Xitay da'iriliri Uyghur élide mal yötkesh mulazimitini chaghan munasiwiti bilen toxtitidu

Xitayning chaghan bayrimigha yene 20 kündek waqit bolsimu, biraq xitay hökümiti muqimliq weziyitining keskinlikini ilgiri sürüp, Uyghur élidiki yük yötkesh shirketlirining Uyghur aptonom rayoni chégrasi ichidiki sheher, nahiyeler otturisida mal yötkesh mulazimitini waqitliq toxtitishini telep qilghan.

“Shinjang rongshéng meblegh guruhi” gha qarashliq ürümchidiki “Tengritagh mal yötkesh baziri” ning yéqinda tarqatqan uqturushida körsitilishiche, mezkur mal yötkesh merkizi hökümetning chaqiriqigha awaz qoshup, 25‏-yanwar mulazimetni toxtitishni qarar qilghan. Tengritagh mal yötkesh baziri uqturushida, chaghanliq dem élish waqti yéqinliship qalghanliqini bildürüp, “Muqimliq weziyitining keskinliki, hökümetning ijtima'iy bixeterlikni qoghdap, mal yötkesh bazirining mulazimitini toxtitish, dem élish xizmitini baldur orunlashturush heqqidiki chaqiriqigha awaz qoshqanliqi” ni ilgiri sürgen.

Bu xitayning bixeterlikni seweb qilip, yéqinqi 3 ay ichide Uyghur aptonom rayonining yük we téz süretlik pochta yollanma mulazimitini 2‏-qétim waqitliq toxtitishidur. Da'iriler xitay kompartiyesining ötken yili 10‏-ayda chaqirilghan 19‏-qurultiyi mezgilide yük yötkesh mulazimitini bir qétim toxtitip, yük aptomobillirining mal yötkishini Uyghur éli miqyasida chekligen idi.

Ürümchidiki “Tengritagh rayoni mal yötkesh merkizi” ning bir mes'ul xadimi, mal yötkesh toxtitilidighanliqini delillep, biraq buning muqimliq weziyitige alaqidar tedbir ikenlikini ret qildi. U, buning chaghanliq normal dem élish ikenlikini ilgiri sürdi.

U, “Shinjang rongshéng meblegh guruhi” ning tarqatqan “Tengritagh mal yötkesh baziri” ning mulazimitini toxtitish heqqidiki uqturushigha da'ir so'alimizgha jawab bérip: “Sizning néme ishingiz barti. Bayramliq dem élishqa qoyup bérildi. Peqet bu birqanche künlük dem élish. Buning muqimliq bilen alaqisi yoq” dep körsetti.

Lékin. Ürümchidiki “Ya long” namliq mal yötkesh shirkitining mes'uli, yük mashinilirining aptomobil yötkishige bolidighanliqi, biraq Uyghur aptonom rayonidiki her qaysi sheherler otturisida mal yötkeshke bolmaydighanliqini bildürdi.

U mundaq deydu: “He'e biz yalong yük yötkesh shirkiti. Yükning aptomobil yaki emeslikige qaraymiz. Yötkeydighini aptomobil bolsa hazir yaki chaghan mezgilide yene yötkeshke bolidu. Aptomobil yötkesh toxtimaydu. Ichkirige bolsimu yötkeymiz. Lékin, chaghan mezgilide shinjang chégrasi ichidiki jaylargha mal yötkeshke bolmaydu.”

U, “Chaghan mezgilide ichkiri ölkilerge yötkeshke bolidu, lékin néme üchün Uyghur rayonidiki sheherler otturisida mal yötkeshke bolmaydu”, dégen so'alimizgha jawab bérip, buning bixeterlik bilen alaqidar ikenlikini bildürdi.

U: “He'e, bu bixeterlik bilen munasiwetlik. Muqimliq seweblik shinjang chégrasi ichidiki jaylargha mal yötkesh toxtitildi. Belki chaghan ötküche mal yötkeshke bolmaydighu, deymen. 2‏-Ay jeryanida mal yötkeshke bolmaydu. Bizning shirket mal yötkimeydu, biz aptomobil yötkeymiz. Mal yötkeshning qachan eslige kélidighanliqini bilmeymen, bizge uqturulmidi” dédi.

Lékin, dunya Uyghur qurultiyining bildürüshiche, chaghan mezgilidiki bu cheklime Uyghur rayoni bilen cheklinip qalmaydiken. Dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi dilshat rishit, xitay da'irilirining ichkiridin Uyghur élige mal yötkeshke cheklime qoyghanliqi, xitayning “Tawbaw”, “Tyenmaw” qatarliq torda mal sétish shirketlirining uqturush chiqirip, chaghan mezgilide Uyghur élige mal salmaydighanliqini élan qilghanliqini bildürdi.

Dilshat rishit: “Méning alghan uchurumdin qarighanda ‛tawbaw‚ dégen bir shirket bar, torda mal élip-mal satidighan. Bu shirket bayram mezgilide bizning weten'ge mal salmaydiken. Shu jaydiki muqimliqni qoghdashqa hemkarlishish üchün. Ikkinchisi, téz sür'etlik pochta yollanmisi, bu shirketning özimu shu rayondiki zakaz qilin'ghan mallarni bayram mezgilide rayonning muqimliqigha hemkarlishish üchün xizmetni toxtatqan. Uningdin sirt ürümchidin xoten, qeshqer qatarliq jaylargha pochta arqiliq mangidighan mallar bixeterlik tekshürüsh ötkilidin ötüshi kérek.”

Uning qeyt qilishiche, da'iriler burun pochta yollanmilirini tekshürgende uning ziyanliq buyum yaki emeslikige qarighan bolsa, hazir Uyghur yéziqidiki her qandaq kitab, buyum yaki nersini ayrim tekshüridiken. U, bundaq nersilerning hazir pochtida toxtap qalidighanliqini bildürdi.

Uning qeyt qilishiche, bu tedbirler Uyghurlarning turmushigha tesir qilipla qalmay, rayondiki xitay puqralirighimu tesir qiliwatqan bolsimu, lékin ular buninggha köz yummaqta iken. Dilshat rishit, buninggha xitayning xata chong xitaychiliq teshwiqati seweb boluwatqanliqini ilgiri sürdi.

Dilshat rishit mundaq deydu: “Mushularning hemmisi bizning milletkila emes, xitayning özigimu tesir qiliwatidu. Lékin xitay milletchilik teshwiqati arqiliq shu jaygha köchüp kelgen xitay köchmenliride xuddi shu jayni bular qoghdawatqandek shundaq bir teshwiqat peyda qilghanliqi üchün rayondiki köchmen xitaylar buni hés qilghan bolsimu, emma ashundaq teshwiqatning tesiride qélip közini yumdi. Mesilen, intérnét taqalghanda bir mezgil warqirap baqqan bolsimu, lékin tüp négizlik menpe'etke taqashqan waqtida közini yumdi.”

Xitayning chaghan munasiwiti bilen yük yötkesh mulazimitini toxtitish uning Uyghur rayonida yolgha qoyup kéliwatqan chéki yoq amanliq charilirining ichidiki waqitliq tedbiri, xalas. U ilgiri “Yépiq terbiyelesh merkezliri” ni qurup, on minglighan Uyghurni yighiwalghan. Yüz tonush apparatlirini ornitip, öyi, dukini yaki ishxanisidin 300 métir yiraqlap ketken nishanliq kishilerni teqib astigha alghan. U yene Uyghurlarning barmaq izi, köz nuri, awaz we DNA ewrishkisini yighip, buni bixeterlik ishlirida paydilinishqa bashlighan. Lékin, uning bu herikiti kishilerning shexsiy mexpiyetliki we kishilik hoquqigha qilin'ghan éghir buzghunchiliq, dep tenqid qilin'ghan idi.