Uyghur sha'iri jemshit rozaxunof “Qazaqistanning pexriy yazghuchisi” sheripige muyesser boldi

Yéqinda “Qazaqistan yazghuchilar ittipaqi” ning bashqarma re'isi méréké qulkénof qazaqistan yazghuchilar ittipaqining ezasi, xelq'ara “Alash” edebiy mukapatining sahibi, Uyghur we emgekchiqazaq nahiyelirining pexriy puqrasi jemshit rozaxunofqa “Qazaqistanning pexriy yazghuchisi” dégen ataqning guwahnamisini tapshurdi. Mezkur mukapat sha'irning 75 yashliq tewelluti munasiwiti bilen bérilip, qazaqistan Uyghur jama'itini chong xushalliqqa muyesser qildi.

1950-Yili 1-yanwarda almuta wilayitining hazirqi emgekchiqazaq nahiyesining bayséyit yézisida dunyagha kelgen jemshit rozaxunof eyni waqitlarda yéza igiliki saheside rehberlik xizmitini ishligen, shuningdek tughulghan yurtidiki ismayil tayirof namidiki ottura mektepte oqutquchiliq qilghan hemde öz ijadiyetliri bilen közge körün'gen sha'irdur. U bir qatar shé'iriy toplamlarning, shuningdek xelq ichige keng taralghan köpligen naxshilarning mu'ellipi.

Biz sha'irning mezkur ataqqa ige bolushi munasiwiti bilen sha'irning bir türküm dostlirini ziyaret qilip, jemshit rozaxunofning ijadiyiti heqqidiki pikirlirini igiliduq.

Qazaqistanning pexriy yazghuchisi, ataqliq sha'ir abdughopur qutluqof ependi bu munasiwet bilen radiyomiz ziyaritini qobul qilghanda jemshit rozaxunofni uzundin buyan yaxshi bilidighanliqini tekitlidi, shundaqla uning ijadiyitige yuqiri baha berdi. Söhbitimizde u bügünki künde Uyghur élidiki Uyghur edebiyati qattiq cheklimige duch kéliwatqan bir peytte qazaqistandiki Uyghur edebiyatining erkin rawajliniwatqanliqi heqqide alahide toxtaldi. U qazaqistandiki bir guruppa Uyghur yazghuchilirining qazaqistan yazghuchilar ittipaqi we shu ittipaq qarmiqidiki Uyghur edebiyati kéngishining ezaliri süpitide Uyghur edebiyatini rawajlandurushqa küch chiqiriwatqanliqini, shularning biri sha'ir jemshit rozaxunof ikenlikini eskertti. U bu heqte mundaq dédi: “Uyghur xelqining kitabxumarliri we oqurmenliri hökümettin jemshit rozaxunofqa chongraq mukapat bérishni telep qiptu. Hazirmu adaletlik qazaqistan qurimiz dep yürüwatimiz. Shuning bir ipadisi süpitide hökümetmu xelqning telipini inawetke élip, ataqliq sha'irimizgha ‛qazaqistanning pexriy yazghuchisi‚ dégen namni berdi. Buninggha intayin xursen bolduq. Uning bir qimmetlik yéri, u manga shundaq bir mukapat béringlar dep mangmisimu, xelq telep qilip mushundaq bir mukapat bérilgini boldi. Bu mukapatning del jayini tapqanliqi bizge bek qimmetlik tuyuluwatidu.”

Ziyaritimizni qobul qilghan muxter ewézof namidiki edebiyat we sen'et institutining bash ilmiy xadimi, filologiye penlirining doktori güljahan orda xanim “Pexriy yazghuchi” atiqigha muyesser bolghan jemshit rozaxunofni qutluqlap, mundaq dédi: “Jemshit rozaxunof Uyghur xelqining wekili süpitide hazirqi Uyghur shé'iriyitining yuqiri pellisige chiqiwatqan chong sha'irlirining biri. Qazaqistan xelqlirining her qandaq esirige qaraydighan bolsaq, ularning birdek qazaqistan bilen zich baghlinishliq ikenlikini bayqaymiz. Jemshit rozaxunofning ijadiyitidimu u özi bashtin kechürgen dewrning bedi'iy obrazini körüshke bolidu. U öz eserliride insan, weten we bashqa dunyawi mesililerni yorutup bergen. Sha'irning ötken yili ikki tomluq ‛merwayit tamchilar‚ namliq toplimi yoruq körgen idi. Uningdiki eserlerning bir alahidiliki sherq shé'iriyitide keng taralghan ruba'iylarning hazirqi zaman edebiyatida alahide orun élishidur. Uning türlük mawzulargha béghishlan'ghan ruba'iylirida sha'irning pelsepewiy köz qarashliri eks etken bolup, bizni chongqur oylargha yétekleydu. Institutimiz sha'irning ijadiyitige yuqiri baha bérip, ötken yili uning bu toplimini ‛ilham‚ mukapatigha tewsiye qilghan idi.”

Bayséyit yézisining yigit béshi ghilajdin osmanof ependi ziyaritimizni qobul qilghanda jemshit rozaxunofning 75 yilliq tewelluti we qazaqistanning pexriy yazghuchisi atiqigha sazawer bolushi munasiwiti bilen pütkül yurtdashliri namidin uni qizghin tebriklidi. U bu heqte söz qilip mundaq dédi: “Biz uning yurtdashliri bolush süpitimiz bilen nahayiti pexirlenduq. U yurt üchünla emes, pütkül qazaqistan diyarida we sirtta yashawatqan Uyghur milliti üchün chong bir utuq. Jemshit rozaxunof aka ajayib tawlan'ghan we pishqan sha'irlirimizning biri. Uning yazghan shé'irliri her qandaq ademning könglide hasil bolghan nurghunlighan so'allargha jawab béridighan shé'irlardur. Shundaq shé'irlarni dunyagha élip kélish we öz xelqige hediye qilishning özi bibaha emgektur.”

Ghilajdin osmanof yene öz nöwitide jemshit rozaxunofqa salametlik we uzaq ömür tilidi, shundaqla oqurmenlirining yenimu köpiyishi hemde xelqini ümidlendüridighan we xushal qilidighan yenimu köpligen eserlerni yézishini ümid qilidighanliqini bildürdi.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan qazaqistan yazghuchilar ittipaqining ezasi, “Waris” edebiy birleshmisining re'isi, sha'ir wilyam molotof ependi jemshit rozaxunofning Uyghur xelqige keng tonulghan we Uyghur edebiyatida puxta orni bar sha'ir ikenlikini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Yérim esirdin oshuq waqitta ijadiyet béghida ilham tulparini min'gen sha'ir köpligen nadir eserlerni ijad qildi we hélihem qizghin ijadiyet üstide. Uning ijadiyiti heqqide sa'etlep söz qilishqa bolidu. Chünki uning ijadiyitini köp qirliq bir dunya, déyishke bolidu. Sha'ir ijadiyitide köpligen mawzulargha muraji'et qilip, özige xas semimiylik we xalisliq bilen bedi'iy tepekkurni yughurup, ajayip lirikiliq, eqliy, pelsepewiy eserlerni barliqqa keltürgen. Egerde sha'irning shé'irlirini oqup, uning séhirlik dunyasigha chongqur chökelisingiz buni hés qilish tes emes. Omumen éytqanda, ustazimning bay edebiy mirasining yenimu béyishigha ishinimen.”

Wilyam molotof hazirqi yashlargha jemshit rozaxunofning ijadiyitini téximu chongqur öginip, eserlirini köprek oqushni alahide tewsiye qilidu.

Igilishimizche, Uyghur edibliridin yazghuchi we dramaturg exmetjan hashiri 2022-yili we sha'ir abdughopur qutluqof 2023-yili “Qazaqistanning pexriy yazghuchisi” dégen ataqqa muyesser bolghan idi. Buningdin tashqiri yene “Qazaqistanning xelq yazghuchisi” dégen aliy sherepmu tarqitilip kéliwatqan bolup, uninggha tunji qétim ataqliq yazghuchi we dramaturg ziya semedi 1987-yili muyesser bolghan idi. Arida bu ataq melum sewebler tüpeylidin bikar qilin'ghan bolsimu, 2023-yili qazaqistan pirézidénti qasim jomart toqayéfning permanigha bina'en eslige keltürülgen idi. Shu yili bashqa qazaq yazghuchiliri qatarida exmetjan hashirimu ene shu ataqqa ige bolghan idi.