Қирғизистан уйғурлири «иттипақ» җәмийитиниң қурултийи көп қетим арқиға сүрүлди

Ихтиярий мухбиримиз ферузә
2019-06-25

Қирғизистан уйғурлири «иттипақ» җәмийитиниң нөвәттики рәиси артиқ һаҗийеф әпәнди йиғинда сөзлимәктә. 2019-Йили 21-июн, бишкәк.

RFA/Féruze

28-Апрел күни қирғизистан уйғурлири «иттипақ» җәмийити өзиниң 9-нөвәтлик қурултийини өткүзмәкчи иди. Лекин бу йиллиқ қурултай нәччә қетим арқиға сүрүлүп та бүгүнгичә өткүзүлмиди.

«Иттипақ» җәмийитиниң низамнамиси бойичә һәр төт йил ичидә, апрел ейида қирғизистан уйғурлириниң қурултийи өткүзүлүп нөвәтлик рәис вә мәркизий кеңәш истепа бериши шундақла йеңи рәис сайлиниши шәрт иди. Бу һәқтә қирғизистан уйғурлири «иттипақ» җәмийитиниң сабиқ рәиси, дуня уйғур қурултийиниң қирғизистандики вакаләтчиси розимуһәммәд абдулбақи зияритимизни қобул қилип, «иттипақ» җәмийитиниң низамнамиси тоғрисида тохтилип төвәндикиләрни көрсәтти.

Икки айдин ошуқ вақитқа сүрүлгән қурултай хәлқ ичидә ғулғула қозғап, уйғур җамаитини чоңқур әндишигә салмақта. 21-Июн күни «иттипақ» җәмийитиниң нөвәттики рәиси артиқ һаҗийеф әпәнди қирғизистан хәлқ ассамблейәси, йәни милләтләр бирләшмисиниң тәркибидики аз санлиқ милләтләр вәкиллири, мәркизий кеңәш вә «иттипақ» тәркибидики комитет әзалири үчүн йиғин өткүзүп сәккиз йил җәрянида «иттипақ» җәмийити үчүн хизмәт көрсәткәнләргә тәшәккүр билдүрди.

Уйғурларниң «иттипақ» җәмийитиниң қурултийиниң вақтиниң таки һазирғичә ениқ болмаслиқини немә дәп чүшиниш мумкин ? қирғизистандики инсан һоқуқлирини қоғдаш тәшкилатиниң рәиси турсун ислам әпәнди бу һәқтә өз қарашлири вә әндишилирини билдүрди.

Игилинишичә, қирғизистан уйғурлири «иттипақ» җәмийитиниң қурултийи дәсләптә 28-апрел күни өткүзүлиду дәп бекитилгәниди. Лекин қирғизистан хәлқ ассамблейәсиниң қәрәлсиз ачқан қурултийиға бинаән «иттипақ» җәмийитиниң қурултийиниң ечилиш вақти 11-май күнигә сүрүлди, андин рамизан ейиға тоғра келип қалидикән дәп йәнә арқиға сүрүлди. Шуниң билән бу қурултай июн ейиниң 16-, 23-вә 25-күнлиригә сүрүлүп йәнә қайтидин вақти өзгәртилди.

13-Июн күни қирғизистан пайтәхти бишкәк шәһиридә шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиға әза дөләтләрниң алий рәһбәрлири йиғини өткүзүлди. Мәзкур йиғинға хитай дөләт рәиси ши җинпиң қатнашти. Ши җинпиң йәнә қирғизистанда рәсмий зиярәттә болуп, қирғизистан президенти җеенбекоф вә башқа рәһбәрләр билән учришип, икки тәрәп һәмкарлиқлирини техиму күчәйтишни тәкитлиди. Нөвәттә икки дөләт мунасивәтлири наһайити юқири сәвийәдә турмақта. Бир қисим көзәткүчиләрниң дейишичә бу қирғиз җумһурийити үчүн бу чоң бир сиясий паалийәт .

Әлвәттә қирғизистан уйғурлири үчүн муһим болған чоң бир паалийәтниң вақти бәш қетим арқиға сүрүлгәнлики хәлқ ичидә ғулғула қозғап, һәр хил көз қарашларни вә сөз-чөчәкләрни пәйда қилмақта.Биз бу һәқтә мәлумат игиләш үчүн «иттипақ» җәмийитиниң нөвәттики рәиси артиқ һаҗийефқа мураҗиәт қилдуқ. Артиқ һаҗийеф әпәнди қурултайниң шунчилик узун муддәт арқиға сүрүлгәнликиниң сәвәблири һәққидә тохтилип, 30-июн күни қирғизистан уйғурлири «иттипақ» җәмийитиниң қурултийи өткүзүлидиғанлиқини билдүрди.

«Иттипақ» җәмийити рәисликигә низамнамә бойичә төт киши өз намзатлирини көрситишти. Улар бәхтияр қасими, дилшат һәсәноф, нурмуһәммәт баяхуноф вә әсқәр қасимофлардур. Лекин дилшат һәсәноф май ейида өз ихтияри билән рәисликкә сайлиништин ваз кәчкәниди.

Қирғизистан уйғурлири аяллар комитетиниң көрүнәрлик әзаси баһаргүл һелалова зияритимизни қобул қилип, өзлириниң көп йиллардин буян рәис үчүн әмәс, бәлки уйғур җамаити үчүн хизмәт қилғанлиқини ейтип, қурултай кимни сайлап чиқса шу рәис билән хәлқ үчүн өз хизмитини давамлаштуридиғанлиқини тәкитлиди.

Қирғизистан һөкүмәт санлиқ мәлумати бойичә қирғизистанда 60 миңға йеқин уйғур аһалиси яшайду, әмма уйғурларниң өзлириниң қаришичә, уйғурлар бу сандин хели көп. Уйғурлар асаслиқи бишкәк шәһири вә униң әтрапидики чуй вилайитидики йезиларға орунлашқан. Йәнә бир қисим уйғур қарақол, қарабалта, ош вә җалал-абад вилайәтлиригә тарқалған. «Иттипақ» җәмийити қирғизистан уйғурлириниң әң чоң аммиви тәшкилати болуп, 1990-йиллардин буян өз паалийәтлирини давамлаштурмақта.