Törem pasha xanim ghulja xitay baziri heqqidiki eslimilirini bayan qildi

Bu yil ghulja sheherlik hökümet xitay bazirini retlesh namida, bazardiki Uyghurlarni tarqaqlashturghan. Bu xewer tarqalghandin kéyin, Uyghurlar arisida ghulghula qozghap, Uyghur tor béketliride naraziliq inkasliri yézilghan idi.

Ghulja shehiridiki qedimiy bazarlarning biri bolghan xitay bazirining tarixini bilidighan Uyghurlardin, ötken esirning 50 - yillirida ghulja shehiridin ayrilip, nöwette amérikida muhajirette yashawatqan törem pasha xanim radi'omiz ziyaritini qobul qilip, eyni yilliridiki ghuljining awat bazarliridin xitay baziri,tashlepke baziri qatarliq Uyghur bazarlirining tarixi we bu bazarlarning shu yillardiki ghulja xelqining kündilik turmushida tutqan orni qatarliqlar heqqide toxtaldi.

Ghulja shehiridiki qedimiy bazarlardin biri bolghan xitay bazirining “Retke sélinish”namida, bazardiki Uyghur tijaretchilerning tarqaqlashturulghanliqi heqqidiki xewerni anglighandin kéyin, öz qarashlirini bildürgen Uyghurlar, Uyghurlargha éhtiyajliq bolghan barliq milichmallar tépilidighan bu bazarning, Uyghur tijaretchilirining hayatidila muhim ehmiyetke ige bolup qalmastin, belki ghulja Uyghurlirining xatirisidimu öchmes eslimilerni qaldurghanliqini ilgiri sürmekte.

Amérikida eng deslep yerleshken Uyghurlardin törem pasha xanim, 1950 - yillarning deslepki mezgilliride ghuljidin ayrilghan Uyghurlarning biri. Törem pasha xanim bügün radi'omiz ziyaritini qobul qilip, ghuljidiki qedimiy bazarlardin biri bolghan xitay baziridiki Uyghur tijaretchilerning “Bazarni retlesh” namida tarqaqlashturulghanliqi heqqidiki xewerni anglighandin kéyin könglining yérim bolghanliqini bildürüp, xitay bazirining tarixi heqqide apisdin anglighanlirini hem özining yashliq dewride körgen eslimilirini bayan qilip ötti.

Ghulja tarixigha a'it matériyallardin melum bolushiche, ili Uyghurliri arisida “Xitay baziri” dep atalghan bu bazar 1900 - yillar etrapida qurulghan qedimiy bazarlarning biri bolup, 1910 - yillardila milichmal tijariti bilen shughullinidighan Uyghur tijaretchiliri we hünerwen kasiplar toplan'ghan awat bazarlarning birige aylan'ghan. Bu bazarda turmushqa éhtiyajliq herqandaq nerse tépilidighanliqi üchün, ghuljiliqlar arisida“Xitay bazirida toxo sütidin bashqa hemme nerse tépilidu“Dégen söz tarqalghan.

Törem pasha xanim sözide bazarning “Xitay baziri” dep atilishidiki seweb we bazarda tijaret qilidighan Uyghurlar heqqide toxtilip, bu bazarning esli Uyghur tijaretchiliri milich mallarni satidighan awat bazarlardin biri ikenlikini, ötken esirning bashlirida xitay tijaretchiliri teripidin échilghan tawar - durdun, yipek rextlerni satidighan birqanche dukan bazarda yerleshkendin kéyin, ili Uyghurliri arisida bu bazarni“Xitay baziri”dep atash omumlashqanliqini, emma emeliyette bu bazarda pütünley digüdek Uyghur milich mal sodigerliri tijaret qilidighanliqini ilgiri sürüp, özining yashliq chaghlirida bu bazargha bérip yipek yaghliq, paypaq qatarliqlarni sétiwalghan chaghdiki tuyghulirini eslep ötti.

Törem pasha xanim bayanida, özining 1992 - yili yurti ghuljigha barghan chaghda ghuljida körgenlirini bayan qilip, xitay bazirining yuqiri teripige jaylashqan tashlepke baziri we uning ayaq teripidiki Uyghurlar achqan ashpuzulllar jaylashqan kochilarning ghuljining awat restiliri ikenlikini bildürüp, nöwette bu bazarlarning “Retlesh”namida chéqilip, Uyghur tijaretchilerning tarqaqlashturulushi, Uyghur turmushigha a'it bolghan güzel hayatning, Uyghurlar toplinip pa'aliyet élip baridighan sorunning barghanche tariyiwatqanliqidin dérek béridighanliqini tekitlep, da'irilerning Uyghurlargha a'it bolghan en'eniwi medeniyitini suslashturushqa urunuwatqanliqini eyiblidi.

Radi'omiz igiligen uchurlardin melum bolushiche, nöwette ghulja shehiridila emes, belki Uyghur élining herqaysi wilayet, nahiyiliride “Sheher kochilirini we mehellilerni qaytidin qurup chiqish”,“Eslidiki kona bazarlarni retlep, tertipke sélish” dégendek namlarda öy - chéqish, Uyghurlarni öz mehelliliridin köchürüp tarqaqlashturush dawamlashmaqta. Da'irilerning yerlik Uyghurlarning naraziliqini qozghap, chet'ellerdiki Uyghur teshkilatlirining we gherb démokratik döletlirining eyiblishige qarimastin, xitay shirketliri we rayon'gha yerleshken xitay köchmenlirini orunlashturush üchün Uyghurlarning öy - zéminliri we bazarlirini chéqishni dawamlashturushi, nöwette gherb metbu'atlirining Uyghurlar heqqidiki xewerlirining yene bir qizziq nuqtisigha aylan'ghan bolup, gherb metbu'atliri bu xil ehwallarning Uyghurlarning xitay hökümitige bolghan naraziliq heriketlirining partlishigha seweb bolidighan yene bir amil ikenlikini tekitlimekte.