Jon kerriy amérikining xitay mesiliside eqliy mülk hoquqi, bazar we pul kursi mesililiride yenila jiddiy riqabetke duch kéliwatqanliqini bildürdi

Shu munasiwet bilen jon kerriyning wezipige olturghandin kéyin, qandaq tashqi siyaset yürgüzidighanliqi, xitay bilen munasiwetni qandaq tengsheydighanliqi közetküchiler yéqindin diqqet qilidighan bir mesile bolup qaldi. Kéngesh palata tashqi komitéti peyshenbe küni maqulluq yighini ötküzüp, uning tashqi siyaset jehettiki pikrini anglidi.

Obama hökümitining her qandaq bir ichki kabénit namzati choqum amérika kéngesh palatasining maqulluqidin ötüshi kérek. Jon kerriyning namzatliqi kéngesh palatasida héchqandaq qarshiliqqa uchrimay maqulluqtin ötüsh éhtimalliqi zor. Kéngesh palatasi tashqi ishlar komitétining peyshenbe küni ötküzülgen maqulluq yighinidiki dostane keypiyat buning tipik namayendisidur. Jon kerriy yighinda özining wezipige olturghandin kéyin yolgha qoyidighan tashqi siyasitini sherhlep, palata ezalirining her xil mesililerdiki so'allirigha jawab berdi.

Jon kerriy xitay bilen bolghan munasiwet heqqide toxtilip, xitay bilen munasiwetni kücheytishke tirishidighanliqini, biraq buning “Nahayiti qiyin we uzun waqit kétidighan musape ” ikenlikini bildürdi. U xitay bilen bolghan mesililerni qandaq hel qilish heqqide toxtilip, amérikining xitay mesiliside eqliy mülk hoquqi, bazarni échish, pul kursi qatarliq jehetlerdin yenila jiddiy riqabetke duch kéliwatqanliqini bildürdi.

Jon kerriy mundaq deydu:
-Xitay diplomatiyisi dawam qiliwatqan bir mesile. Mesililerni bir-birlep hel qilishimiz izchilliq we chidamchanliq telep qilidu. Bizning xitay bilen otturimizda nurghun mesile bar. Méning meqsitim diqqetni hökümet bashlighan otturidiki balansni tengshesh arqiliq amérikining balans perqini chongaytishqa merkezleshtürüsh. Chünki bu bizning xitay bilen bolghan munasiwitimizni kücheytishimizde muhim ehmiyetke ige. Xitay dunyadiki muhim iqtisadi dölet. Halbuki, dunya xam eshyasigha bolghan ishtihasi nahayiti zor dölet. Bizning hemme dölet emel qilidighan bir qa'ide -tüzümge éhtiyajimiz bar. Mana bu hökümetning tinch okyan ara shérikchilikni yolgha qoyushidiki seweb. Bu arqiliq hemme qobul qilalaydighan tüzümni békitishke yardem qilish. Bu bizning soda qilishimiz üchün muhim mesile. Biraq biz xitay bilen eqliy mülk hoquqi, bazarni échiwétish, pul kursi qatarliq mesililerde jiddiy riqabetke duch kéliwatimiz.

Jon kerriy bu sözlerni yighinda bir kéngesh palata ezasining amérika dölet ishlar ministirliqi qandaq qilip, xitayni eqliy mülk hoquqigha hörmet qilish, bazarni échiwétish qatarliq mesililerde pozitsiyisini özgertishke mejbur qilidighanliqi heqqidiki so'aligha jawab bergende tekitlidi.

Amérika-xitay munasiwiti dunyadiki eng murekkep munasiwet. Amérika xitay munasiwitining xaraktérige qandaq baha bérish izchil talash-tartishtiki téma bolup keldi. Ikki dölet öz- ara riqabetchimu yaki bir-birige qarshi reqiplermu we yaki yoshurun düshmenmu ? bu her ikki dölet jawab bérishtin izchil özini qachurup kéliwatqan so'allar. Amérika bilen xitayning kishilik hoquq, démokratiye, qanun bilen bashqurush qatarliq nurghun jehetlerde küchlük ixtilapi bolsimu, biraq iran yadro mesilisi, térrorluq qatarliq bezi xelq'ara, rayon xaraktérlik mesililerde zich hemkarliqi bar.

Jon kerriy yighinda amérika bilen xitay iqtisadi jehette riqabetchi bolsimu, biraq choqum öz-ara reqib bolushi kérek emeslikini bildürdi. U :
-Méning hazirqi ümidim shi jinping we yéngi hökümetning buninggha jawaben oxshashla biz bilen keng da'ilirilik munasiwetni algha asürüshni tonup yétishi. Men shundaq qaraymenki, xitay bir shérik süpitide muhim rol oyniyalaydu. Yer shari xaraktérlik mesililerde biz iqtisadi riqabetchi bolsaqmu, biraq biz bir-birimizni reqib hésablap, nurghun mesililerdiki hemkarliqimizni buzghunchiliqqa uchratmasliqimiz lazim. Xitay hazir iran mesiliside biz bilen hemkarlishiwatidu. Méningche, bizning shimaliy koriye we yiraq sherqtiki bashqa mesililerde téximu köp hemkarliq élip bérish mumkinchilimiz bar,- deydu.

Lékin bezi közetküchilerning ilgiri sürüshiche, amérik, xitay arisidiki tüp ixtilaplarning biri, ularning qimmet qarishidiki perqtur. Xitay nurghun xelq'ara kélishimlerge qol qoyghan bolsimu, biraq ortaq xelq'ara qimmet we ölchemlerni qobul qilishni izchil ret qilip kelgen. U b d t puqralar hoquqi we siyasiy heqler ehdinamisige 1998-yili imza qoyghan bolsimu, lékin xitay xelq qurultiyi mezkur ehdinamini hazirgha qeder testiqlimidi. Tenqidchilerning ilgiri sürüshiche, xitayning jinayi ishlar qanuni we munasiwetlik xitay qanunliridiki nurghun maddilar we pütkül edliye sistémisi mezkur b d t ehdinamisining rohigha xilap. Shunga bezi közetküchiler amérika bilen xitayning kishilik hoquq qatarliq jehetlerdiki ixtilapi yene uzun bir mezgil dawamlishidighanliqini bildürdi.