RFA/Ekrem
2 Нәпәр уйғур ислам дунясидики диний алимларниң әң чоң иттипақи болған «хәлқара имамлар мәҗлиси» гә қобул қилинди.
Д у қ рәһбәрлириниң бәргән мәлуматлириға асасланғанда, мәркизи ирақниң бағдат шәһиридә болған «хәлқара имамлар мәҗлиси» 17-сентәбир д у қ билән болған һәмкарлиқ келишимини мақуллиған. 21-Сентәбир бу келишимниң әсләтмисини ашкара елан қилған. Келишимгә «хәлқара имамлар мәҗлиси» ниң мәсуллиридин имам моһәммәд ал-будаири билән д у қ рәиси долқун әйса әпәнди имза қойған. Мәзкур келишимдә уйғурларниң кишилик һәқ-һоқуқлири, диний, мәдәнийәт вә инсаний әркинликлири үчүн өзара һәмкарлишип иш елип бериш идийәлири илгири сүрүлгән.
«Хәлқара имамлар мәҗлиси» охшаш болмиған ирқ, милләт, мәзһәп вә горуһларға тәвә болған 49 дөләт вә райондин 1000 дин артуқ имам әза болуп киргән, дуняниң һәрқайси җайлирида 800 дин артуқ тармақ органлири болған һөкүмәтсиз диний тәшкилат икән. Мәзкур тәшкилат «әқил-парасәт вә нәсиһәт йоллири билән яхшилиқни тәшәббус қилиш, мусулманлар арисида сөз вә мәртивиниң йүксәкликини ишқа ашуруш, барлиқ ашқун идийәләр, хата қарашларға илмий йосунда қарши туруш, исламий билимни тоғра тарқитиш, баравәр мәвҗут болуп туруш мәдәнийитини бәрпа қилиш. . .» Қатарлиқларни хизмәт пиринсипи қилған икән.
Мәзкур тәшкилатниң рәһбәрлири хитайниң уйғур елидики җаза лагерлири сияситигә вә инсанийәткә қарши еғир җинайәтлиригә пүткүл мусулман дуняси қулақ йопурувалған, һелиһәм сүкүт қиливатқан бир заманда д у қ ни өзлүкидин издәп, өзлириниң уйғурларға яр-йөләктә болушни халайдиғанлиқи билдүргән һәмдә д у қ ниң рәис вәкили, «шәрқий түркистан өлималар бирлики» ниң муавин рәиси турғунҗан алавудун әпәнди билән д у қ диний ишлар комитетиниң вәкили, «шәрқий түркистан өлималар бирлики» пәтива бөлүминиң мудири алимҗан буғда әпәндини пәхрий әзалиққа қобул қилған.
Турғунҗан алавудун әпәнди бу һәқтә тохталғанда «хәлқара имамлар мәҗлиси» билән д у қ һәмкарлиқ келишими имзалаштин илгири икки тәрәп өзара бирқанчә қетим телефон вә тор сөһбитидә болуп пикир алмаштурғанлиқини, мәзкур тәшкилатниң һечқандақ һөкүмәткә тәвә болмиған, мөтидил исламий идеологийәгә игә хәлқаралиқ бир орган икәнликини тилға алди. У сөзидә мәзкур тәшкилатниң ислам дунясиға, җүмлидин әрәб дунясиға шәрқий түркистан мәсилисини тонутуш үчүн тиришчанлиқ көрситидиғанлиқи тоғрисида вәдиләр бәргәнликини әскәртти.
«Хәлқара имамлар мәҗлиси» гә пәхрий әза болуп киргән алимҗан боғда әпәнди бу һәқтә тохталғанда, мәзкур тәшкилатқа әза болуштики мәқсәт вә бу тәшкилаттин пайдилинип, бундин кейин ислам дунясида елип баридиған паалийәтлири тоғрисида қарашлирини ипадә қилип өтти.
Мәлум болғинидәк, һазирға қәдәр һечбир мусулман дөлити хитайниң уйғур диярида йүргүзүватқан қирғинчилиқлириға қарита өз һөкүмити намидин кәскин, очуқ ипадә билдүрүп бақмиди. Һәтта мусулманларниң хәлқарадики әң чоң тәшкилати һесабланған «дуня ислам һәмкарлиқ тәшкилати» му бүгүнгә қәдәр көзини юмувелип кәлмәктә. Бәлки сәуди әрәбистан, иран қатарлиқ өзлирини ислам дунясиниң пасибани санайдиған дөләтләр хитайниң миллий қирғинчилиқ сияситини ашкара қоллап кәлмәктә. Бу сәвәбтинму хәлқарада мусулман дөләтлириниң сүкүтлиригә қарши әйибләшләр барғансери күчәймәктә. Мушундақ бир вәзийәттә, «хәлқара имамлар мәҗлиси» ниң оттуриға чиқип уйғурлар мәсилисини ислам дунясиға, җүмлидин әрәб дунясиға аңлитиш ирадисигә кәлгәнлики, уларниң икки нәпәр уйғур диний затни өз тәшкилатлириниң пәхрий әзалиқиға қобул қилғанлиқи алқишқа сазавәр зор һадисә һесаблиникән.
Турғунҗан алавудун әпәнди бу хусуста йәнә пикир баян қилип, уйғурларниң нөвәттә һечқандақ мәзһәп, ирқ, милләт айримай өзлиригә һесдашлиқ қилидиған барлиқ күчләр билән һәмкарлишип, миллий ирадилирини әмәлгә ашурушқа моһтаҗ икәнликини әскәртти.
