Уйғур аяллириниң вуҗудидики җан алғу әсваб - “T шәкиллик үзүк” (1)
2020.07.24
29-Июн германийәлик тәтқиқатчи адриян зенз “һамилидарлиқтин сақлиниш, мәҗбури туғут чәкләш: хитай компартийәсиниң уйғурларниң туғулуш нисбитини контрол қилиш һәрикити” намлиқ һөҗҗәтлик доклатни елан қилғандин кейин, униңдики мәзмунлар вә уйғур аяллириниң мәҗбури туғмас қилиниватқанлиқи тема қилинған һәр түрлүк хәвәр, доклат, гуваһлиқ бериш йиғинлири давам қилмақта.
Дуняниң асаслиқ ахбарат васитилиридә вә бирқисим дөләт һөкүмәтлири, хәлқаралиқ кишилик һоқуқ тәшкилатлири бу һәқтә өткүзгән гуваһлиқ йиғинлирида, хитайниң уйғурларға қаратқан мәзкур пиланлиқ туғут сиясити” “нопус қирғинчилиқи” “ирқий қирғинчилиқ” дәп көп қетим тилға елинди.
Гәрчә хитай һөкүмити бу доклатни вә әйибләшләрни пүтүнләй инкар қиливатқан болсиму, хитайниң уйғур аяллири үстидин пиланлиқ туғут баһанисидә елип барған бу хил вәһший қилмишлириниң пакитлириму ашкариланмақта.
Йеқинда радийомизға өзини ашкарилашни халимиған бир уйғур аял, лагерда узун мәзгил қан тохтимай давалинишқа чиқирилған бир уйғур аялдин төт йерим саәт оператсийә қилиш арқилиқ балиятқусидин елинған туғут чәкләш әсвабиниң сүрити билән учурини йәткүзди. Қанға миләнгән гөш парчилири арисидики бу қорқунчлуқ әсваб бу аялниң бәдинигә мәҗбури орунлаштурулғиниға 10 йил болған болсиму, һөкүмәт даирилири рухсәт бәрмигәнлики үчүн вақтида еливетилмәй балиятқусиға петип зәхмиләндүргәникән. Чәтәлдики мәлум бир дохтурханида бу аялни төт йерим саәт оператсийә қилиш арқилиқ бу хил туғут чәкләш әсвабини елиш җәрянида униң балиятқусиниң еғир зәхимләнгәнлики вә бу сәвәблик униң әмди балилиқ болалмаслиқ еһтимали барлиқи ейтилған.
Биз бу аялниң чәтәлдә турушлуқ рәсмийәтлири пүтмигән шараит астида, униң кимликини ашкарилимаслиқни мувапиқ көрдуқ.
Әмма униң тенини 10 йилларчә азаблиған вә ахирида зәхмилигән бу әсвабниң сүрәтләрлирини бир қисим аяллар кесәлликлири мутәхәсислиригә көрситиш арқилиқ униң зади немә икәнликини ениқлашқа тириштуқ.
“бу сүрәттики әсвабни тонудиңизму ?” дегән соаллиримизға җаваб бәргән 25 йиллиқ тәҗрибигә игә аяллар кесәлликлири дохтури, 2013-йилдин буян истанбулда аяллар сағламлиқ мәркизи ечип давалаш елип бериватқан уйғур дохтур гүлгинә ханим мундақ деди: “мән бу үзүкни тонудум, T шәкиллик үзүк бу. Бәзилири һалқа шәкиллик билән таяқ шәкиллик болиду. T Һәрплик шәкиллик бу узун муддәтлик үзүк болуп, уни алмақ тәс, уни алғанда гөшкә петип кәткәнликтин гөшләрни юлуп чиқиду. Һәтта рак пәйда қилиду, нервиғиму тәсир қилидиған әһваллар учрайду”.
Мухбир: “гүлгинә ханим үзүкни тонуп бәрсиңиз, сизгә тәкшүрткили кәлгән уйғур аяллариғиму мушу типтики үзүк селинғанлири барму ?”
Дохтур гүлгинә: “мән түркийәгә келип 2013-йилидин башлап аяллар сағламлиқ мәркизини ачтим. Бу арилиқта бу хил үзүк селинған уйғур аяллардин аз дегәндә 200 ни көрдүм. 80 Әтрапида пүтүнләй боғдуривәткән аялларниму көрдүм. Үзүк салғанлириниң бәзилириниң үзүк гөшкә петип кәткән әһваллириму көрүлди. Һәтта өзиму мәңгүлүк туғмас қилинғанлиқидин өзиниңму хәвири йоқ. Мән көргән аяллардин йүздә 80% аялға үзүк селинған. 60% Аял боғдуруветилгән, йәни туғмас оператсийәси қилинған. Бу сәвәблик җисманий җәһәттин зәхмилинипла қалмай нервисидин адашқан айлларниму учраттим.”
“T шәкиллик үзүк” һәққидә гүлгинә ханим 2020-йили-7 айниң 18-күни бәргән язма гуваһлиқида мундақ дәп тәкитлигән. “болупму уйғур дияриниң җәнубида, дохтурханиларниң аяллар бөлүмидә Tшәкиллик туғут чәкләш үзүкиT ни омумйүзлүк қоллиниду. Бу әсваб аялларниң балиятқу туруба йоли йәни тухум тошуш нәйчисигә селинидиған болуп, үзүк селиш җәрянидиму аял киши қаттиқ ағриқ һес қилиду.
Аялларға бу хил үзүк селинған кейин пүтүнләй туғуш иқтидаридин қалиду, вақит узарғансери бу хил туғут чәкләш үзүки селинған аялниң балиятқу туруба йоли зәхимлинип яллуғ пәйда болуп ишшиш, шәлвәрәш, йириңлаш болуп, еғирлашса өсмә-ракқа өзгирип қийнилип өлүп кетиду. Бу хил үзүк бәк сүпәтсиз болуп аял кишиниң балиятқу туруба йолиға селинғандин кейин тухум тошуш нәйчә йолиға петип кетиду һәм кейин алмақму тәс.
Хитай һөкүмити бу хил туғут чәкләш үзүкини уйғур дияриниң җәнубидик, қәшқәрдики шәһәр-йеза-қишлақтики уйғур аяллириға мәҗбури һалда кәңри ишлитип, уларниң балиятқусини зәхимләндүрүш, ахирида уйғур аяллирини һалак қилиш мәқситигә йәткән. Буниң зиянкәшликигә учриған уйғур аяллириниң учриған азаблири сан-санақсиз. Буни ойлисам һазирму шүркүнүп кетимән.”
Туғут йешидики вә балилиқ болуп болған уйғур араллириға мәҗбури һалда туғут чәкләш үзүки селиш вә балилиқ болуп болған уйғур аяллириға туғут чәкләш үчүн мәҗбурий һалда балиятқу тухум нәйчисини боғуш оператсийәси елип беришниң әң омумлашқан икки хил васитә икәнлики мәлум. Хитай һөкүмитиниң уйғур аяллириға қоллиниватқан бу хил мәҗбури туғут чәкләш сияситиниң биваситә зиянкәшликигә учриған, 2014-йилидин буян түркийәгә йәрлишип қәйсәридә яшаватқан 55 яшлиқ хәлчәм муһәммәт ханим өзиниң 26 йешидин башлап, йәни 90-йиллардин башлап күчәйтилгән мәҗбури туғмас қилиш сияситиниң қурбани икәнликини азаб билән баян қилди, у мундақ деди: “мән ақсу шәһәр ичидин, мән төтинчи баламни туғқанда 1992 йили үзүк салдурған. Күндә пиланлиқ туғут хадимлири өйгә келип бесим қилип ахири мәҗбури салдурған. Җәриманә қойимиз дәйду, түрмидә ятисиләр дәп қорқатқандин кейин салимиз. Йәнә айда келип тәкшүрүп туриду. Мән икки қетим салдурған. У чағда биринчи қетим пуржунлуқ һалқа үзүкни салған, салғандин кейин бәк җиқ қан келип икки айдин кейин тохтимай ахири өзи аҗрап чүшүп кәткән. Иккинчи қетим мушу шәкилликни салди, у чағдиму хун җиқ келип тохтимай, ағрип кәттим. Ағрисамму салмай амал йоқ иди. Үзүкни салғандин кейин һәр айда 10 күн қан келиду шуниң билән аяллар кесили болуп кәттим. Җиқ даваландим. Дохтурхана вә миллий тебабәттә давалаттим. 1996-Йилиғичә дора йәп турдум. 2000-Йили бала ятқуда өсмә бар дәп үрүмчидә диагноз қойди. Узун йетип кәттим. Өсмә кичиккән дәп оператсийә қилмиди. Дора йәп даваландим.
Булар хитайни 2015-йилидин кейин пиланлиқ туғутни мәҗбури қиливатиду дәватиду, әмма 90-йиллирила еғир иди. Аялларниң 8-9 айлиқ болуп қалған балилирини окул уруп, чүшүрүп өлтүрүп ташлиди әмәсму.Кейинки салғанда һәммиси мушу хил шәкиллик, буни алмақ тәс, алғандин кейин гөшни юлуп чиқиду. Мушу балиятқу рак билән өлүп кәткән уйғур аяллар бәк җиқ. Үзүкни халиғанда елип қоймайду. Өлүп қалсақму алмайду. Буларниң мәқсити бизни өлтүрүш. Мән түркийәгә кәлгәндин кейинму яхши болалмидим, балиятқу өсмисидин башқа маңа қан раки кесили дәп диагноз қойди”.
Уйғур елидин келип чәтәлләрдә яшаватқан 10 дин артуқ дохтур вә бимарлардин игилигән учурлиримиздинму, хитай һөкүмитиниң йеқинқи 10 йил мабәйнидә мәҗбури елип бериватқан туғут чәкләш тәдбиридә асасән пуржинилиқ метал оралған шәкиллик үзүкни селиш омумлашқанлиқи мәлум.
(Мәзкүр хәвиримизниң давамини кейинки программимиздин аңлиғайсиз)