Guma yéziliridiki qaranchuqsiz balilar (1)

Xotenning melum kochisida oynawatqan balilar. 2006-Yili 13-öktebir.

Guma nahiyesining muji bazirigha qarashliq yéngibagh bashlan'ghuch mektipide oquydighan balilarning uzun mezgil qaranchuqsiz qalghanliqi heqqidiki xewer ijtima'iy taratqulargha ashkara bolghandin kéyin küchlük diqqet qozghidi.

Shu jaydiki melum bir oqutquchining yéngibagh bashlan'ghuch mektipidiki balilargha qishliq kiyim-kéchek i'ane qilish heqqidiki chaqiriqi birqanche hepte ilgiri tor betliride ulap bésildi.

Biz bu ehwalning tepsilatini uqush üchün muji bazirigha qarashliq yéngibagh bashlan'ghuch mektipige téléfon qilduq.

Téléfon ziyaritimizni qobul qilghan bir yash oqutquchi qish kirip soghuq chüshüp ketken bolsimu, lékin mekteptiki balilarning téxiche qishliq kiyim-kéchiki yoqluqini, kenttiki bezi a'ililerning hazirghiche meshke ot yaqalmighanliqini bildürdi.

U ziyaritimiz jeryanida mundaq dédi: “Yéngibagh kenti muji bazirigha 4 kilométirla kélidighan bir yurt. Bu yerde térilghu yerler qis, su kemchil hemde ahalilerning iqtisadiy ehwali nachar. Kenttiki ahaliler her yili etiyaz kélishi bilen er, ayal birlikte pul tépish üchün bashqa yurtlargha kétip qalidu. Bilishimche, ularning köp qismi aqsudiki bingtu'enning kéwezliklirige bérip aylarche yallinip ishleydu. Bizning mekteptiki köp qisim balilarning ata-aniliri shundaq qilidu. Ular balilirini moma, bowisi yaki qoshniliridin birerige hawale qilip qoyup 4-aylarda öyidin ayrilsa yil axirida andin yurtigha qaytip kélidu. Shundaq bolghachqa, kenttiki balilarning köp qismi bir yilning yérimidin artuq mezgilide ata-anisiz, yeni qaranchuqsiz yashaydu.”

Mezkur oqutquchi özi bilidighan ehwallarni neqil keltürüp munularni ilgiri sürdi: “Mektipimizde 640 neper oqughuchi bar. Ularning köp qismi yéngibagh kenti we etraptiki qoshna kentlerdin kélidu. Men bu mektepte oqutquchiliq qilghan bir yildin buyan özüm mes'ul bolghan siniptiki balilarning ata-aniliri bilen bir qétimmu körüshelmidim. Her qétim ata-anilar yighini chaqirsam héchkim kelmeydu, balilardin sürüshtürsem, ata-anisining öyde yoqluqini, bashqa yurtlargha ishlemchilik üchün ketkenlikini éytishidu. Men balilarning yillarche kona kiyimler bilen yürgenlikini, bezi balilarning putidin ayaghlirining chüshüp qéliwatqanliqini körüp qalimen. Shu sewebtin kona kiyim-kéchek toplap, balilarni qishtin saq-salamet ötküzüwélish üchün jem'iyetke chaqiriq chiqarduq. Kiyim-kécheklerning aldi qolimizgha yétip keldi, lékin bizge ewetilgen kiyimlerning köpinchisi bekmu kona, hetta kiygili bolmaydighan derijidiki kona kiyimlermu bar iken.”

U yene munularni bildürdi: “Balilargha mekteptin chüshte bir waq tamaq bérimiz. Tamaqning miqdari xéli köp bolsimu, men nurghun balilarning toymaydighanliqini, özini toyghandek hés qilmaydighanliqini sézimen. Chünki köp qisim balilarning ata-aniliri öyide bolmighachqa ularning etigenlik we kechlik tamiqidin xewer alidighan adem yoq. Ular chüshte qanche köp tamaq yésimu, lékin özini toyghandek hés qilmaydiken. Balilar aghrip qalsa ularni doxturgha apiridighan yaki halidin xewer alidighan ata, aniliri yoq. Biz oqutquchilar ularning halidin xewer alimiz yaki dora sétiwélip ichküzimiz. Emma bizningmu imkaniyitimiz cheklik bolghachqa hemme balilarning qiyinchiliqlirini hel qilishqa amalsizmiz.

Men özüm ili pédagogika institutini püttürgenmen. Shimalda, yeni ghulja, qaramay we ürümchilerde nurghun sawaqdash hem dostlirim bar. Shimaldiki mektepler bilen ata, anilarning balilargha bolghan mes'uliyitini bu yer bilen sélishturghanda asman-zémin perq mewjut. Bu yerde balilarning uchisigha yetküdek kiyim, qorsiqi toyghudek tamaq bérelmisek, ularning tapshuruqlarni waqtida ishlep, ata, anisining méhrini toluq hés qilip baliliq dewrini xushal-xuram ötküzüshidin qandaqmu söz achqili bolsun!? yéqinda siniptiki balilargha maqale yazdurghan idim. Bir bala mundaq dep yéziptu: ‛ata, anamni körmigili birqanche aylar boldi. Men ularni bekmu séghinimen. Méning eng chong xushalliqim ata, anam bilen bille yashisam deymen!‚ men bu qurlarni oquwétip özümni tutalmay yighlap kettim.”

Biz bu ehwalni yenimu ilgiriligen halda delillesh üchün yéngibagh kentining sékrétargha téléfon qilduq. Halbuki, kent sékrétari so'allirimizgha jawab bérishni ret qildi.

Muxbir: essalamu'eleykum, bu yéngibagh kentimu?
Kent sékrétari: he'e, shundaq.

Muxbir: siz yéngibagh kentining sékrétari bolamsiz?
Kent sékrétari: he'e, men shu.

Muxbir: qarang, yéngibagh kentidin aqsu terepke paxta tergili ketken déhqanlar qaytip keldimu?
Kent sékrétari: men bilmeymen.

Muxbir: siz kent sékrétari turup bu ehwalni uqmamsiz?
Kent sékrétari: özingiz kim bolisiz?

Muxbir: he men muxbir, erkin asiya radi'osining muxbiri, amérikidin uruwatimen.

Yuqirida guma nahiyesi muji bazirining yéngibagh kentidiki bashlan'ghuch mektep balilirining aylardin buyan qaranchuqsiz qalghanliqi, térilghu yerliri qis bolghachqa ata, anilirining tirikchilik ghémi bilen paxta térish üchün aqsu tereptiki bingtu'enning kéwezliklirige yallanma emgek küchi bolup ketkenliki heqqidiki programmini diqqitinglargha sunduq.