Kanada parlamént ezasi semir zuberi: “10 Ming Uyghur musapirning kanadagha élip kélinidighanliqigha ishinimen”

Kanada parlamént ezasi semir zuberi(Sameer Zuberi) kanada parlaméntida ötküzgen axbarat yighinida sözlimekte. 2022-Yili 26-séntebir.

10 Ming Uyghur musapirning kanadagha kélishige munasiwetlik qanun qobul qilinip, buninggha munasiwetlik xizmetlerning bashlan'ghanliq xewirini anglighandin kiyin, özliri turuwatqan döletlerdiki qiyinchiliq we xeterdin qutulup, bixeter, tinch, erkin démokratik dölet kanadagha kélip yéngi hayat qurushni arzu qiliwatqan Uyghurlarning köpiyiwatqanliqi melum bolmaqta. Kanadada hakimiyet béshidiki libérallar partiyesidin we kanada parlamént ezasi semir zuberi (Sameer Zuberi) ependi bilen Uyghurlarning kanadagha kélishi mesilisi heqqide mexsus söhbet élip barduq.

Semir zuberi ependi bilen bolghan söhbitimizning tepsilati töwendikiche:

Muxbir: hörmetlik semir zuberi ependi, 10 ming Uyghur musapirning kanadagha kélishini qobul qilghan qanun heqqide bizge qisqiche sözlep bergen bolsingiz?

Semir zuberi: elwette, bu, awam palatasidikiler, bash ministir we kabinétning hemmisini öz ichige alghan köpchilik bélet tashlighan qanun. 2024-Yildin bashlap 10 ming Uyghur we bashqa türkiy az sanliq milletlirining kanadagha köchürülüshige ruxset qilidighan bu programma awazgha qoyulup, qobul qilin'ghan. 10 Ming adem xitayda yashawatqanlar emes, belki bashqa döletlerde turuwatqanlar. Zulumgha uchrighan we xeter ichide bashqa döletlerde yashawatqan Uyghur we we bashqa türkiy xelqler. Hökümetning 120 kün ichide bu qanunni qandaq ijra qilidighanliqi heqqide parlaméntqa jawab qayturushi telep qilinidu. Hökümetning bu jawabni parlaméntqa bu yil küzde bérishi mölcherlenmekte. Shunga bu, qanun ötkendin kéyinki chong qedem.

Muxbir: bu zor pilan'gha munasiwetlik qedem-basquchlar qandaq bolidu? bu toghruluq tepsiliy öchür bersingiz?

Semir zuberi: bu programma 2024-yili resmiy bashlinidu. 2024-Yildin bashlap ikki yil ichide 10000 kishi kanadagha élip kélinidu.

FB/Memet Tohti

Muxbir: bu qarar qobul bolghandin kéyin bir özgirish we bir ilgirilesh boldimu?

Semir zuberi: hökümetning bu yil küzde béridighan inkasi bek muhim. Biz buni kütüwatimiz. Bu qanun qobul qilin'ghandin kéyinki ikkinchi chong qedem. Uyghur mejburiy emgikige munasiwetlik ilgirileshler bar. Mejburiy emgek we hökümetning 2023-yilliq xamchoti mesilisige kelsek, hökümet irqi qirghinchiliq sewebidin mejburiy emgekni bir terep qilish toghrisida qanun chiqirishqa wede berdi.

Muxbir: bu zor pilanning bashlinish we tügesh tarixi barmu?

Semir zuberi: men béreleydighan birdinbir waqit shuki, bu qanun hökümetning 2024-yilidin bashlap qanunni ijra qilishni telep qilidu.

Muxbir: sizche, bu zor pilan belgilen'gen waqitta ré'alliqqa aylinamdu?

Semir zuberi: he'e, men bu zor pilanning ré'alliqqa aylinidighanliqigha ishinimen.

Muxbir: bu zor pilanni emelge ashurush jeryanidiki eng zor qiyinchiliq néme bolushi mumkin?

Semir zuberi: méningche eng chong qiyinchiliq shuki, dunyada hemishe nurghun oxshimighan ishlar yüz béridu. Shuning bilen bir waqitta jem'iyetning herqaysi rayonlardiki kishilik hoquq mesilisige dawamliq diqqet qilishi nahayiti muhim.

Muxbir: 10ming Uyghur musapirning kanadagha kélishige munasiwetlik xizmetlerning hemmisini kanada hökümiti özi qilamdu? yaki kanada we türkiyedin “Uyghur heqlirini himaye qilish qurulushi” gha oxshash qurulush we jem'iyetler bilen hemkarlishamdu?

Semir zuberi: he'e, biz adette ular bilen bille ishleymiz. Biz adette jem'iyettiki oxshimighan pikirdiki guruppilar bilen birlikte ishleymiz. Shundaq, hökümet, qerellik halda oxshimighan guruppilar bilen meslihetliship we pikir almashturup turidu, hökümet xizmitini omumen shundaq qilidu. Shunga biz oxshimighan shexsler we guruppilar bilen pikirlishimiz we meslihetlishimiz. Bu normal ehwal.

FB/Memet Tohti

Bu yerde men qaysi guruppilar ikenlikini déyishni xalimaymen, emma men sizge hökümetning perqliq guruppilar bilen meslihetlishidighanliqini éytalaymen. Kanada hökümitining meslihetleshken perqliq guruppilarni xatirilep, ashkara élan qilish yaxshi ish emes, kishiler yüz bériwatqan ishlarni közitidu, biz buni xalimaymiz. Méning néme démekchi bolghanliqimni bilisiz.

Muxbir: kanada hökümiti türkiye we bashqa döletlerdiki Uyghur musapirlarni élip kélish üchün Uyghurlar turushluq u döletler bilen alaqe qildimu? eger alaqe qilghan bolsa bu döletlerning inkasi qandaq boldi?

Semir zuberi: shundaq, méning démekchi bolghinim, bu pilanni emelge ashurush üchün choqum bir qisim alaqe bolushi kérek. Emma siz ministirlardin bu toghriliq sorisingiz, qilghan konkrét alaqini bileleysiz. Emma méningche ular bu basquchta qilin'ghan alaqiler heqqide ochuq-ashkara paranglashmaydu. Méningche, biz kütüwatqan we bilishke tégishlik ishlar küzdiki doklatta bolup, néme ishlarning yüz béridighanliqi küzdiki doklatta ochuq bolidu.

Muxbir: kanadagha musapir bolup kélishni arzu qilidighan Uyghurlargha qandaq teklip pikringiz bar? bu jeryanda néme ishlarni qilish kérek?

Semir zuberi: méningche, ular shuni bilishi kérek, kanadagha köchmekchi bolghan her qandaq adem bu yerge köchüsh üchün munasiwetlik höjjetke ige bolushi kérek. Shunga kanadagha köchmen bolup kélishni arzu qilidighan herqandaq ademning höjjetliri yénida tertiplik bolushi kérek. Bu bek muhim. Bu qilidighan birinchi ish. Ikkinchi ish bolsa, bu köchüshke munasiwetlik chiqidighan uchurlargha diqqet qilish kérek. Men bir az borun dégendek bu qanun 2024-yildin bashlap ijra qilinidu. Shunga bu waqittin borun resmiy uchurlar bolmaydu. Bu kishiler elchixana bilen alaqileshtimu? bu programmini qollaydighanliqini bildürüsh hemishe yaxshi ish. Ular bu programmini qollaydighanliqini elchixanigha bildürüshi kérek. Bundaq qilsa bek yaxshi ish bolidu. Bu programmining néme üchün muhimliqini ipadilesh bek muhim. Ular toghra yerdin toghra uchurlarni izdishi kérek. Hökümet torlirida bu uchurlar bolidu we bu tordin uchurlargha érisheleydu. Emma biz téxi deslepki basquchta turuwatimiz, shunga hazirche bu uchurlargha érishkili bolmaydu.

Ishinimenki, ular sizning élan qilghan xewiringizdin uchurlargha érisheleydu. Shuninggha ishinimenki, uchur ammigha élan qilin'ghandin kiyin sizning oqurmenliringiz we anglighuchiliringiz u uchurlargha érisheleydu.

Muxbir: waqtingiz we bergen barliq uchurliringizgha köp rehmet.

Semir zuberi: elwette, bu mining qilishqa tégishlik ishim. Bu bir xushallinarliq ish. Bu toghriliq xewer bergenlikingizge rehmet!