Türkiyediki öktichi partiyeler hökümetni “Uyghur irqiy qirghinchiliqi” ni toxtitish üchün heriketke ötüshke chaqirdi

Ixtiyariy muxbirimiz erkin tarim
2022.07.06
Türkiyediki öktichi partiyeler hökümetni “Uyghur irqiy qirghinchiliqi” ni toxtitish üchün heriketke ötüshke chaqirdi Türkiye parlamént ezasi isma'il qonjuq ependi yighinda sözlimekte.
RFA/Erkin Tarim

2021-Yilining bashliridin buyan amérika hökümiti hemde en'gliye, kanada, gollandiye, bélgiye, chixiye, litwa, fransiye qatarliq 8 dölet parlaménti xitayning Uyghurlargha yürgüzüwatqan bésim siyasitini “Irqiy qirghinchiliq” dep békitishi, türkiyediki chong-kichik öktichi partiyelerni heriketke keltürdi. Türkiye parlaméntidiki öktichi partiyelerdin bolghan “Iyi” partiyesidin saylan'ghan parlamént ezasi ismayil qonjuq ependi bashchiliqidiki bir qisim parlamént ezaliri türkiye parlaméntida izchil halda bu mesilini otturigha qoyup, hökümetni heriketke ötüshke chaqirmaqta. Türkiyening sabiq bash ministiri exmet dawut'oghlu qurghan “Kélechek” partiyesining ammiwiy teshkilatlargha mes'ul mu'awin re'isi heqwerdi altugh ependimu türkiye jama'etchilikining diqqitini “Uyghur irqiy qirghinchiliqi” gha tartish üchün zor tirishchanliq körsetmekte. Biz bu munasiwet bilen yoquriqi ikki neper siyasetchi bilen söhbet élip barduq.

Türkiye “Kélechek” partiyesining ammiwi teshkilatlargha mes'ul mu'awin re'isi heqwerdi altugh ependi yighinda sözlimekte.
Türkiye “Kélechek” partiyesining ammiwi teshkilatlargha mes'ul mu'awin re'isi heqwerdi altugh ependi yighinda sözlimekte.
RFA/Erkin Tarim

Bowisi Uyghur élidin türkiyening adana wilayitige kélip olturaqliship qalghan parlamént ezasi ismayil qonjuq ependi, xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan basturush siyasitining burundin tartip dawam qiliwatqanliqini bayan qilip, mundaq dédi: “Epsuski, sherqiy türkistanliqlar duchar boluwatqan zulum we bésimlar tügimeywatidu. Xitay pütün dunyaning köz aldida Uyghurlargha qarita ‛irqiy qirghinchiliq‚ élip bériliwatidu. Shuni yaxshi bilishimiz kérekki, sherqiy türkistan xitaylar teripidin bésiwélin'ghan bir zémindur. Tarixta sherqiy türkistanda nurghun qétim qirghinchiliq élip bérilghan. Bügünki künde xitay hökümiti ‛terbiyelesh merkizi‚ namida jaza lagérlirini qurup, Uyghurlargha qarita qirghinchiliq élip bériwatidu. Bizning buni qobul qilishimiz, shundaqla buninggha qarap turushimiz esla mumkin emes.”

Parlamént ezasi ismayil qonjuq ependi “Iyi” partiyesining qurulghan kündin tartip Uyghurlarni qollap kéliwatqanliqini, bundin kéyinmu Uyghurlar taki musteqilliqqa érishkiche her da'im ularni qollaydighanliqini bayan qilip, mundaq dédi: “Biz ‛iyi‚ partiyesi bolush süpitimiz bilen türkiye parlaméntida we bashqa sorunlarda sherqiy türkistan dewasini qollaydighanliqimizni tekitlep kéliwatimiz. Uyghurlar türkiye türklirining qan-qérindashliridur, musteqil we erkin yashash ularning tebi'iy heqqidur. Uyghurlar tarixta qaldurghan shanliq medeniyetliri bilen dunya medeniyitige zor töhpe qoshqan bir millettur. Shunga ularning derdi emeliyette insaniyetning derdi bolushi kérek.”

Ismayil qonjuq ependi gherbtiki démokratik ellerning eksiche türkiyening Uyghur mesiliside hélihem sükütte turuwatqanliqini eyiblep mundaq dédi: “Gherb elliri bu qirghinchiliqni toxtitish üchün chare-tedbirlerni éliwatqan bügünki künde, türkiy milletliri eng ishinidighan türkiyening ‛Uyghur irqiy qirghinchiliqi‚ témisida sükütte turuwélishini esla qobul qilghili bolmaydu. Biz ‛iyi‚ partiyesi bolush süpitimiz bilen aldimizdiki künlerde türkiye parlaméntida ‛Uyghur irqiy qirghinchiliqi‚ ni étirap qilish toghrisida qarar maqullitishqa tirishchanliq körsitimiz. Men eng axirida sherqiy türkistanning ichi we sirtidiki barliq Uyghur qérindashlirimning kéliwatqan qurban héytini tebrikleymen!”

“Kélechek” partiyesining ammiwiy teshkilatlargha mes'ul mu'awin re'isi heqwerdi altugh ependi xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan siyasitining “Irqiy qirghinchliq” ikenlikini, buni toxtitish üchün “Kélechek” partiyesining izchil halda küch chiqiriwatqanliqini, bundin kéyin téximu köp küch chiqiridighanliqini tekitlep, mundaq dédi: “Men Uyghur qérindashlirimgha shuni démekchimenki, siler hergiz ümidsiz bolmanglar. Türkiye hökümiti hazir sükütte turuwatqan bolsimu, emma türk xelqi hem biz ‛kélechek‚ partiyesi her da'im silerning yéninglarda turimiz. Partiyemiz 2020-yili qurulghan kündin tartip re'isimiz exmet dawut'oghluning rehberlikide ‛Uyghur qirghinchiliqi‚ ni otturigha élip chiqishta nurghun pa'aliyetlerni qilduq. Bundin kéyinmu shundaq qilishni dawam qilimiz. Türkiye hökümitini heriketke ötüshke chaqirimiz. Egerde 2023-yili ötküzülidighan saylamda partiyemiz utup chiqip hakimiyetni qolgha alalisa, Uyghur mesilisini eng muhim mesile süpitide otturigha qoyushqa we uni hel qilishning yollirini izdeshke wede béridu.”

“Iyi” partiyesi 2018-yili, “Kélechek” partiyesi 2020-yili qurulghan bolup, bu 2 partiye izchil halda Uyghurlarni qollap kelmekte.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.