Paxta tergüchi Uyghur ishchilar tengsizlikke uchrimaqta

Xitay paxta ishlepchiqirish omumiy mehsulatining 6 din bir qismi Uyghur élidin kélidu, hazirghiche Uyghur éligha jaylashqan xitay bingtu'en kéwezliklirining kölimi 8 milyon 820 ming modin ashidu. Bu kéwezlikler her yili pesillik paxta térish ishchilirigha éhtiyajliq bolidu. Bingtu'en xewerliridin melum bolushiche, bu yil bingtu'en'ge xitayning gensu, senshi, ningsha, sichüen, xénen qatarliq jayliridin we az bir qisim Uyghur élidiki yerlik déhqanlardin bolup 560 mingdin artuq paxtikar ishchi keltürülgen.

Gerche bu yil Uyghur éli paxta mehsulati ilgiriki yillardin 10% etrapida ashqan bolsimu, emma paxta tergili kelgen ishchilarning telep qilidighan ish heqqining éship bérishi, tamaq we yataq shara'itigha qoyghan teleplirining barghanche yuqiri kötürülüshi bilen paxta térish chiqimi éship paxtidin kiridighan payda nisbeten azlighan.

Shinjang géziti qatarliqlarning paxta tergüchi ishchilar heqqide bergen xewerliridin melum bolushiche, bu yil paxta tergüchilerning ish heqqi besh yil ichide bir hesse örligen bolup, 2008-yili bir kilo paxta térish ish heqqi 1.2 Som bolghan bolsa, bu yil 2.2-2.5 Somghiche bolghan. Xitay paxta tergüchilerning kishi béshigha ikki ay dawamida qazan'ghan eng yuqiri kirimi 23 ming somgha qeder, her bir ishchining otturiche kirimi 6300 som etrapida bolghan. Uyghur éligha “Altun qazghili” kelgen bu paxta tergüchi ishlemchiler bu yil Uyghur élidin jem'iy 2 milyard 500 milyon somni yurtlirigha élip méngishqan.

Uyghur élidiki tomur yol da'iriliri ishlemchilerning yurtigha qaytidighan nöwettikidek yoluchilar dolqunida mexsus paxta tergüchiler üchün mexsus 210 wagon ajritip, paxta térish üchün yétip kelgen yoluchilargha bolghan teshwiqat we yétekchilik xizmitini kücheytip, xitay ölkiliridin yoluchilarni xatirjem kélip, xatirjem qaytishqa kapaletlik qilghan.

Bir qanche yildin buyan xitay da'irilirining Uyghur élidiki yersiz, ishsiz namrat déhqanlarnimu, yézilardiki töwen kirimlik déhqanlarni öz yurtliridin yötkep ishqa orunlashturush siyasiti boyiche, paxta térish peslide bingtu'en we bashqa paxta ishlepchiqirish bazilirigha paxta térishqa orunlashturup kéliwatqanliqi melum. Emma radi'omizgha Uyghur déhqanlirining yetküzgen inkaslirigha qarighanda, bingtu'en kéwezliklirige paxta térishqa orunlashturghan Uyghurlar xitay ishlemchilerge qarighanda töwen ma'ash bilen ishlewatqandin bashqa, yataq we tamaq, turmush, saqliq shara'itlirimu perqliq halda nachar bolup kelmekte, bu xil shara'it cheklimiliri paxta térishqa barghan Uyghur déhqanlarning ish ünümi shundaqla kirimining töwen bolushigha seweb bolghan. Bu heqte yenimu tepsiliy melumat élish üchün aqsuda kéwezlikni höddige alghan bir Uyghur déhqan bilen alaqileshtuq, u kishimu amal bar Uyghur kéwez tergüchi izdewatqanliqini, bingtu'ende shara'it xitay ishlemchilerge yaxshi bolghini bilen, Uyghurlarning chetke qéqilidighanliqini otturigha qoydi we oxshash emgektimu Uyghurlarning oxshashla kemsitilishke, tengsiz mu'amilige uchrap kelgenlikini, nurghun Uyghur déhqanlarning buningdin narazi bolsimu, namratliq, ishsizliq tüpeyli mushu emgekni qilip bolsimu jan béqishqa mejbur ikenlikini bildürdi.

Bingtu'en xewerlirige qarighanda, adem küchi arqiliq paxta térishning tennerxi barghanche yuqirilawatqan bolghachqa, bingtu'en 129 meydanidiki kéwez höddigerliri buningdin kéyin kölimi zor paxta ishlepchiqirish meydanlirida adem küchige tayinishni qoshumche orun'gha qoyup, yuqiri téxnikiliq paxta yighish üskünilirini köplep kirgüzüshni oylashmaqta iken. Chünki ular bu yil paxta térishta 80% paxta térish mashinisigha tayan'ghan bolup, her mo kéwezliktin paxta yéghish chiqimi 600 yüen töwenligen. Paxtining sap mehsulati ashqandin sirt paxta yighish tennerxining zor derijide töwenlishi bilen bu yil yillardikidin 30 milyon yüen artuq kirim qilghan. Hazir bingtu'enning ayrim ishlepchiqirish meydanlirida paxta térishning mashinilishishi 98% ge yetken. Uyghur élida paxta térish ishchilirigha bolghan éhtiyaj kéler yildin bashlap tedrijiy kémiyishi mumkin iken.