Kishilik hoquq fondi: “Sizning téjep qalghanliringiz ularning hayati bedilige kelgen”

Bash shtabi amérikaning nyu-york shehirige jaylashqan kishilik hoquq fondi (Human Rights Foundation) 13-séntebir nyu-yorkning herqaysi jayliridiki meshhur imaretler we muhim jaylardiki élan taxtilirigha Uyghur mejburiy emgikini teswirleydighan “Teswiri shola chüshürüsh pa'aliyiti” élip barghan.

Kishilik hoquq fondi nyu-yorktiki-dangliq bruklin köwrüki, yéngi muzéy we Hyatt munari qatarliq meshhur imaretlerge chüshürgen teswiri sholilarda körürmenlerni kiyiwatqan moda kiyimlirining arqisidiki “Hayat” lar heqqide oylinishqa chaqirghan. Teswiri sholilarda ikki yürüsh mayka körgezme qilin'ghan bolup birining bahasi 4.99 Dollar, yene birining bahasi 44.99 Dollar. Ular talon shekilde yasighan Uyghur mejburiy emgikige a'it melumatlar arqiliq mezkur maykilarning baha perqining arqisidiki seweblerni körsetken.

Ular körsetken melumatlar xitay hökümitining Uyghurlarni keng kölemde lagér we türmilerge solighanliqi, u yerlerdiki jinsiy zorawanliq, mejburiy tughmas qilish, keng kölemlik nazaret qilish we qiynashlar, mejburiy emgek we bashqa kishilik hoquq depsendichiliki qatarliqlarni öz ichige alghan. Teswiri sholilarda yene “Sizning téjep qalghanliringiz ularning hayati bedilige kelgen” we “Uyghur mejburiy emgikini harwingizgha qachilimang” dégen'ge oxshash xetler we magizinlarning pul tölesh taloni sheklide ishlen'gen resimlerde lagérlargha qamalghan Uyghurlarning resimliri toxtimay körsitilgen.

Kishilik hoquq fondining qanuni ishliri we programmilirigha mes'ul xadimi kilawdiya bénit (Claudia Bennett) xanim bu pa'aliyet heqqide radiyomizning ziyaritini qobul qilip mundaq dédi: “Kishilik hoquq fondi payda ilishni meqset qilmaydighan kishilik hoquq orgini bolup asasliqi dunyaning har qaysi jayliridiki mustebit hakimiyetler keltürüp chiqiriwatqan jem'iyet mesililirige köngül bolidu. Bizning pirogrammilirimizning biri ‛kishilik qimmitingizni kiying‚ namliq programma. Yeni bu programmida asasliqi moda dunyasining dunyaning her qaysi jayliridiki kishilik hoquq depsendichilikige diqqitini tartishni meqset qilidu. Nyu-york moda heptiliki axirlashqan 13-séntebir küni biz nyu-yorktiki üch dangliq binagha Uyghur mejburiy emgikige munasiwetlik teswiri shola chüshürduq. Bu arqiliq istémalchilarni mal sétiwélishtin burun ishlepchiqarghan orun'gha obdan qarap, markilardin sétiwalmaqchi bolghan mélining mejburiy emgekke chétishliq yaki emesliki heqqide éniq jawab élishini telep qilduq.”

Melum bolushiche nyo-yorkta ötküzülüwatqan moda kiyim-kéchek heptiliki 7-séntebir din 13-séntebirgiche dawamlashqan bolup, dunyaning her qaysi jayliridin nurghunlighan dangliq markilar qatnashqan.

Emgekchiler birleshmisi mejburiy emgek türining maslashturghuchi tetqiqatchisi jewher ilham mezkur pa'aliyet heqqide radiyomizning sorighan so'allirigha élxet arqiliq jawab qayturghan bolup, xétide mundaq deydu: “Mushuninggha oxshash angni ashurush pa'aliyiti istémalchilarning kallisida Uyghur mejburiy emgiki heqqide so'al peyda qilishqa yardem béridu. Kéler qétim ular qattiq étibar bahada sétiliwatqan xitayda ishlen'gen buyumlarni körgende, ‛bu buyum kishilik hoquqni depsende qilish bedilige yasalghanmu?‚ dégenni oylaydighan bolidu.”

Kishilik hoquq fondi nyu-york shehirige dunyadiki moda markiliri yighilghan mezgilde élip barghan bu pa'aliyiti arqiliq istémalchilarni mal sétiwalghan waqitta yaxshi oylinishqa chaqirghan. Xitay hökümitining Uyghurlargha qilghan zulumigha shérik boluwatqan layiheligüchiler, markilar we ishlepchiqarghuchilarning jawabkarliqini sürüshte qilishqa ilhamlandurghan.

Kilawdiya bénit xanim markilar we istémalchilar heqqide toxtilip mundaq dédi: “Nurghunlighan dangliq markilar, bolupmu tiz sür'ette yüksiliwatqan moda markilirigha biz diqqet qéliwatimiz. Bu markilarni ayrim dep olturushning hajiti yoq dep qaraymen. Minglighan markilar ötken hepte nyu-york moda körgezmiside özlirining kiyimlirini körgezme qildi. Belkim ular Uyghur mejburiy emgiki arqiliq ishlepchiqirilghan bolushi mumkin. Modigha qiziqidighan kishiler bolsun yaki qizimaydighan kishiler bolsun hemmisi choqum kiyim kiyidu. Shunga bizning deydighinimiz zara we bashqa markilargha kérip kiyim-kéchek sétiwélishtin burun qayta oylining. Emeliyette biz istémalchilarning küchi zor. Özimizmu diqqet qilayli, etrapimizdikilergimu biz kiyiwatqan xitayda ishlepchiqirilghan mallarning yillardin béri a'ile ezaliri bilen körüshelmey mejburiy emgekke séliniwatqanlarning bedilige kelgenlikini chüshendüreyli. Mushu xil her türlük kishilik hoquq depsendichilikige uchrawatqanlar heqqide yéterlik awaz chiqirilmaywatqanliqi bu tolimu échinishliq.”

Kilawdiya bénit xanim yene bu mesilige köngül bölidighan istémalchilarning özliri 2021-yili dékabirda yolgha qoyghan “Uyghur mejburiy emgiki marka tekshürgüchisi” ni ishlitishini tewsiye qildi. Melum bolushiche, istémalchilar mezkur détalni kompyutérigha yaki téléfonlirigha chüshürüp Google Chrome da ishletkende, ular eger Uyghur mejburiy emgikige chétishliq bolush mumkinchiliki bolghan markilarning tor bétige kérip qalghan bolsa ulargha derhal agahlandurush béridiken.