Istanbuldiki Uyghur ayal: “Bowiqimgha zakimu alalmidim”

Türkiyede “Istanbulning hawasigha ishenme, parasigha hem ishenme” dégen gep bar. Istanbulda yamghurluq nem hawaning issimiqi heqiqeten tes. Muxbirimiz 2018-yili 25-féwral sefaköyde qilghan ziyariti dawamida üch aydin béri issinish pulini töliyelmigen bir Uyghur a'ilisini uchratti.

Ehwal igilesh dawamida muxbirimiz bu a'ilidiki rabiyening töt balisi bilen qiyin künlerni bashtin kechürüwatqinigha shahit boldi. Öyning tüwrüki bolghan er we chong oghul 2017-yili 19-awghust nezerbentke élin'ghan. Shundin kéyin bu a'ilining iqtisadi adwokatqa we türlük yol méngishlargha serp bolup qurup ketken. Ghururi küchlük rabiye deslep natonush bir erge derdini töküshni xalimidi. Shu mehellidiki yene bir xanim arqiliq bilishimizche, qiyinchiliq heqiqeten éghir iken.

Qiyinchiliqlarning Uyghurlargha yetküzülüshi we jama'et pikri arqiliq toplan'ghan yardemde hel qilinish mumkinchiliki heqqide chüshendürüsh bérilgendin kéyin bu xanim andin ehwalini bayan qildi.
Biz sefaköyde ziyaret qilish jeryanida “Uyghuryar fondi” teminligen yétim balilarning tizimliki boyiche ularning hamilirigha téléfon qilduq. Téléfonimizgha jawab bergen bir Uyghur momay tepsiliy ehwal sorashlirimizdin bizni yardem bergüchiler bolsa kérek dep hayajanlinip yighlap ketti.
Ayxan moma ikki newrisi bilen Uyghurlar köprek olturaqlashqan yene bir rayon - zeytinburnugha orunlashqan bolup, bari-yoq ikki oghul perzentining xitayda tutqun qilinishi seweblik newrilirini béqishta qiynilip qalghan. Momaygha “Uyghuryar fondi” arqiliq öy ijare yardimi yetküzülgen bolup, yémek-ichmikining menbesini istanbulda pa'aliyet qiliwatqan “Sherqi türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyiti” ning zeytinburnu shöbisi teminligen iken. Yashinip qalghan ana özige qilin'ghan yardemdin söyün'genlikini bildürdi. 

Biz qiyinchiliqta qalghan a'ililerning omumiy ehwalini bilish üchün sefaköyde Uyghur jama'etke xizmet qiliwatqan sabir reshit damollamni ziyaret qilduq. Uning éytishiche, peqet sefaköydila erliri yénida bolmighan 170 tin artuq a'ile bolup, balilar kichik bolghachqa xanimlarning ishlesh imkaniyiti asasen yoq iken. Bularning bir qismining erliri Uyghur élida tutqunda bolup, qalghanlarning erliri türkiye, tayland, malayshiya qatarliq döletlerde qamaqliq iken. 

Sabir damollam, “Sutuq bughraxan wexpi” namida qiyinchiliqta qalghan a'ililerge yardem yetküzülüp kéliniwatqan bolsimu, emma bu yardemlerning asasliqi yémek-ichmek bilen cheklinidighanliqini bildürdi. Ular qishtin buyan issinish puligha yardem bérishke tiriship kéliwatqan bolsimu, emma bu hemme a'ilige yétiship ketmeydiken. Yétim balilar “Nuzugum fondi” ning ayliq yardimige ériship kéliwatmaqta iken. Sabir damollam Uyghur musapirlirining nöwettiki éghir qiyinchiliqlirini hel qilish üchün Uyghur jama'itidin yardem kütidighanliqini bayan qildi. 

Istanbulning sefaköy, zeytinburnu, selimpasha we beylik düzü qatarliq rayonlirigha Uyghur musapirlar topliship olturaqlashqan. Yéqinqi ikki yildin buyan türkiyede mal bahasining shiddetlik örlishi, ish heqqining ashmasliqi, Uyghurlarning Uyghur élidin kélidighan iqtisadiy menbesining üzülüshi, türkiye-xitay munasiwiti yéqinlashqanliqi seweblik Uyghurlar qiliwatqan bezi tijaretlerning xitaylarning qoligha ötüp kétishi shundaqla Uyghurlarning pasportini yéngiliyalmasliq sewebi bilen burundin dawam qilip kéliwatqan normal tijaretlerning toxtishi qatarliq amillar Uyghurlarni namratliq girdabigha sörimekte iken. Yerlik Uyghur teshkilatliri türlük qiyinchiliqlarda hemdem boluwatqan bolsimu, emma muhtajlarning köplüki, qiyinchiliqning éghirliqi seweblik yétiship bolalmaydiken. Uning üstige köpinche Uyghur teshkilatlirining iqtisadiy qimmet yaritidighan shirket yaki kan-karixaniliri bolmighachqa muhtajlargha bérilidighan yardemmu kapaletke ige emes iken.