Ürümchi qirghinchiliqining 15 yilliqi munasiwiti bilen istanbuldiki Uyghurlar namayish élip bardi

5-Iyul ürümchi qirghinchiliqining 15 yilliqi munasiwiti bilen xelq'ara sherqiy türkistan teshkilatliri birlikining uyushturushi bilen istanbuldiki xitay konsulxanisining aldida naraziliq namayishi élip bérildi. Namayishqa her qaysi sherqiy türkistan teshkilatlirining rehberliri, ezaliri, yashlar we ösmürler bolup köp sanda kishi qatnashti. Namayishqa yene türkiyening samsun shehiridiki ilim we tepekkur tetqiqatliri wexpisining re'isi dini alim éhsan shen'ojaq ependi özining 100 din artuq oqughuchisi bilen istanbulgha kélip namayishni qollap quwwetlidi.

Namayishqa köp sanda Uyghur teshkilatlarning rehberliri we ezaliri qatnishishtin sirt yene türkiyening ataqliq dini alimi, tetqiqatchi muhemmed imin yildirim, büyük birlik partiyesi, alperen ojaqliri teshkilati, ülku ojaqliri qatarliq teshkilat we organlarning wekillirimu qatniship Uyghurlarni qollidi.

Qollirida ay yultuzluq kök bayraq we türk bayriqini kötürgen namayishchilar birdek, “Ishghalchi qizil xitay sherqiy türkistandin chiqip ket! ” , “Shinjang emes sherqiy türkistan! ” dégendek sho'arlar towlidi.

Namayish jeryanida türk saqchiliri xitay konsulxanisigha baridighan kochining éghizigha tosaq qurup héch kimning ötishige ruxset qilmidi, namayishchilar ötelmey déngiz sahilidiki chong yol boyida namayishni dawam qildi. Namayish jeryanida qattiq yamghur yéghip ketken bolsimu biraq namayishchilar yamghurgha perwa qilmastin namayishni dawamlashturdi.

Namayish jeryanida axbarat élan qilish yighini échildi, axbarat élan qilish yighinigha türkiye anadoliye agéntliqi, démir'ören xewer agéntliqi qatarliq chong axbarat organlirining muxbirliri qatnashqan bolup, axbarat élan qilish yighinida namayishchilargha wakaliten xelq'ara sherqiy türkistan teshkilatlar birliki re'isi hidayetullah oghuzxan oqup ötti.

U sözide, ürümchi qirghinchiliqining kélip chiqish sewebliri toghrisida toxtaldi we xitayning qanliq basturushlirini qattiq eyiblidi.

U mundaq dédi: “Biz bügün 2009-yili 7-ayning 5-küni ürümchide yüz bergen, minglighan sherqiy türkistan xelqi hayatidin ayrilghan we tümenligen kishi iz-déreksiz yoqap ketken azabliq qirghinchiliqning 15 yilliqida yene bir qétim jem bolduq. Buningdin 15 yil ilgiri, yeni 6-ayning26-küni, ishghalchi xitayning shawgüen shehiridiki bir oyunchuq zawutida ishleshke mejburlan'ghan Uyghur ishchilirigha qaritilghan irqchi xitaylarning hujumi netijiside, nechche onlighan Uyghur yashliri urup öltürülgen we yüzligen kishi yarilan'ghan. Saqchilar hujumchi xitaylargha qarshi turmastin hujumgha uchrighan Uyghur ishchilirini qolgha aldi. Bu weqe yüz bergendin kéyin, ürümchidiki xelq arisida naraziliq peyda bolghan bolup, tümenligen sherqiy türkistan xelqi 5-iyul küni tinchliq bilen adalet telep qilip namayish bashlidi. Bu namayishchilargha qarshi ishghalchi xitayning qoralliq saqchi qisimliri derijidin tashqiri küch ishlitip qara qoyuq oq étip namayishni qanliq basturdi”.

Hidayetulla oghuzxan sözining axirida xelq'ara jem'iyet we teshkilatlardin kütidighan teleplirini otturigha qoyup mundaq dédi: “Biz xelq'ara sherqiy türkistan teshkilatliri birliki bolush süpitimiz bilen dunya jama'itige heqliq teleplirimizni bildürüp shuni xitab qilimizki, sherqiy türkistanda irqiy qirghinchiliqning yüz bériwatqanliqidin ibaret heqiqet barliq döletler we b d t omumiy mejlisi teripidin qobul qilinishi, kishilik hoquq xitabnamisi we irqiy qirghinchiliqning aldini élish xitabnamisidiki zörür jazalar yolgha qoyulushi kérek. Irqiy qirghinchiliq, ishghaliyetning axirlishishi we sherqiy türkistan xelqining heqliq küreshlirining netijige érishishi üchün, bu küreshning qanunluqluqini qobul qilish we qollash kérek. Bu nishanning emelge éshishi üchün, b d t da, islam hemkarliq teshkilatida, türk döletliri teshkilati we bashqa xelq'araliq teshkilatlarda sherqiy türkistan wekilliri turghuzulushi we yighinlargha qatnishish yolini échiwétishi kérek” .

Axbarat élan qilish yighinida söz qilghan ilim we tepekkur tetqiqatliri wexpining re'isi dini alim doktor éhsan shen'ojaq Uyghurlarning qanchilik éghir zulumgha uchrawatqanliqini ipadilep mundaq dédi: “Ghezzede bir kim shéhit bolsa shu haman xewirimiz bolidu, emma xitay sherqiy türkistanni chemberchas qorshaw ichige alghan bolup, u yerdiki peryadlar, zulum we azab-oqubetlerdin héch qandaq xewirimiz bolmaywatidu. Sherqiy türkistanliq qérindashlirim héyt bayramlardimu u yerdiki ata-anilirigha téléfon qilalmaydu, ularning shéhitlik xewirini belki aylar belki yillardin kéyin bileleydu” .

Dini alim tetqiqatchi muhemmed emin yildirim xitay zulumigha qarshi turush we xitay zulumini dunyagha anglitish kéreklikini tekitlidi.

Melum bolghinidek, buningdin 15 yil ilgiri, yeni 2009-yili 7-ayning 5-küni, ürümchi shehiride adalet telep qilip tinchliq bilen namayish élip barghan köp sandiki Uyghur yashliri xitay hakimiyiti teripidin qanliq basturulushqa uchrighanidi.