Уйғур паалийәтчиләрдин италийәгә хитаб: “италийә чоқум хитайниң чаңгилидин қутулуши керәк”

Америка, канада, голландийә, әнгилийә қатарлиқ дөләтләр хитайниң җинайитини ирқий қирғинчилиқ дәп җакарлиғандин кейин, италийә парламентиниңму бу қарарни елиш тоғрулуқ музакирә қиливатқанлиқи мәлум болғаниди. 29-Апрел американиң италийәдә турушлуқ әлчиханиси “хитайдики кишилик һоқуқ вә уйғур җамаити” дегән темида тор муһакимә йиғини өткүзди.

Бу йиғинға уйғур һәрикити тәшкилатиниң башлиқи рошән аббас ханим билән дуня уйғур қурултийи лондон ишханисиниң мудири рәһимә мәһмут ханим қатнишип, италийәдики сиясий әрбаблар вә хитайниң хәтирини техи тонуп йәтмигән һәр саһәдики италийә аммисиға уйғурларниң кимликини вә мәдәнийитини тонуштуруш билән биргә, бу милләтниң бүгүнки күндә хитайниң ирқий қирғинчилиқиға учраватқанлиқини пакит-мисаллар билән баян қилди.

Рошән аббас ханим бу йиғинниң әһмийити һәққидә тохтилип мундақ деди: “италийә хитайға қойнини кәң ачқан, әмма хитайниң зийиниға әң көп учриған бир дөләт; хитай карханилири италийәниң иқтисадини вәйран қиливәтти, хитай вируси көплигән италийәликләрниң җенини алди. Бу қетимқи паалийәт дәл италийәликләргә хитайниң вәһшиянә зулуминиң ирқий қирғинчилиқ икәнликини аңлитиш арқилиқ уларниң көзини ечишни вә уларни өзлириниң қиммәт қарашлириға игә чиқишқа чақиришни мәқсәт қилған муһим паалийәт, йәнә келип бу паалийәтниң америкиниң италийәдә турушлуқ әлчиханисиниң саһибханлиқида өткүзүлүши муһим сиясий әһмийәткә игә”.

Рошән аббас ханим бу йиғинда америка, канада, голландийә вә әнгилийәниң коммунист хитайниң җинайитини ирқий қирғинчилиқ дәп җакарлишиниң наһайити муһим әһмийәткә икәнликини, бу дунядики һәқ-адаләтни қоғдаш үчүн алди билән бу җинайәтни тонуш керәкликини, һалбуки хитайниң уйғурларға йүргүзүватқан қабаһәтлик җинайәтлириниң дунядики көплигән кишиләр ойлиғандинму вәһший вә қорқунчлуқ икәнликини оттуриға қойди.

Рошән аббас ханим хитайниң ирқий қирғинчилиқ җинайәтлирини пакитлар билән бирму-бир баян қилип өткәндин кейин, һәдиси гүлшән аббас вә шуниңға охшаш милйонлиған уйғурларниң азаб-оқубәт вә өлүм тәһдити астида яшаватқанлиқини, бу җинайәткә һелиһәм сүкүт қиливатқан дөләтләр, хәлқаралиқ тәшкилатлар, бу җинайәткә шерик болуватқан валкс вагенға охшаш ширкәтләр, һәтта уни инкар қиливатқанларниң аз әмәсликини, хитайниң көплигән дөләтләрдики муһим әмәлдарлар, таратқулар, тәсири бар алимлар вә чоң карханичиларни сетивелип, уларни уйғур қирғинчилиқиға көз юмушқа, сүкүт қилишқа, һәтта инкар қилишқа үндәватқанлиқини тәкитләп өтти; шундақла “тәнтәрбийәни сиясәткә арилаштурмаймиз” дәп йүргән хәлқара олимпек комитетини әйибләп: “хитайниң ирқий қирғинчилиқ җинайәтлириниң қайси бири сиясий әмәс? хитайниң бу җинайәтни йошуруш үчүн олимпек мусабиқиси өткүзүши сиясий мәқсәттин әмәсму?” дәп соал қойди.

Рошән аббас ханим италийә хәлқи вә башқа барлиқ инсанларға хитаб қилип мундақ деди: “биз чегра тосақлири арқилиқ айриветилгән вә биз көрүп бақмиған инсанлар үчүн әмәс, инсаний қериндашлиқ үчүн күрәш қилип, бу дуняға апәт вә уйғурларға тәһдит болуватқан рәзил күчләрниң тосқунлуқини бит-чит қилишимиз керәк; биз өз авазимиз билән пүтүн дуняни ойғитишимиз, айдиңлаштурушимиз, җанландурушимиз вә өзгәртишимиз керәк. Дуня хараплишишқа қарап маңмақта. Әмма мән бу гүзәл дуняниң келәчикини қутқузувелишимизни үмид қилимән, ишинимәнки, силәрниң һәр бириңлар бу қорқунчлуқ апәтни аяғлаштуруш үчүн һәссә қошалайду”.

Рошән аббас ханим бу йиғинда хитайниң бу балайи апитиниң уйғурлардин һалқип италийә, явропа вә пүтүн дуняға кеңийидиғанлиқини оттуриға қоюп, италийәликләрни буниңдин агаһ болушқа чақирди.

Рәһимә мәһмут ханим бу йиғинда асасән бир сәнәткар вә паалийәтчи болуш сүпити билән уйғурлар учрап кәлгән мәдәнийәт қирғинчилиқи вә йоқилиш хәвпигә учраватқан миллий мәвҗутлуқ мәсилиси һәққидә тохталди. У өзиниң һаят кәчмишлири вә чәт әлдики сәнәт һаятини мисал кәлтүрүш арқилиқ уйғур тили, уйғур шеирийити вә уйғур нахша-музикилириниң уйғурларниң миллий мәвҗутлуқини сақлаштики муһим ролини баян қилди. Андин дәл мушу сәвәбтин, бу тилда сөзләйдиған хәлқ вә сәнәткарларниң әң аввал хитайниң һуҗум нишаниға айланғанлиқини, әгәр бу тил вә мәдәнийәт йоқилип кәтсә, дуня мәдәнийити үчүн еғир йоқитиш болидиғанлиқини оттуриға қойди.

Рәһимә ханим уйғурларға йүргүзүлүватқан җисманий зулум вә миллий қирғинчилиқни сөзләш билән биргә миллитимизниң қәдимдин бүгүнгичә дуняви мәдәнийәт мираслирини сақлап келиватқан бир улуғ милләт икәнликини, бу милләтниң йоқилип кетишигә көз юмған тәқдирдә дуняниң немиләрни йоқитидиғанлиқини әскәртип турушниң зөрүрлүкини билдүрүп мундақ деди: “йәһудийшунас рафаил ләмкин әпәнди ирқий қирғинчилиқниң пәқәт бир милләтни җисманий җәһәттин өлтүрүшла әмәс, роһий җәһәттин өлтүрүш, йәни етник мәдәнийәт қирғинчилиқи елип бериш икәнликини оттуриға қойған. Хитай һазир уйғурларни һәр хил васитиләр билән йоқитипла қалмастин, уларға мәдәнийәт қирғинчилиқи йүргүзүш арқилиқ мәниви дунясиниму йоқ қиливатиду, мән бу қетимқи йиғинда мушу нуқтини чүшәндүрдүм”.

Рошән аббас ханимниң билдүрүшичә, бу паалийәт америка ташқий ишлар министирлики учур бөлүминиң америкиниң һәр қайси дөләтләрдики әлчиханилири арқилиқ орунлаштурған муһакимә йиғинлиридин бирси болуп, өткән айларда бенгал вә алҗирийәдә өткүзүлгәникән, кейинки айларда германийә вә башқа дөләтләрдә өткүзүлидикән.