Shi jinping xitayda 2-qétimliq "Medeniyet inqilabi" ni qozghimaqchimu?

Muxbirimiz méhriban
2021-09-04

Shi jinpingning siyasiy heriketliri xitayda 2-qétimliq "Medeniyet inqilabi" yüz bérishining signali dep qaralmaqta.

Social Media

Yéqindin buyan xitay kompartiyesining bash sékritari shi jinpingning xitay miqyasida qozghawatqan bir qatar siyasiy dolqunliri chet ellerde munazire témisigha aylandi.
Bu heqtiki analizlarda, shi jinpingning bu siyasiy heriketliri xitayda 2-qétimliq "Medeniyet inqilabi" yüz bérishining signali dep qaralmaqta.

Undaqta, shi jinpingning xitay milletchilikini yadro qilghan bu siyasiy herketliri, xitay kompartiyesining birinchi ewlad rehbiri maw zédong 1960-yillarning ikkinchi yérimida qozghighan "Medeniyet zor inqilabi" ning qayta tekrarlinishimu?

Amérikadiki xitay weziyet analizchiliridin chikago uniwérsitétining tekliplik proféssori, kishilik hoquq adwokati téng byaw ependi bu heqte toxtilip, mundaq dédi: "Beziler hazir xitayda 2-qétimliq 'medeniyet inqilabi' dolquni qozghaldi déyishiwatidu. Xitay kompartiyesi 1949-yili hakimiyetni qolgha alghandin buyan xitayda bir partiyelik mustebit hakimiyet qurulmisi dawamliship keldi. Kompartiye armiyeni, hökümetni, pütün jem'iyetni kontrol qilip keldi. Déng shyawping, jyang zémin, xu jintaw dewride xitay kompartiyesining hakimiyet yürgüzüsh siyasetliride melum derijide yumshash wezyiti körülgen, bezi islahatlar élip bérilghan, awamning söz we pikir erkinlikide melum boshluq shekillen'gen idi. Emma shi jinping textke chiqishi bilen köp özgirishlerni qildi. U hazir xitayni keynige chékindürüp, maw zédong dewrige élip kétiwatidu."

Téng byaw, gerche shi jinping maw zidong qozghighan "Medeniyet inqilabi" mezgilidiki ammiwi herket usulidin paydilnishni közlewatqan bolsimu, emma uning netijisi'ing ilgirikidin perqliq bolidighanliqini bildürdi.

U mundaq dédi: "'medeniyet inqilabi' ning asasiy alahidiliki ammiwi herket qozghash bolghan idi. Shi jinping heqiqettenmu maw zédong dewridikige oxshash ammiwi herket qozghash arqiliq hakimiyetni mustehkemlesh arzusigha yetmekchi boliwatidu. Emma xitay jem'iyiti hazir tereqqiy qildi, hazir ammiwi herket qozghighan bilenmu, maw zédong dewridikidek siyasiy ünümge érishkili bolmaydu. Hazir pütün memliketning ehwlidin qarighandimu, xitayning weziyiti 'medeniyet inqilabi' dewridikidin zor derijide perqliq."

Téng byaw shi jinpingning xitay milletchikini yadro qilghan milliy siyasetlirining alahidilikliri heqqidimu toxtaldi.

U mundaq dédi: "Uning shinjangdiki kontrolluqi mawzédong dewrige oxshap qalidu, hetta uningdinmu betterek we qizil térorluq tüsini aldi dések bolidu. Emma uning bu yerdiki omumiyyüzlük kontrolluqida, yerlik milletlerning uni esebiylerche himaye qilghan ehwal zadi mewjut emes. U yerdikilerning shi jinpinggha sadaqitini ipadilishimu, elwette mawzédong dewridikidin xéli perqliq."

Téng byaw yene shi jinpingning nöwette esheddiy xitay milletchilikini qozghap, xitay xelqide amérika bashchiliqidiki gherb démokratik döletlirige qarshi xelq herkiti qozghash arqiliq, xitayning dölet ichidiki weziyetke bolghan diqqetni burimaqchi boluwatqanliqini bildürdi.

Nöwette xitayda munazire témisigha aylan'ghan xitay bayliridin ma yün, tonulghan artist jaw wéy, fen bingbing qatarliqlarni gherp döletlirige baghlap qarilash herketliri élip bérilmaqtiken. Téng byawning qarishiche, bu emeliyette xitay hökümitining öz hakimiyitini saqlap qélish üchün özige qarshi chiqqan tesiri bar shexslerni yoqitish, bu arqiliq bashqilargha ibret qilish iken.

Xitay weziyiti analizchiliridin "Béyjing bahari" zhurnilining bash muherriri, obzorchi xu ping ependimu ziyaritimizni qobul qilip, mawzédong dewridiki "Medeniyet inqilabi" bilen shi jinping qozghighan siyasiy herketler ottursida qandaq oxshashliqliqlar we perqlerning barliqi heqqidiki so'alimizgha jawab berdi.

Xu ping mundaq dédi: "Shi jinpingning meqsiti mawgha oxshashla shexsni pütün dölet we xelqining üstige qoyghanliqida ipadilinidu. Uning közligen meqsiti cheklimisiz hoquqqa ige bolushtur. U partiye ichidiki meslekdashliridin tartip, addiy puqralarghiche omumiyyüzlük kontrol qilish meqsitige yétishni oylaydu. Shi jinpingning bügünki bu qilmishliri eyni yillardiki mawzédongning qilmishliri bilen tamamen oxshash. Atalmish 'shi jinping idiyesi' partiye nizamnamisigha we asasiy qanun'gha kirgüzüldi. Hazir u 'shi jingping idiyesi' dégen nam bilen bashlan'ghuch mektep oqughuchiliridin bashlap pütün dölet xelqige singdürülmekchi. Mana buni shexske choqunushning yuquri pellisi dések bolidu."

Xuping sözini dawamlashturup, mundaq dédi: "Elwette, bu ikki siyasiy heriketning perqlirimu nahayiti köp. Maw zédong herket qozghighanda xelq, bolupmu yash-ösmürler uninggha ishinetti. Emma hazir kishiler shi jinpinggha ishenmeydu. Uninggha egeshkenlermu menpe'etni közligenlerdur. Shunga doramchiliq bilen élip bérilghan bu herketler kishilerge selbiy tesir bériwatidu."

Xu ping yene shi jingpingning mawzédongdin perqliq yéri, uning esheddiy xitay milletchilikini qozghap, xitay bolmighan bashqa milletlerning milliy kimlikini yoq qiliwétishqa uruniwatqanliqini bildürdi.

Xu ping yene mundaq dédi: "Xitayning bu yillardiki milliy siyasiti téximu qattiqqolluq bilen assimilyatsiye élip bérish siyasiti boldi. Yeni u 'jongxu'a birliki' dégenni bahane qilip, bashqa az sanliq milletlerning milliy kimlikini öchürüp tashlashni közlewatidu. Hazir u az sanliq milletlerning tilidin tartip medeniyitigiche, hetta diniy étiqadighiche hemme nersini eng qattiq wastilerni qollinip yoqatmaqchi boliwatidu. Chünki uning nezeride ularni yoqatqandila andin xitayda milliy mesile tügigen bolidu. Bu yerdiki az sanliq milletlerning kéyinki ewlatliri kelgüside özlirining qaysi millet ikenlikini bilmeydighan bir weziyet shekillinidu. Mana bularning hemmisi shi jinping hazir xitayda qiliwatqan ishlardur."

Amérikadiki Uyghur pa'aliyetchiliridin dunya Uyghur qurultiyi xitay ishliri komitétining mudiri ilshat hesen ependimu bu xususta ziyaritimizni qobul qildi.

Élshat hesen ependimu shi jinpingning xitay milletchilikini yadro qilghan nöwettiki siyasiy herketlirining, xitay kompartiyesining birinchi ewlad rehbiri mawzédong qozghighan "Medeniyet zor inqilabi" din pütünley perqliq ikenlikini tekitlep ötti.

Ziyaritimiz axirida xu ping ependi shi jinpingning öz hakimiyitini mustehkemlesh üchün élip bériwatqan nöwettiki siyasiy heriketlirining xitayda qandaq özgirishlerni peyda qilidighanliqi heqqidiki so'alimizgha jawab berdi.

Xu ping ependining bildürüshiche, shi jinpingning nöwettiki bu siyasiy heriketlirining ünümi maw dewridiki siyasiy heriketlerdikide bolushi mumkin emes iken.