Хитай ширкәтлири “қоғун байрими” уюштуруп, қумул қоғуниниң содисини монопол қиливалған

Игилишимизчә, хитай өлкилиридин кәлгән ширкәт хоҗайинлири даириләр билән һәмкарлишип йеқинда қумул шәһириниң раһәтбағ йеза қаратал кәнтидә “қоғун байрими” өткүзгән һәмдә қумул қоғуниниң содисини монопол қиливалған.

Мәлумки, қаратал кәнти қумул бостанлиқиниң җәнубий қисмиға җайлашқан қәдимий юрт болуп, раһәтбағ йезиси тәвәсидики даңлиқ қоғун маканлиридин бири һесаблинидикән. Кәнт аһалилириниң 99 пирсәнттин көпрәки уйғур болуп, қәдимдин буян қумул қоғуниниң әң қәдимий йәрлик сортлирини сақлап кәлгән.

Һалбуки, йеқинқи мәзгилләргә кәлгәндә қаратал деһқанлириниң қоғунчилиқ игилики базар риқабитиниң чоңқур тәсиригә учриған.

Хитай өлкилиридики қумул қоғуниға болған еһтияҗ вә базар игиликиниң тәлипи нәтиҗисидә қоғунларниң қәдимий йәрлик сортлири өзгиришкә башлиған. Базарға мас келидиған чаңлаштурулған йеңи сортлар бурунқи йәрлик сортларниң орнини елип, қоғунларниң әслидики тәм вә сүпәт көрүнүшлирини тамамән өзгәртивәткән.

Униң үстигә, әзәлдин қоғунчилиқ билән шуғуллинип кәлгән йәрлик уйғур деһқанлири өзлири өстүргән қоғунлирини халиғанчә сетиш вә йөткәш имканийәтлиридин айрилип қалған. Хитай ширкәтлириниң йәрлик даириләр билән ички тор һасил қилиши нәтиҗисидә уйғур деһқанлири қоғунлирини ширкәт хоҗайинлирини бекитип бәргән төвән баһада топ сетишқа мәҗбур болған. Хитай ширкәтлири уйғур деһқанлиридин төвән баһада сетивалған қоғунларни өзиниң өлкилиригә елип берип нәччә он һәссә юқири баһада сатқан вә ғайәт зор пайдиға еришкән.

Қаратал кәнтидин зияритимизни қобул қилған бир уйғур деһқан ичкиридин чиққан хитай ширкәтлириниң қаратал кәнтидә “қоғун байрими” уюштуруватқанлиқини, бу йиллиқ қоғунларниң һәммисини дегүдәк сетивелишқа тохтамлишип болғанлиқини билдүрди.

Униң көрситишичә, “қоғун байрими” қандақтур йәрлик хәлқ яки йәрликтики орунларниң еһтияҗи үчүн әмәс, бәлки ичкиридин чиққан хитай ширкәтлириниң қоғун содисини асанлаштуруш үчүн өткүзүлидикән. Униңға мәсул болуп уюштуруватқанларму хитай ширкәтлириниң хоҗайинлири икән. Һәр йили һәрқайси өлкиләрдики хитай ширкәтлири қоғун пишиштин илгирила бу йәргә келип қоғунларни топ сетивелиш тохтами түзидикән. Шундақ болғачқа, уйғур деһқанлири етизда турупла һәммә қоғунини хитай ширкәтлиригә топ сетип беридикән. Ширкәтләр бу йәрдин төвән баһада сетивалған қоғунларни ички өлкиләргә тошуп, қиммәт баһада сетип пайда алидикән.

Мәзкур деһқанниң билдүрүшичә, йеқинқи йиллардин буян қаратал кәнтиниң әтрапида хитайлар қурған завутларниң көпийиши, боғаз йезисида ғайәт зор төмүр кениниң ечилиши һәмдә су мәнбәлириниң азийиши сәвәблик муһитниң булғиниши еғирлашқан. Қаратал кәнтигә бурундин раһәтбағ су амбиридин еқип келидиған су қуриған. Йәр асти сүйиниң қатлими шиддәт билән төвәнләп, қудуқ қазса 80-100 метир чоңқурлуқтин су чиқидиған һаләткә йәткән.

Тәпсилатини аваз улиништин аңлиғайсиз.