Маҗү: “шинҗаңға нишанлиқ ярдәм бериш” ниң ‛йол хәритиси‚_ хитайниң инсанийәткә қарши йол хәритисидур”

Вашингтондин мухбиримиз шадийә тәйярлиди
2023.09.28
qeshqer-konashher-xitaylashturush-shi-jinping.jpg Хитай рәиси ши җинпиң қәшқәр вилайити кона шәһәр наһийәси аяғ мәңгән кәнти компартийә әзалири паалийәт өйидә. 2014-Йили 28-апрел, қәшқәр
XINHUA

Хитайчә “шинҗаң гезити” ториниң хәвиригә қариғанда, 9-айниң 19-күнидин 21-күнигичә “9-нөвәтлик мәмликәтлик шинҗаңға нишанлиқ ярдәм бериш хизмәт йиғини” қәшқәрдә өткүзүлгән болуп, “шинҗаңға ярдәм бериватқан” 19 өлкә, биваситә қарашлиқ шәһәрдики мунасивәтлик орунлар, аптоном район вә биңтүәндики алақидар тармақлар вә һәрқайси вилайәтләрдин кәлгән вәкилләр йиғинға қатнашқан. Йиғинда “хитай компартийәси баш секретари ши җинпиңниң муһим сөзини изчиллаштуруп, йеңи дәвр, йеңи мусапидә шинҗаңға нишанлиқ ярдәм бериш хизмитини илгири сүрүшниң ‛кишигә илһам беридиған йол хәритиси‚ сизип чиқилған.

Хитай вәзийитини йеқиндин көзитип келиватқан туңган анализчи маҗү әпәндиниң билдүрүшичә, бу хәвәрдә тәшвиқ қилинған ‛йол хәритиси‚ әмәлийәттә хитайниң уйғур елидә йүргүзүватқан бир йүрүш сиясәтлириниң хитайниң өзлирини роһландуридиған, һаяҗанға салидиған ‛йол хәритиси‚ икән. У хитайниң нөвәттә уйғур елидә уйғурларни хитайлаштуруш сияситини тезлитиватқанлиқини илгири сүрүп, мунуларни деди:

“бу әмәлийәттә 1948-йилдики бирләшкән дөләтләр тәшкилати кишилик һоқуқ хитабнамисигә очуқ-ашкара хилаплиқ қилғанлиқ һесаблиниду. Хәлқара җәмийәт уни ‛уйғур ирқий қирғинчилиқи‚ дәп етирап қилған әһвалдиму, хитай йәнә уйғур елидә яшаватқан уйғур қатарлиқ мусулман хәлқниң һәқ-һоқуқлирини номуссизларчә дәпсәндә қилди. Һалбуки, биз хитайниң уйғурларниң тил, мәдәнийәт, диний өрп-адәтлирини аллиқачан йоқитип, уларни хитайлаштурушқа урунуватқанлиқини билип туруватимиз. Шуңа бу йәрдә көрситилгән ‛йол хәритиси‚ инсанийәткә қарши җинайәтниң йол хәритиси. Мән бу йәрдә әмәлийәтни көздә тутқан һалда ечинип туруп шуни ейтмақчимәнки, хитай аллибурун өзиниң мәқсәт пиланлирини әмәлгә ашурди. Улар мустәмликә қиливалған уйғур земинида яшаватқан милләтләрни иш орнидин айрип, мәдәнийәт, сиясәт вә иқтисадий җәһәтләрдин пүтүнләй сиқип чиқирип йоқатти. Ениқ көрүвелишқа болидуки, хитай һазир уйғур елидә өзлири үчүн әң қийин, хәтәрлик дәп қариған вәзипилириниң асасий қисмини тамамлап, әмди буниң ‛мевисини‚ көридиған басқучқа кирди” .

“шинҗаң гезити” ториниң хәвиридә көрситилишичә, бу қетим ечилған “шинҗаңға нуқтилиқ ярдәм бериш йиғини” аптоном район бойичә юқиридин төвәнгичә һәммә адәм ши җинпиңниң аптоном район вә биңтүәнниң хизмәт доклатини аңлиғанда қилған муһим сөзиниң роһини чоңқур өгиниватқан, изчиллаштуруватқан пәйткә тоғра кәлгән.

Америкида яшаватқан хитай язғучи хе әнчүән әпәнди хитайниң бу йиғинида тәкитләнгән “шинҗаңға кәсипләр арқилиқ ярдәм бериш, шинҗаңға маарип арқилиқ ярдәм бериш” дегәндәк бир қатар көрсәтмилири ичидә, маарип арқилиқ ярдәм қилишниң әң қәбиһ бир пилан икәнликини оттуриға қоюп мундақ деди:

“мениңчә әла сүпәтлик маарип вә мәдәнийәт системиси қурулушини илгири сүрүштин ибарәт бу нуқта интайин рәзил бир пилан һесаблиниду. Бу немидин дерәк бериду? бу хитайниң шәрқий түркистанда ирқий қирғинчилиқ елип бериш билән билән бир вақитта, йәнә уйғурларниң мәдәнийитини йоқитишни мәқсәт қилғанлиқини көрситиду. Чүнки хитайниң шәрқий түркистанға түркүмлигән хитай маарипчиларни йөткәп келиши, уйғур вә қазақларни хитай маарипи билән йетилдүрүп, хитай тили арқилиқ уларға хитайниң идеологийәси вә турмуш адитини сиңдүрүшни мәқсәт қилиду. Бу бир қатар “йол көрсәтмиләр” хитайниң башқа милләтләргә аталмиш “җуңхуа миллити” еңини сиңдүрүш арқилиқ уларни еритиватқанлиқи, уларға очуқ-ашкара һалда ирқий қирғинчилиқ бериватқанлиқини көрситиду” .

Хәвәрдә йәнә, аталмиш “шинҗаңға нишанлиқ ярдәм бериш” қурулушиниң дөләт истратегийәси икәнлики көрситилгән болуп, һәмминиң бирдәк “шинҗаңға омумйүзлүк ярдәм бериш, шинҗаңға дәл җайида ярдәм бериш, шинҗаңға узаққичә ярдәм бериш” тә чиң туруши керәклики тәкитләнгән һәмдә “шинҗаң йол хәритиси” ни реаллиққа айландуруш үстидә музакирә елип берилған.

Маҗү әпәнди хитайниң бу йиғинни ечиштики мәқситиниң ирқий қирғинчилиқ сияситини әмәлийләштүрүштә қолға кәлтүргән “ғәлибә мевилири” ни мустәһкәмләш икәнликини билдүрүп мундақ деди:

 “һазир улар ирқий қирғинчилиқ сияситини иҗра қилишиниң ахирқи басқучиға қәдәм қойди. Йәни, бу аталмиш “җанлиқ хәритә” хитайниң һәр басқучлуқ пиланлирини өзиниң арзу-хаһишлири бойичә әмәлгә ашуралайдиғанлиқини билдүриду. Мениңчә, хитайда улар ейтқинидәк “җуңхуа миллити ортақ гәвдиси” дегән уқум мәвҗут әмәс. Чүнки уларда пәқәт бирла уқум бар, у болсиму хитайлаштуруш. Чүнки уларниң мәқсити шәрқий түркистандики уйғурларни я хитай болушқа я өлүшкә мәҗбурлаштин ибарәттур. Хитай бу ишта мувәппәқийәт қазандуқ, йәни биринчи басқучтики нишанға йәттуқ дәп ойлайду. Ениқ көрүвелишқа болидуки, хитай һазир уйғур ирқий қирғинчилиқиниң иккинчи басқучиниң ахирқи пәллисигә қәдәм қойди. ”

Ма җү әпәндиниң қаришичә, хитай даирилири хитайлаштуруштин ибарәт бу истратегийәлик пиланини ишқа ашуруш үчүн, аталмиш “шинҗаңға нишанлиқ ярдәм бериш” намида, уйғур земинида әсирләр бойи яшаватқан уйғур хәлқиниң кимликини йоқитиш үчүн қара қолини техиму ичкириләп узатмақта.  

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.