Kanada ralf lorénning Uyghur mejburiy emgiki bilen bolghan alaqisini tekshürüshni qarar qildi

 Kanada hökümitining chet'eldiki kanada karxanilirining soda pa'aliyitini nazaret qilish idarisi 15-awghust küni amérikaning xelq'araliq dangliq kiyim moda shirkiti ralf lorénning (Ralph Lauren) kanada tarmiqining Uyghur mejburiy emgiki bilen bolghan alaqisini tekshürüshni qarar qilghan. Ralf lorén bu organning yéqinqi bir ay ichide Uyghur mejburiy emgiki bilen bolghan alaqisini tekshüridighanliqini élan qilghan 3-shirket hésablinidu. Kanada karxanilarning pa'aliyitini nazaret qilish orginining bash nazaretchisi shéri méyérxofér ötken ayda nayké shirkitining kanada tarmiqi bilen kanada xan jemeti altunchiliq shirkitining Uyghur mejburiy emgiki bilen bolghan alaqisini tekshürüshni qarar qilghanliqini élan qilghanidi.

 Bash nazaretchi shéri méyérxoférning ralf lorénni öz ichige alghan yuqiriqi 3 shirketni tekshürüsh qarari kanadadiki 28 kishilik hoquq ammiwi teshkilatning ötken yili 14 shirket üstidin sun'ghan erzige asasen chiqirilghan. “Kanada Uyghur heqlirini qoghdash qurulushi” , “Uyghur irqiy qirghinchiliqini toxtitish herikiti” , “Uyghur musapirlirini qutquzush fondi” qatarliq 28 ammiwi teshkilat, kanada karxanilar bash nazaretchisini ralf lorén, gobi min, nayké, xan jemeti altunchiliq shirkiti qatarliqlarni öz ichige 14 shirketning Uyghur mejburiy emgikini ishlitiwatqan yaki uningdin paydiliniwatqan xitay shirketliri bilen teminlesh-teminlinish munasiwiti barliqigha a'it deliller bilen teminligen.

 Shéri méyérxofér 15-awghust élan qilghan yazma bayanatida, “Her bir erzning etrapliq we ünümlük rewishte bahalap chiqilghanliqi” ni bildürgen. Bayanatta: “Men ralf lorén'gha qaritilghan shikayetning tekshürülüshi kéreklikini qarar qildim. Gobi minggha qaritilghan shikayetni közdin kechürgendin kéyin, bu shirketning siyasitini qayta tertipke sélishi, uning küntertip belgilep, qayta tertipke salghandin kéyinki siyasitini biz bilen ortaqlishishni tewsiye qilishni qarar qildim” déyilgen. Shéri méyérxofér (Sherh Meyerhoffer) xanimning éytishiche, bu organ herqandaq bir erz-shikayetni tekshürüshni qarar qilishta belgilik qa'ide-ölchemlerni asas qilidiken.

U bu heqtiki yéqinqi bir qétimliq ziyaritimizni qobul qilghanda mundaq dégen: “Sunulghan erz-shikayetler bu ölchemlerge muwapiq kelse, andin buninggha ruxset qilinip, biz deslepki bahalashni bashlaymiz. Lékin deslepki bahalash pütkül tekshürüsh jeryanining peqet bir parchisi bolup, erz-shikayetke qarita qarar bérishni körsetmeydu. Bizning bu basquchtiki ishimiz erz-shikayetni muzakire qilish, shirketlerning bu ishni ilgiri sürüshni xalash-xalimasliqigha qarita chüshenche hasil qilish. Ular bu ishni baldurraq bir terep bolushi üchün téximu köp uchur bilen teminleshni, bu ishni yenggillitishni yaki tekshürüshni baldurraq xulasileshni xalamdu, dégenlerni bilishtur” .

 Shéri méyérxoférning éytishiche, ular erz-shikayet qilin'ghan shirketler bilen bu mesilini sistémiliq hel qilishning bir yolini tépip chiqishni ümid qilidiken. Shéri méyérxofér shu qétimliq ziyarette: “Biz bu shirketlerning hemmisige ochuq. Biz üstidin erz sunulghan barliq shirketler bilen olturup sözlishi pursitige érishishni teqezzaliq bilen kütimiz. Ular bilen bu mesilini hel qilishining bir xil sistémiliq yolini tépishni oylaymiz” dégen.

Melum bolushiche, 28 ammiwi teshkilat erz-shikayitide ralf lorénning “Sanji yida toqumichiliq shirkiti” we “Yagé'ér toqumichilik guruhi” bilen bolghan teminlesh-teminlinish munasiwitige a'it delillerni sun'ghaniken. Halbuki, “Awstraliye istratégiyelik siyaset instituti” 2020-yili élan qilghan tekshürüsh doklatida, “Sanji yida toqumichiliq shirkiti” bilen “Yagé'ér toqumichiliq guruhi” ning xitay hökümitining Uyghur emgek küchlirini yötkep ishlitish programmisigha qatnashqanliqigha da'ir delillerni ashkarilighan. Erz shikayette, larf lorénning 2020-yili 8-aydin 2021-yili 3-ayghiche bolghan ariliqta “Yida guruhi” ning wiyétnam we xongkongdiki tarmaq shirketliridin kanadagha 24 yollanma import qilghanliqigha da'ir talon teminlep, buning ralf lorén ilgiri élan qilghan bayanatidiki “Shinjangda ishlepchiqirilghan herqandaq yip, rext yaki mehsulatni ishletmeymiz” dégen sözlirige xilap ikenliki tekitlen'gen.

 Biz shu munasiwet bilen 16-awghust larf lorénning nyu-yorktiki bash shtabigha xet yézip, shundaq téléfon qilip ularning inkasini sorighan bolsaqmu, lékin larf lorén xétimizge hazirgha qeder jawab bermidi. Téléfonimizni alghan larf lorénning bash shtabidiki bir xadimi, shirket mes'ullirining bu mesilige qarita baha bermeydighanliqini bildürdi. Qayta-qayta iltimas qilghan bolsaqmu, lékin bu xadim kanadaning larf lorénni tekshürüsh qararigha qarita alaqidar shirket mes'ullirining özige “Baha bermeydighanliqini yetküzüp qoyushi” ni hawale qilghanliqini qeyt qildi.

Kanada “Mikdonald-lawrér inistituté” ning aliy tetqiqatchisi, yuqiriqi erz-shikayetning qanun meslihetchisi, adwokat sarah téychning éytishiche, bash nazaretchining ralf lorénni tekshürüshni qarar qilishi, erz-shikayetning telepke layiq bolghanliqini körsitidiken. Sarah téych 16-awghust bu heqtiki ziyaritimizni qobul qilghanda mundaq dédi: “Eger siz kanada karxanilarni nazaret qilish idarisining tor bétidiki meshghulat tertipige qarisingiz, uning herqandaq erz-shikayet üstidin tekshürüsh élip bérish-barmasliqini qarar qilishida besh amil barliqini körsitidu. Shunga, bizning qarishimiz shuki, kanada karxanilarni nazaret qilish idarisi bizning erzimizni bu besh xil amilgha chüshidu, dep qarap tekshürüsh élip bérishni muwapiq körgen” .

 Sarah téychning qeyt qilishiche, kanada karxanilarni nazaret qilish idarisi (CORE) ning bu shirketni tekshürüshni qarar qilishining “Intayin muhim ehmiyiti bar” iken.

Sarah téych mundaq deydu: “Buning intayin muhim ehmiyiti bar. Uning muhim teripi shuki, nazaret orgini bu ularning Uyghur mejburiy emgiki bilen bolghan alaqisini tekshüridu. Chünki, bu mesile nayké, xan jemeti altunchiliq shirkitige oxshash bir yaki ikki shirketning mesilisi emes. Bu nahayiti keng tarqalghan bir mesile. Uyghur mejburiy emgikige a'it bu erz on nechche shirketke chétilidu. Bir ittipaq bolushimiz süpitide 14 shirketni erz qilduq. Nazaret orgini her bir erzimizni dawamliq körüp chiqip, qa'ide-tüzüm asasida bir terep qilishi kérek. Uning aldimizdiki heptilerde téximu köp qararlarni élan qilishini kütimiz. Ang muhimi uning barliq shirketlerni körüp chiqishidur” .

 Kanada karxanilar bash nazaretchisi shéri méyérxofér 15-awghust élan qilghan bayanatida, erz-shikayet qilin'ghan karxanilar ichidiki gobi min shirkitini tekshürmeydighanliqini bildürgen. Gobi min shirkiti ilgiri Uyghur élining qizilsu oblastidiki ulughchat nahiyeside altun qézish bilen shughullan'ghan bolup, bu shirket eyni chaghda bu nahiyediki altun kénining 70 pirsent pay chékini kontrol qilghaniken.

Shéri myérxofér xanim, bu shirketning ulughchattiki altun kénini 2022-yili sétiwetkenlikini közde tutup, bu shirketke uning mülkini sétishta mes'uliyetchan bir siyaset tüzüp chiqishni we uninggha emel qilishni tewsiye qilidighanliqini bildürgen. Uning éytishiche, ular gobi minning bu tewsiyeni ijra qilish ehwalini nazaret qilip, uning kelgüsidiki soda pa'aliyetliride mes'uliyetchan bolushigha kapaletlik qilish üchün heriket qilidiken. Xitay taratqulirining xewerliride, xitayning zijin kanchiliq shirkitining ötken yili 7-ayda ulughchatning sawayardöng (Sawayaerdun) altun kénigha 499 milyon yüen baha qoyghanliqi, bu kanda 119.5 Tonna altun zapisi bar, dep qarilidighanliqi éytilghan.