Ilham toxtigha “Waslow xawél kishilik hoquq mukapati” bérildi

Muxbirimiz méhriban
2019.09.30
ilham-toxti-2019-mukapat.jpg Ilham toxtigha “Waslow xawél kishilik hoquq mukapati” bérildi. Mukapatni “Ilham toxti guruppisi” ning bashliqi enwejan tapshurup aldi. 2019-Yili 30-séntebir.
Enwerjan teminligen

30-Séntebir küni fransiyede “Waslaw xawél kishilik hoquq mukapati” ni tarqitish murasimi ötküzülgen. Türmidiki Uyghur ziyaliysi ilham toxti 2019-yilliq “Waslow xawél kishilik hoquq mukapati” gha érishken.

Gérmaniyediki “Ilham toxtini qollash guruppisi” ilham toxti ependini birqanche yildin buyan mezkur mukapatqa tewsiye qilip kelgen idi. Ilham toxti ependi bu yil 27-awghust küni yawropa kéngishi teripidin axirqi 3 namzatining biri bolup tallan'ghan. 30-Séntebirdiki mukapatlash murasimida üch namzattin ilham toxti ependi we “Yash kishilik hoquq pa'aliyetchiliri” namidiki kishilik hoquq teshkilatigha mezkur mukapatning bérilgenliki élan qilindi. “Ilham toxtini qollash guruppisi” ning bashliqi enwerjan ependi murasimda ilham toxtigha wakaliten mukapatni tapshuruwalghan.

Murasimdin kéyin enwerjan ependi radiyomizning téléfon ziyaritini qobul qilip, mezkur mukapatning ilham toxti ependi we Uyghurlar üchün zor ehmiyetke ige ikenlikini bildürdi.

Ilham toxtining amérikadiki qizi jewher ilhammu radiyomizgha élxet yollap, dadisi ilham toxtigha yene bir muhim xelq'araliq mukapat bérilgenlikidin hayajanlan'ghanliqi we söyün'genlikini bildürdi.

Jewher xétide mundaq yazghan: “Men shu tapta amérikaning kaliforniye shitatida seher sa'et 5 te bu xewerni anglap, shundaq hayajanlandim. Men yawropadiki kishilik hoquq teshkilatliridin ‛ilham toxtini qollash guruppisi‚ bu jehette qilghan xizmetlirige teshekkür éytimen shundaqla yawropa kéngishining bu mukapatni dadamgha layiq körginidin söyündüm we ularghimu teshekkür éytimen!”

“Waslaw xawil kishilik hoquq mukapati” 1989-yili sherqiy yawropada kommunizm lagérigha xatime bérilgen mezgilde chéx jumhuriyitining démokratiyelishishi üchün zor hesse qoshqan shundaqla chéx jumhuriyitining kommunizm tüzümi ghulighandin kéyinki tunji prézidénti waslaw xawél namigha 2013-yili tesis qilin'ghan. Mukapat sommisi 60 ming yawro dep békitilgen.

Kanadadiki kishilik hoquq pa'aliyetchisi, xelq'ara qelemkeshler jem'iyiti tinchliq komitétining mu'awin mudiri shéng shö xanimmu “Ilham toxti guruppisi” ning hawalisi bilen ilham toxti ependini 2019-yilliq “Waslaw xawél erkinlik mukapati” gha tewsiye qilghuchilarning biri.

Shéng shö xanimning qarishiche ilham toxtini “Bu xil mukapatlargha tewsiye qilip körsitish, bir jehettin ilham toxti ependining baldurraq erkinlikke érishishide xitay hökümitige bésim peyda qilish rolini oynisa, téximu muhimi xelq'araning Uyghurlarning jiddiy weziyitige diqqet qilishi we köngül bölüshige türtke bolidiken.”

U mundaq dédi: “Ilham toxti Uyghurlarning weziyitini dunyagha anglitishqa tiriship keldi. Shunga hazir ilham toxti heqqidiki herqandaq bir xewer Uyghurlarning ehwalini dunyagha anglitishta türtkilik rol oynaydu dep oylaymen. Uyghur weziyiti heqiqeten dunyaning diqqitini qozghidi, emma bu yéterlik emes. Men bu mesilide dunya kéchikti dep qaraymen. Sözlirimde hazir shinjangdiki Uyghurlar weziyitining intayin jiddiy bir halette ikenlikini dawamliq tekitlep kéliwatimen. Emeliyette hazir u yerdiki weziyet urush boluwatqan jaylardikidinmu qorqunchluq halette. Shunga öz nutuqlirimda mustebit hakimiyet astidiki yalghan tinchliq weziyiti urush weziyitidinmu qorqunchluq dégen sözlerni ishlettim. Men yene mustebit hakimiyet astidiki shinjang weziyitini alahide urush weziyiti dep teswirlidim. Chünki urush boluwatqan shara'itta ikki terepning qarshilishish imkaniyiti bolidu, emma hazir atalmish Uyghur aptonom rayonidiki yerlik xelqning öz qarshiliqini ipadileydighan héchqandaq imkaniyiti yoq.”

Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat réshit ependimu ziyaritimizni qobul qilip, yawropa kéngishining ilham toxtidek bir Uyghur serxiligha mezkur mukapatni bérishi we mukapatlash murasimining 30-séntebir del xitayning dölet bayrimi harpisida ötküzülüshi muhim ehmiyetke ige, dédi.

Dilshat rishit ependi yene birqanche yildin buyan xitay türmisidiki ilham toxtigha bu xil xelq'araliq mukapatlardin birqanchisi bérilgen bolsimu, emma bu mukapatlarning ilham toxtining erkinlikke chiqishida peqetla bésim ishlitish rolila barliqini bildürüp, ilham toxtining erkinlikke érishishi we nöwette Uyghurlar uchrawatqan basturulush siyasitige qarita gherb démokratik dölet hökümetlirining xitaygha qarita téximu keskin we emeliy tedbir élishining zörürlükini tekitlidi.

Ilham toxti 2014-yili 15-yanwar küni xitay da'iriliri teripidin tutqun qilinip, “Milliy öchmenlikke qutratquluq qilish, döletni parchilashqa urunush” jinayiti bilen muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilin'ghan idi.

Melum bolushiche, ilham toxti ependi bu yil yil béshida amérika dölet mejlisidiki birqanche muhim erbablar teripidin 2019-yilliq “Nobél tinchliq mukapati” gha namzat qilip körsitilgen. 19-Séntebir küni u yene yawropa parlaméntida “Saxorof erkinlik mukapati” gha namzat qilip körsitilgen. Uninggha bu yil 8-may küni yene amérika erkinlik sariyining 2019-yilliq “Erkinlik mukapati” bérilgen idi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.