Kanada parlamént ezasi parlaméntni Uyghur musapirlar qarar layihesini maqullashqa chaqirdi

Kanada parlamént ezasi semir zuberi(Sameer Zuberi) kanada parlaméntida ötküzgen axbarat yighinida sözlimekte. 2022-Yili 26-séntebir.

Kanada parlaméntigha Uyghur musapirliri toghrisida qarar layihesi sunup, bashqa döletlerde sergerdan bolup yürgen Uyghur musapirliridin az dégende 10 ming kishini kanadagha qobul qilishni telep qilghan kanada parlamént ezasi semir zuberi kanada parlaméntida axbarat yighini ötküzüp, kanada parlamént ezalirini uning sun'ghan qarar layihesini maqullashqa chaqirghan.

Kanadada hakimiyet béshidiki libérallar partiyesidin bolghan semir zuberi, 26-séntebir kanada memliketlik musulmanlar kéngishining ijra'iye diréktori stéfén browén we kanada Uyghur heqlirini qoghdash qurulushining diréktori memet toxti bilen birge ötküzgen axbarat yighinida, kanadaning ilgiri alahide köchmenler programmisi arqiliq yezidiler, süriyelikler, afghanlar, ukra'in we xongkongluqlarni élip kelgenliki, emdi Uyghurlarni élip kélishi kéreklikini bildürgen.

Zuberining éytishiche, u qaysi partiyedin bolsa bolsun kanada parlamént ezalirini bu yil 12-ayda yaki kéler yilining bashlirida awazgha qoyulidighan bu qarar layihesini qollap awaz bérishke chaqiridiken.

cpac

Semir zuberi mundaq deydu: “Men bizning parlamént ezalirimizni bu qarar layihesige awaz bérishke chaqirimen. Meyli bizning partiyedin bolsun yaki qarshi partiyedin bolsun qarar layihesini qollap awaz bérishke ündeymen. Men buning maqullinishi we bizning utuqluq bolushimizgha ishinimen”.

Samir zuberi, xitayning ziyankeshlikidin qéchip chiqip türkiye qatarliq her waqit xitaygha qayturulush xewpi bolghan ottura-sherq elliride yashawatqan Uyghur musapirliridin az dégen 10ming kishini kanadagha qobul qilish toghrisidiki bu qarar layihesini bu yil 6-ayda parlaméntqa sun'ghan.

Kanada köchmenler we puqraliq idarisining 10 ming Uyghurni 2024-yildin bashlap 2 yil ichide kanadagha ekélip bolushi telep qilin'ghan bu qarar layihesining hökümetke qarita qanuni mejburlash küchi bolsimu, biraq uning hakimiyet béshidiki bir partiyening parlamént ezasi teripidin otturigha qoyulup maqullinishi trédo hökümitige siyasiy bésim shekillendüridighanliqi bildürülmekte. Axbarat yighinida semir zuberi özining ikki yil awwal lagér shahitlirining, adwokatlarning we sabiq kanada diplomatlirining guwahliqliridin anglighanlirining dehshetlik we kishini tolimu parakende qilidighanliqini bildürüp, bu weziyet özining bu qarar layihisini sunushigha seweb bolghanliqini éytqan.

cpac

Semir zuberi: “Mana bu méning shexsen bir parlamént ezasi bolush süpitide herqandaq bir qarar layihesi yaki qanun layihesi sunush imkeniyitimni bu ishqa serp qildim. Men 10 ming Uyghurni kanadagha élip kélish layihesi sunushni talliwaldim. Néme üchün? chünki, ular qéchip yürgenliki we musapirliqni qoghlishiwatqanliqi üchünla emes, belki oxshash bir waqitta irqiy qirghinchiliqqa uchrawatqanliqi üchündur. Shunga, bir ish qilish bizning üstimizge chüshmekte” dégen.

Bash ministir jastin trédoning kanada libéral hökümiti b d t da xitayni jawabkarliqqa tartish, b d t ning musteqil tekshürüsh komitéti qurup, Uyghurlarning weziyitini tekshürüshini telep qilish jehetlerde aktip bolsimu, biraq u Uyghur musapirlirini qobul qilish, Uyghur mejburiy emgek mehsulatlirini cheklesh jehetlerde héchqandaq konkrét tedbir almasliq bilen eyiblinip kelgenidi.

26-Séntebir ötküzülgen axbarat yighinida terepler hökümetning musapirlar mesilisi bilen birge Uyghur mejburiy emgiki mehsulatlirining kanadagha import qilinishini chekleshtimu konkrét tedbirlerni élishini telep qilghan. Axbarat yighinida kanadadiki eng chong musulmanlar teshkilati bolghan “Kanada memliketlik musulmanlar kéngishi” ning ijra'iye diréktori stéfén browén, kanadaning amérikagha oxshash küchlük qanun chiqirishini telep qilghan.

Stéfén browén mundaq deydu: “Pütün pütün kanadadiki Uyghur rehberlirini öz ichige alghan musulman rehberliri ottawada jem bolup, barliq chong partiyelerning parlamént ezaliri bilen körüshüp, hökümetni parlamént maqullighan Uyghurlar heqqidiki qarar asasida heriket qollinishqa chaqirdi. Biz hökümetni S-204 nomurluq we S-211 nomurluq qanun layihelirining kéngesh palatasi teripidin birleshtürülüp, sherqiy türkistan yaki shinjanggha chétishliq mejburiy emgek mehsulatlirini doklat qilish we chekleshni öz ichige alghan qanunlarni maqullashta heriket qilishqa chaqirimiz”.

Uning tekitlishiche, kanadamu amérikagha oxshash shirketlerdin kanadagha import qilghan mehsulatlirining Uyghur mejburiy emgikige chétilmighanliqini ispatlishini telep qilishi kérek iken. Stéfén browén: “Biz shuninggha ishinimiz, bu qanun'gha amérikada bolghandek mejburiy emgek mehsulatlirini chekleshte shirketlerdin mehsulatlirining mejburiy emgekte bulghanmighanliqini ispatlashni telep qilish teriqisidi tüzitish kirgüzülüshi kérek” dégen.

Axbarat yighinida xitayning kanadani Uyghur mejburiy emgiki mehsulatlirini tökme qilip satidighan bazargha aylanduruwélishigha yol qoymasliq kéreklikini tekitligen kanada “Uyghur heqlirini qoghdash qurulushi” ning ijra'iye diréktori memet toxti, 28-séntebir ayrim ziyaritimizni qobul qilip, Uyghur musapilirini qobul qilishta parlaménttiki her qaysi partiyeler we hökümet arisida chong ixtilap yoqluqi, tereplerning pikir birliki hasil qilghanliqini bildürdi.

Lékin memet toxtining tekitlishiche, hökümet musapirlarni resmi'i qobul qilishni bashlashtin burun qachandin bashlash, kimlerni qobul qilish, qobul qilish resmiyetlirini qandaq béjirish, bixeterlik we bi'ométirik tekshürüshlirini qandaq élip bérish, musapirlarni qandaq orunlashturush qatarliq konkrét téxnikiliq mesililerni hel qilishigha toghra kélidiken. U yene kanada hökümitide bezi döletlerdiki Uyghur musapirlirining kanadagha kelgendin kéyin uning ijtima'iy muhitigha könüp kételmeslik endishisiningmu barliqini bildürdi.

Melum bolushiche, nöwette kanada parlaméntida mejburiy emgek mehsulatlirini chekleshke munasiwetlik 4 qanun layihesi bar bolup, ularning ikkisi Uyghurlargha biwasite munasiwetlik iken. Halbuki, awam palata ezasi semir zuberining sun'ghan T-62 nomurluq Uyghur musapilirigha da'ir qarar layihesi kéler ayning 26-küni kanada parlaméntining awam palatasida munazire qilinidiken.

Semir zuberi parlamént binasida axbarat yighini ötküzgen shu waqitta yene birer yüzdek Uyghur parlamént binasining aldida yighilish ötküzüp, qara layihesini qollaydighanliqini ipadiligen. Bu pa'aliyetke parlaménttiki 4 chong partiyening parlamént ezaliridin 8 dek kishi qatnashqan.