Amérika dölet mejliside Uyghur kirizisi qayta eslitildi

Amérika awam palata ezasi tam swazi, 2022-yili 15-noyabir, washin'gton.

Amérika hökümiti 2021-yili yanwarda Uyghur qirghinchiliqi heqqide qarar alghandin buyan bir qatar munasiwetlik tedbirler otturigha chiqqan idi. Emma shuningdin buyanqi xelq'ara munasiwetlerde körülgen bir qatar jiddiy özgirishler, jümlidin rosiyening ukra'inagha tajawuz qilishi, amérika hökümitining ottura mezgillik saylam pa'aliyiti qatarliq hadisiler tüpeylidin bir mehel xelq'araning diqqet merkizide bolup kelgen Uyghur diyaridiki qirghinchiliq yéqinqi mezgillerde tedriji anche köp tilgha élinmas bolup qélishqa bashlidi. Ene shu xil ré'alliqni közde tutqan halda amérika dölet mejlisidiki “Uyghur guruppisi”ning ezaliri 14-noyabir küni kechqurunluqi dölet mejliside muhakime yighini uyushturup, amérika dölet mejlisining ezalirini hemde bashqa alaqidar teshkilatlarni Uyghurlarning nöwettiki qismetliridin melumatliq qildi.

Amérika dölet mejlisidiki “Uyghur guruppisi”ning ezaliridin awam palata ezasi tam swazi (Thomas Suozzi) aldi bilen söz élip yighin ehlige Uyghurlarning hazirqi ehwali heqqide chüshenche berdi.

U sözide amérika hökümiti prézidént richard nikson (Richard Nixon) dewridin buyan yérim esir dawam qildurup kelgen “Xitay qudret tapsa we bay bolsa bizge oxshash yolgha mangidu” deydighan omumiy chüshenchining xata bolghanliqi 2022-yiligha kelgende mutleq aydinglashqanliqini, xitay hökümitining Uyghurlar, tibetler, teywen we xongkong rayonidiki qilmishlirining özi buni toluq ispatlap béridighanliqini, bolupmu pütün dunya démokratiye we erkinlikke yürüsh qiliwatqanda xitayning milyonlarche Uyghurni lagérgha qamishi hemde mejburiy emgekni sana'etleshken kölemge ige qilishini hergizmu qobul qilishqa bolmaydighanliqini, kishilik hoquq we démokratiyening bayraqdari, dep qariliwatqan amérika qoshma shitatliri hökümitining bu xil wehshilikliklerge süküt qilishigha téximu seweb yoqluqini alahide tekitlidi.

Awam palata ezasi kristofér simis (Chris Smith) ependi kütülmigen orunlashturush tüpeylidin eslidiki pilan boyiche yighin'gha kélelmigen bolsimu, emma özining bash meslihetchisi piro tozzi (Piero Tozzi)ni yighin'gha ewetish arqiliq özining bu mesilidiki qarashlirini yighin ehlige sundi.

U kristofér simis ependining Uyghur diyaridiki weziyetni yéqindin közitip kéliwatqanliqini eskertish bilen birge Uyghurlar heqqidiki qanun layihelirining maqullinishining muhimliqini, shuningdek bu qanunlarni toluq ijra qilishning téximu muhimliqini, birleshken döletler teshkilati (b d t)ning Uyghur diyari heqqidiki doklati élan qilin'ghandin kéyinki xelq'ara inkaslar hemde Uyghur diyarida izchil dawam qiliwatqan siyasiy basturushni nezerge alghan halda islam dunyasini bu mesilide xitay hökümitini qollashtin waz kechtürüshning muhimliqini, chünki b d t ning doklatida Uyghur diyaridiki weziyet “Insaniyetke qarshi jinayet” dégen shekilde tilgha élin'ghan bolsimu, buning emeliyette qirghinchiliq ikenliki hazir hemmeylen'ge, jümlidin shi jinpinggha we xitay komunistik partiyesige melumluq ikenlikini, qirghinchiliqning köpligen tebirlirining hazir toluqi bilen otturigha chiqip bolghanliqini bayan qildi.

Yighinning ikkinchi bölükide Uyghur diyaridiki siyasiy weziyetning nöwettiki tereqqiyati toghrisida yighin ehlige janliq melumat bérish üchün Uyghur herkiti teshkilatining re'isi roshen abbasning pa'aliyetliri asasida ishlen'gen “Hedemni izlesh yolida” namliq höjjetlik filimning qisqartilghan nusxisi körsitildi. Shuningdek uzun yilliq doxtur gülshen abbasning qismiti arqiliq Uyghur diyaridiki ré'alliqning janliq kartinisi namayen qilindi.

Credit: CFU

Mezkur filimning diréktori jawad mir (Jawad Mir) yighin ehlige özining qandaq bolup mushundaq bir filimni ishleshke qiziqip qalghanliqi hemde buning Uyghurlarning nöwettiki ehwalini eks ettürüp bérishtiki roli heqqide qisqiche söz qildi.

Shu qatarda roshen abbasmu ayrim söz qilip, hedisining emeliyette Uyghur diyarida lagérgha qamalghan milyonlarche insanlarning peqet biri ikenlikini, bu xildiki milyonlarche insanlar heqqide téximu emeliy bolghan tedbirler otturigha chiqmisa ularning mushu teriqide qirilip tügeydighanliqini, xitay hökümitining ashu xil zorawanliqi cheklenmise, uning yéqin kelgüside pütün dunyagha yéyilidighanliqini eskertti.

Muhakime basquchida yighin ehlige Uyghur diyarining eng yéqinqi weziyiti heqqide melumat bérildi. Erkin asiya radiyosi Uyghur bölümining diréktori alim séytof Uyghur diyarida nöwette sheklen közge chéliqiwatqan “Özgirish”lerning peqet yüzeki hadisiler ikenlikini, shi jinpingning biwaste yolyoruqi boyiche ijra qiliniwatqan qirghinchiliq siyasetlirining mahiyette yenila dawam qiliwatqanliqini, chén chu'en'goning yötkilip kétishi we ma shingruyning uning ornigha Uyghur aptonom rayonluq partkomgha sékrétar bolushi bilen Uyghurlar duch kéliwatqan qirghinchiliqta héchqandaq özgirishning bolmighanliqini, shunga Uyghur diyari heqqidiki xata tesewwurlargha egishishke bolmaydighanliqini alahide tekitlidi.

Yighinning axirida her sahe kishiliri Uyghur diyarining nöwettiki ehwali heqqide oxshimighan nuqtilar boyiche so'al soridi. Muhakime ishtirakchilirimu tégishlik yosunda jawab berdi.

Amérika dölet mejlisidiki “Uyghur guruppisi” 2021-yili 29-iyul küni qurulghan bolup, buninggha awam palata ezasi tam swazi we kristofér simis ependiler alahide ejir singdürgen idi. Ular shuningdin buyan Uyghur diyaridiki zulum we qirghinchiliqni herqaysi hökümet da'irilirige anglitishta eng muhim köwrüklük rolini oynap kéliwatqan bolup, bundin kéyinki xizmetlerde bu halning téximu zor utuqlargha érishishi ümid qilinmaqta.