngishi mezgilide Uyghurlar mesilisi eng muhim mesililer süpitide köpchilikning diqqitige sunuldi. 

Tunji qétim amérika prézidénti donald trampning sahibxaniliq qilishi bilen b d t da chaqirilghan diniy erkinlik témisidiki yighinda Uyghurlar duch kéliwatqan paji'e muhim témilardin boldi. Buninggha ulapla chaqirilghan Uyghurlar témisidiki mexsus yighinda Uyghur wekiller téximu tepsiliy melumatlar berdi. 

Shu küni ötküzülgen Uyghurlar heqqidiki muxbirlarni kütüwélish yighinida amérikaning yardemchi tashqi ishlar ministiri déywid stilwél Uyghur mesilisining térrorluq bilen alaqisi yoqluqini alahide tekitlidi. 

Lagér shahiti zumret dawutning bayanliri zor tesir qozghidi

Xitay hökümitining “Terbiyilesh merkizi” namidiki lagérlirining biride yatqan zumret dawut ming musheqqette hörlükke chiqqandin kéyin lagérlarning qandaq mudhish makan ikenliki heqqide ashkara guwahliq berdi.

Bolupmu zumret dawut b d t da ötküzülgen Uyghurlar heqqidiki mexsus yighinda guwahliq bérip, lagérdiki ayallarning mejburiy tughmas qiliwétilishi, lagér tutqunlirining milliy kimlikini inkar qilishqa mejburlinishi heqqide melumat berdi. 

Xitay hökümiti nöwette lagérlarni “Kespiy terbiyilesh mektipi” dep perdazlawatqan bolup, zumretning guwahliqi xitay hökümitining dunyani qandaq aldawatqanliqini biwasite pash qildi.

Uyghur tutqunlarning poyizda yötkilishi heqqidiki widyo zor ghulghula qozghidi

Yéqinda közliri téngilghan we put-qolliri kishenlen'gen nechche yüz Uyghur mehbusning korla poyiz istansisida saqchilarning qattiq nazariti astida yötkiliwatqanliqi heqqidiki sin körünüshi tarqaldi.

Bu sin körünüshi tarqalghandin kéyin awstraliye tashqi ishlar ministiri maris peyn, amérikaning yardemchi tashqi ishlar ministiri déywid stilwél qatarliqlar buning “Ademni shürkündüridighan qorqunchluq menzire” ikenlikini bildürdi. 

Éghir qamaqqa höküm qilin'ghan Uyghur mehbuslirining xitay ölkiliridiki türmilerge yötkiliwatqanliqi heqqide türlük uchurlar melum bolghan bolup, bu qétimqi sin körünüshi buni yene bir qétim delillidi. 

A'ile ezalirining bir-birini “Pash qilishi” omumlashmaqta

Xitay hökümitining hazir herqaysi wilayet we nahiyelerde ahalilerni “Bir-birini pash qilish” qa teshkilleshtin bashqa, herqaysi a'ile ezalirinimu bu dolqun'gha sörep kiriwatqanliqi ashkara bolmaqta.

Radi'omizgha kelgen inkasta éytilishiche, nöwette lagérdikiler éghir jismaniy jaza we ölüm tehditliri arqiliq öz a'ile ezalirining bashqilargha téxi melum bolmighan “Xataliqi” yaki “Mesilisi” ni pash qilishqa zorlanmaqta iken. Buningdin pash bolghan uchurlar arqiliq téximu köp kishiler lagérgha qamilishqa bashlighan. 

Bezi analizchilar bu pakitlargha asasen “Lagérlarning térrorluq mesilisi bilen alaqisi yoq. U peqet yéngiche irqiy qirghinchiliqning wasitisi bolmaqta” dédi. 

Zor tutqunda ma'arip sahesi izchil muhim nishan bolmaqta

Xitayning dalyen uniwérsitétini püttürgen hesenjan isma'il yurti korlagha qaytip kelgendin kéyin “606 Til mektipi” achqan hemde “Jahan” pul-mu'amile shirkiti qurghan. Milyonlap pul tépiwatqan bu shirketning sahibi hesenjan 2018-yili tutqun qilin'ghan. 

Muxbirimizning ehwal éniqlishi jeryanida korla sheherlik ma'arip idarisining mu'awin bashliqi hemde 6-ottura mektepning mudiri sherep héytning 2019-yilning béshida tutqun qilin'ghanliqi melum boldi.

Ili ikkinchi darilmu'ellimin mektipide 25 yildin buyan bi'ologiye oqutquchisi bolup ishlewatqan shawket abdullamu yéqinda “Chet'elge pul salghan” dégendek yoqilang bahaniler bilen qolgha élinip, 25 yilliq qamaqqa höküm qilin'ghan.

Xitay b d t da Uyghurlarning ichki ezalirini mejburiy köchürüsh we sétish bilen eyiblendi

En'gliyediki “Xitay kollégiyesi” namliq bir musteqil xelq sot mehkimisining adwokati hamid sabi 24‏-séntebir küni b d t kishilik hoquq kéngishining 42‏-nöwetlik yighinida xitayning Uyghurlarning ichki ezalirini mejburiy köchürüwatqanliqi we sétiwatqanliqi heqqide guwahliq berdi.

U guwahliq sözide b d t gha eza döletlerning “Irqiy qirghinchiliq” bilen eyiblinish mumkinchiliki bolghan jinayetke qarshi jiddiy tedbir élish “Mejburiyiti” ning barliqini agahlandurdi. 

Uyghur diyaridiki lagér tutqunlirining sirliq ölümi heqqide köpligen melumatlar otturigha chiqiwatqan bolup, bir qisim analizchilar buning mushu xildiki ichki ezalar sodisi bilen munasiwetlik ikenlikini tekitlep kelmekte.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.