Heptilik xewerler (10- noyabirdin 16- noyabirghiche)

“Uyghur kishilik hoquq siyasiti qanun layihesi” amérika dölet mejlisige resmiy sunuldi

Amérika dölet mejlis ezaliri teripidin Uyghur élidiki éghir kishilik hoquq depsendichilikige qarshi turush üchün teyyarlan'ghan “Uyghur kishilik hoquq siyasiti qanun layihesi - 2018” amérika dölet mejlisige resmiy yosunda sunuldi.

Mezkur qanun layihesi amérika kéngesh palatasi we awam palatasidiki marko rubi'o, kristofér simit we bob ménéndaz qatarliq 25 neper nopuzluq wekil teripidin tonushturulghan.

U, Uyghur élide yüz bériwatqan éghir kishilik hoquq depsendichiliklirini ayaghlashturush, yépiq terbiye lagérlirini taqash we xitay hökümitining amérikida qanunluq turuwatqan Uyghurlargha tehdit sélish heriketlirini tekshürüp tedbir élishni asasiy nishan qilghan.

Közetküchiler, mezkur qanun layihesining tarixiy ehmiyetke ige ikenlikini bildürüshmekte.

Edib haji mirzahid kérimi 11 yilliq qamaq jazasigha höküm qilin'ghan

Qeshqer Uyghur neshriyatining pénsiyege chiqqan tehriri, edib haji mirzahid kérimi yéqinda 11 yilliq késilgen.

Melum bolushiche uning késilishige “Yüsüp xas hajip” qatarliq romanliri we bir ton kiydürüsh murasimida qilghan sözi seweb bolghan. Edib 1959‏-yili, yeni 20 yash waqtida “Yerlik milletchi” bolup eyiblinip, 13 yil türmide yatqan we yette yil a'iliside nezerbend qilin'ghan idi. U bu yil sotlan'ghanda yéshi 80 ge ulashqan, salametliki bir qatar késellikler bilen chirmalghanken.

Edib haji mirzahid kérimi qeshqer Uyghur neshriyatidin tutqun qilin'ghan 14 kishining biri. Haji mirzahit kérimi “Sultan abdureshitxan”, “Sultan seyidxan” qatarliq bir yürüsh tarixiy romanlarning aptoridur.

15 Gherb dölitining béyjingdiki bash elchiliri chén chüen'go bilen körüshüsh üchün mektup sunulghan

Uyghurlarning weziyitidin endishilen'gen 15 gherb dölitining béyjingda turushluq diplomatliri Uyghur aptonom rayonining partkom sékrétari chén chüen'go bilen körüshüshni telep qilip birleshme mektup hazirlidi.

Birleshme mektup béyjingdiki kanada elchixanisining xadimliri teripidin hazirlan'ghan bolup, uninggha en'gliye, firansiye, awstraliye qatarliq 15 gherb dölitining béyjingda turushluq bash elchiliri imza qoyghan.

Mezkur mektupta herqaysi elchiler özlirining Uyghurlar heqqide chiqiwatqan xewerlerdin qattiq endishe qiliwatqanliqini, shunga bu heqte chén chüen'go bilen yüz turane körüshüshni telep qilidighanliqini ipade qilghan.

B d t kishilik hoquq mutexessisliri ashqunluqni tügitish nizamini bikar qilishni telep qildi

6-Noyabir küni b d t kishilik hoquq kéngishining xitayning kishilik hoquq weziyitini qerellik körüp chiqish yighinida bir qisim gherb döletliri lagérlar mesiliside xitayni tenqid qilghan idi.

12-Noyabir küni, b d t kishilik hoquq kéngishining her qaysi musteqil xizmet guruppiliridiki 6 neper mutexessis xitay re'isi shi jinpinggha mektup yézip, Uyghur aptonom rayonining “Ashqunluqni tügitish nizami” ni bikar qilishni telep qilghan.

Ular yene, xitay hökümiti Uyghur élide yolgha qoyghan qayta terbiye lagérliri qatarliq siyasetlerni xelq'ara kishilik hoquq ehdinamilirige pütünley xilap, dégen.

Dunyaning herqaysi jaylirida “Ikki jumhuriyet” xatirilendi

Bu hepte dunyaning herqaysi jayliridiki Uyghurlar türlük pa'aliyetler arqiliq Uyghurlar yéqinqi zaman tarixida qurup chiqqan “Ikki jumhuriyet” ni xatirilidi.

1933-Yili we 1944-yilliri Uyghurlar ikki qétimliq milliy musteqilliq inqilabi jeryanida qurup chiqqan “Sherqiy türkistan jumhuriyiti” dunyagha kelgen 12-noyabir xatire küni amérika, gérmaniye, shiwétsiye, norwégiye, türkiye, qazaqistan we qirghizistan qatarliq nurghun döletlerde xatirilendi.

Dunyaning herqaysi jayliridiki Uyghur jama'iti oxshash bolmighan shekillerde bu bayramni xatirilep, özlirining ötmüshke bolghan éhtiramini we kelgüsige bolghan ümidwarliqini namayan qildi.

1500 Nopusluq qirghiz kentidin 300 din artuq kishi lagérda

Muxbirimizning qizilsu qirghiz aptonom oblastining aqtu nahiyesidin igilishiche, charlong yézisining payiz kentidinla 300 din artuq kishining lagérda ikenliki melum boldi.

Payiz kenti pütünley qirghizlar olturaqlashqan kent bolup, 1500 che nopusluq bu kenttin nopusning az dégende 20 pirsenti lagérgha élip kétilgen. Igilishimizche, lagérdikilerning bir qismi diniy zatlar bolsa, mutleq köp qismi téléfonidin “Chataq” chiqqan ahaliler iken.

Ötken heptilerde Uyghur aptonom rayonluq ijtima'iy penler akadémiyesige qarita élip barghan téléfon ziyaretlirimiz dawamida, mezkur akadémiyening qirghiz tarix tetqiqatchisi esqer yunusning yéqinda tutqun qilin'ghanliqi ashkarilan'ghan idi.

Amérika we gérmaniye emeldarliri Uyghur mesilisini otturigha qoydi

9-Noyabir küni, amérika tashqi ishlar ministirliqida échilghan “Amérika-xitay soda we xewpsizlik di'alogi” da Uyghur mesilisi alahide tilgha élindi.

Amérika-xitay arisidiki soda we xewpsizlikke alaqidar muhim mesililer muzakire qilin'ghan bu yighinda amérika terep, xitay hökümitining Uyghur élidiki kishilik hoquqni depsende qilish mesilisinimu alahide tekitligen.

Amérika tashqi ishlar ministiri mayk pompéyo yighinda: “Amérika hökümiti we xelq'araliq teshkilatlar xitayning dölet ichidiki xristi'an, buddist we 800 mingdin 1 milyon'ghiche bolghan musulmanning diniy erkinlikining depsende bolush mesilisige her waqit diqqet qilip turidu”, dégen.

8-Noyabir küni yene, gérmaniye parlaméntidimu Uyghurlarning weziyiti muzakire qilindi. Yighin'gha gérmaniye parlaméntidiki zor tesir küchke ige bolghan 6 partiye we uning wekilliri qatniship, Uyghur élidiki jaza lagérlirini qattiq eyibligen.