Xitayni bi'aram qiliwatqan IPAC ning teywendiki yighini diqqet qozghidi

Qisqiche IPAC dep atalghan “Xelq'ara parlaméntlar xitay ishliri birleshmisi” ning 4-nöwetlik yilliq yighini 30-iyul teywende axirlashqan. Yighin'gha 23 dölettin hemde yawropa parlaméntidin bolup jem'iy 49 neper parlamént ezasi we siyasetchi qatnashqan bolup, yighin gherb döletlirining belgilik diqqitini qozghighan.

“Firansiye awazi” radiyosi 30-iyul élan qilghan “IPAC We 1971-yilidiki b d t ning 2758-nomurluq qarari” namliq xewerde bayan qilishiche, teywen pirézidénti ley chingdé IPAC ezaliri bilen körüshkende mundaq dégen: “IPAC Ning yilliq yighinining teywende chaqirilishining ehmiyiti zor. 23 Dölettin we yawropa parlaméntidin 49 neper parlamént ezasi we muhim siyasetchiler bésimlardin qorqmay, ariliqni yiraq körmey, tarixta körülüp baqmighan halda san jehette eng köp bolghan dölet halqighan parlamént ezaliridin ömek teshkillep kélip, herqaysi döletlerning teywen'ge bolghan étibarini we qollishini namayan qildi. Bu pütün dunyadiki démokratik hemrahlirimizgha démokratiyening ittipaqliqqa we qoghdashqa mohtajliqidek muhim bir uchurni tarqitidu, shundaqla bu köpchilikning mustebitlikning kéngiyishige qarshi turush yolida tirishchanliq körsitishni xalaydighanliqini ispatlap béridu”.

Ley chingdé sözide yene munularni tilgha alghan: “Xitay mustebitlikining kéngeymichiliki etrapidiki döletlerni herbiy heriketler arqiliq qorqutushtin sirt, yene diplomatiye jehettin bésim ishlitish, iqtisadiy jehettin mejburlash, tor hujumi qozghash, saxta uchur tarqitish qatarliq wasitiler arqiliq külreng belwaghqa üzlüksiz tajawuz qilishni ilgiri sürüp, rayonning muqimliqigha buzghunchiliq qilishta ipadilenmekte. Xitayning hoquq kéngeymichiliki qilmishliri da'im qanuniy küresh yaki tarixni burmilash sheklide dawamlishiwatidu. Qanun bolsa edli-adaletning mudapi'e liniyesi, tarix bolsa öz-özini eks ettürüshning eyniki, buni chet´elge tajawuz qilishning bahanisi qiliwélishqa hergiz bolmaydu. B d t omumiy yighinining 2758-nomurluq qarari buning intayin roshen misalidur”.

Türkiyediki istratégiye mutexessisi, IPAC istratégiye bölümining meslihetchisi doktor erkin ekremning bildürüshiche, IPAC ning teywendiki bu yighini intayin netijilik ötküzülgen. Uning qarishiche, IPAC qoshunining barghanséri zoriyishi xitaygha nisbeten xelq'araliq bésimlarning yenimu küchiyishidin dérek béridiken.

“Bügünki teywen” tori hemde IPAC ning toridiki melumatlardin ayan bolushiche, xitay hökümiti bu yighinni tosup qélish üchün az dégende IPAC ning 8 neper ezasigha we ular mensup bolghan partiyelerning rehberlirige téléfon urup, uchur yollap, ulargha teywen'ge barmasliq, yighinni emeldin qaldurush üchün bésim ishletken. Biraq xitayning bu bésimi IPAC ezalirigha bésim shekillendürelmeyla qalmastin, belki ularning bu yighin'gha qatnishish iradisini téximu kücheytken.

D u q bérlin ishxanisining mudiri gheyur qurban ependi bu heqte toxtalghanda, IPAC ning Uyghurlar mesilisi bilen zich alaqidar birlik ikenlikini, bu birlikning qurulghandin hazirgha qeder Uyghurlar üchün köp ishlarni qilishqa tirishqanliqini, Uyghur irqiy qirghinchiliqining tonulushida zor rol oynighanliqini tilgha aldi. U sözide yene, yawropa ittipaqining Uyghur irqiy qirghinchiliqi heqqide qarar chiqirishi hemde b d t sabiq komissari mishél bachélétning Uyghurlar heqqidiki doklatni élan qilishidimu IPAC ning zor türtkisi bolghanliqini tekitlidi.

D u q london ishxanisining mudiri, IPAC katibatliq bölümining xadimi rehime xanimmu bu heqte qarashlirini ipade qilip ötti. Uning qarishiche, IPAC qurulghandin hazirgha qeder Uyghurlarning gherb dunyasidiki küchlük bir awazi bolup kelmekte iken.

IPAC Bolsa 2020-yili 4-iyun amérika kéngesh palata ezasi marko robiyolarning ishtirakida amérika, en'giliye, gérmaniye, awistraliye, kanada, yaponiye, norwégiye, shiwétsiye qatarliq 8 dölet we yawropa ittipaqining 18 parlamént ezasining bir yerge kélishi bilen qurulghan bolup, asasliq meqsiti kishilik hoquqni, démokratiyeni, dunya tinchliqini qoghdash, xitayning kéngeymichilikige qarshi turush bolghan. Hazir ipach ke eza bolghan döletlerning sani 40 tin, eza bolghan parlamént ezalirining sani 250 din éship ketken. Bu qétim teywenmu eza bolup kirgen؛ teywen parlaméntining ikki neper ezasi ipach ning qosh re'islikige saylan'ghan.