Ilham toxti 2022-yilliq “Nobél tinchliq mukapati” gha namzatliqqa körsitilgen

Muxbirimiz méhriban
2022-01-28

Amérika dölet mejlisining xitay ishliri kométiti tutqundiki ilham toxti heqqide bayanat élan qildi

Xitay hökümiti teripidin muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilin'ghan Uyghur ziyaliysi ilham toxti tutqun qilinishtin ilgiri öyide muxbirlarning so'aligha jawab bermekte. 2013-Yili 4-féwral, béyjing.

Gérmaniyediki “Ilham toxtini qollash guruppisi” ning bashliqi enwerjan ependining bildürüshiche, 28-yanwar küni, ular ilham toxtining 2022-yilliq “Nobél tinchliq mukapati” gha namzatliqqa körsitilgenliki heqqidiki uchurni tapshuruwalghan.

Enwerjan ependi yene “Martin ennalis kishilik hoquq mukapati”, “Saxarof erkinlik mukapati” gha oxashash xelq'aradiki nopuzluq kishilik hoquq we erkinlik mukapatliri bilen köp qétim teqdirlen'gen ilham toxtining, 2019-yildin 2022-yilghiche birnechche qétim “Nobil tinchliq mukapati” gha namzat qilip körsitilgenlikini bildürdi.

Enwerjan ependi, 2019-yili marko robiyu bashchiliqidiki amérika dölet mejlisi ezalirining kolléktip halda ilham toxtini “Nobil tinchliq mukapati” gha namzat qilip körsetkenlikini alahide tekitlep ötti.

Melum bolushiche, 2019-yili amérika dölet mejlisidiki marko rubiyu, kiristofir simit, koriy gardnér qatarliq jem'iy 13 neper awam we kéngesh palata ezasi nobél tinchliq mukapati komitétigha imzaliq mektup yollap, ilham toxtini 2019-yilliq “Nobil tinchliq mukapati” gha namzatliqqa körsetken. Ular mektubida Uyghur ziyaliysi ilham toxtining “Uyghur xelqining kishilik hoquqini qoghdash üchün, xitay hökümitini özi belgiligen qanunlargha emel qilishqa chaqirghanliqini, ilham toxtining xitaydiki milletler ara chüshinishni ilgiri sürüsh üchün tinchliq bilen pa'aliyet élip barghan bolsimu, emma xitay hökümitining uni naheq halda ömürlük qamaq jazasigha höküm qilghanliqi” ni bayan qilghan idi.

Gollandiyediki Uyghur pa'aliyetchisi asiye Uyghur xanim, ilham toxtining 2022-yilliq “Nobil tinchliq mukapati” gha namzat qilip körsitilishining ehmiyiti heqqide toxtaldi.

Asiye xanimning qarishiche, nöwette xelq'arada xitay hökümiti Uyghurlargha qarita “Irqiy qirghinchiliq”, “Insaniyetke qarshi jinayet ötküzüsh” bilen eyibliniwatqan bir shara'itta, ilham toxtining bu mukapatqa namzat qilip körsitilishi xitay üchün yene bir qétimliq zerbe bolup hésablinidiken.

Asiye Uyghur xanimning bildürüshiche, ilham toxti tinchliq yoli arqiliq, yeni qelimi we tili arqiliq zémini xitay hökümiti teripidin bésiwélin'ghan Uyghurlar uchrighan depsendichiliklerni dunyagha ashkarilighan Uyghur ziyalisi iken. U Uyghurlarning barawerliki we qanuniy heq-hoquqlirini ashkara telep qilghanliqi üchünla xitay hökümiti teripidin muddetsiz qamaqqa höküm qilinip jazalan'ghan.

Shu sewebtin, ilham toxtining xelq'aradiki nopuzluq kishilik hoquq mukapatliri bilen teqdirlinishi, ilham toxtining kürishining heqliq ikenlikini, xitayning Uyghurlargha qarita mustemlikilik we basturush siyasiti yürgüzüwatqanliqini xelq'ara jem'iyetke téximu ünümlük anglatqili bolidiken.

Ilham toxti 2014-yili 15-yanwar béyjingdiki öyidin tutqun qilin'ghan. Xitay hökümiti shu yili 9-ayning 23-küni ürümchide ilham toxtigha sot échip, uni “Milli qutratquluq” we “Döletni parchilashqa urunush” jinayiti bilen eyibligen we muddetsiz qamaqqa höküm qilghan idi. Ilham toxti tutqun qilin'ghandin buyan, gherp démokratik döletliride ilham toxtigha erkinlik telep qilish chaqiriqliri üzlüksiz dawamliship keldi. Ilham toxti yene “Uyghur xelqining erkinliki üchün küresh qilghan milliy qehriman” dep teriplinip, uningghan xelqaradiki nurghun nopuzluq mukapatlar bérildi.