Yéngi tetqiqat doklati küntaxtisining Uyghur mejburiy emgiki we muhit bulghinishigha zich baghlinishliq ikenlikini ashkarilidi

Muxbirimiz erkin
2022.11.21
Amérika hökümiti Uyghur mejburiy emgikige chétishliq bolghan kirimnéyliq mehsulatlargha qarita tutup qilish buyruqi chiqardi Bir ishchi fotowoltluq sana'et baghchisida quyash énérgiyesini tazilash mashinisi bilen meshghulat qiliwatqan körünüsh. 2018-Yili 22-öktebir, qumul.
REUTERS

Amérikadiki “Brikstrow instituti” namliq bir tetqiqat ‍orni ötken hepte élan qilghan bir yéngi tetqiqat doklatida, dunya quyash énérgiyesi bazirining asasliq teminligüchisi bolghan xitayning küntaxta mehsulatlirining Uyghur rayonidiki basturush siyasiti we uning Uyghur mejburiy emgikige zich baghlinishliq ikenliki, shundaqla uning muhit bulghinishi we zeherlik karbon gazi qoyup bérishte chong rol oynawatqanliqini tepsiliy sanliq melumatlar bilen ashkarilidi.

“Brikstrow instituti” “Küntaxta impériyesining gunahliri” namliq doklatida xelq'ara quyash énérgiyesi sahesini xitayning Uyghur élidiki exlaqi ölchemlerge uyghun bolmighan küntaxta batariyesi ishlepchiqirishigha qarita hel qilish charisi tépishqa chaqirghan. Doklatta tekitlinishiche, xelq'ara meblegh sélish we ortaq shérikchilik munasiwetlirini rayondiki küntaxta ishlepchiqirish zenjirige merkezleshtürüsh bilen bir waqitta, xitayning bu rayonidiki basturushining deslepki agahlandurush alametlirini körmeske sélish, Uyghur rayonini dunya küntaxta bazirining muhim xam eshya bazisigha aylandurup, küntaxta PV mehsulatlirining teminlinishi we bahasining Uyghur rayonining mehsulat ishlepchiqirishigha intayin sezgür bolushni, küntaxta bazirining Uyghur rayonigha tayinip qélishigha xatime bérish urunushlirining dunya quyash énérgiyesi teminlesh zenjirige dexli qilishidek weziyetni shekillendürgen.

Doklatta yene küntaxta bazirining Uyghur rayonigha tayinip qélishidek ehwalgha xatime bérish, dunya küntaxta mehsulatlirining ishlepchiqirilishini bashqa döletlerge yötkep, bu sahediki ishlepchiqirishni normal exlaqiy ‍ölchemlerge muwapiq shekilde élip bérish telep qilin'ghan. “Küntaxta impériyesining gunahliri” namliq bu doklatni teyyarlighan asasliq mutexessislerdin “Brikstrow instituti” kilimat we énérgiye tetqiqat guruppisining qoshumche diréktori siwér wang ziyaritimizni qobul qilip, Uyghur élide künaxta sana'itidiki mejburiy emgek bu mehsulatning deslepki ishlepchiqirish basquchlirigha merkezleshkenlikini bildürdi. Siwér wang 21-noyabir bu heqtiki ziyaritimizni qobul qilghanda mundaq dédi: “Bu sahediki mejburiy emgekning kölimi intayin chong. Bolupmu bu küntaxta teminlesh zenjiridiki ishlepchiqirishning deslepki basquchigha merkezleshken. Bu yerde barliq küntaxta mehsulatlirigha ilitilidighan ikki xam eshya terkibi bar. Buning biri métalorgiyelik polisikon. Yene biri métalorgiyelik polisilikondin ishlepchiqirilidighan küntaxta polisilikonidur. Dunyadiki bu ikki mehsulatni ishlepchiqiridighan bir qanche asasliq karxanilarning hemmisi shinjang rayonigha jaylashqan. Élan qilin'ghan maqaliler, ijtima'iy taratqularda élan qilin'ghan uchurlar, shundaqla bu shirketlerning özi torida élan qilghan doklatlardin qarighanda, ular mejburiy emgek programmisigha qatnashqan. Bu b d t ning, kishilik hoquq teshkilatlirining, Uyghur guruppilirining doklatlirida körsitilgen”.

Siwér wangning éytishiche, küntaxta shirketlirining Uyghur mejburiy emgiki bilen bolghan gheyriy exlaqi alaqisige xatime bérishning eng ünümlük usuli küntaxta teminlesh zenjirini xitayning sirtigha yötkesh iken.

Siwér wang: “Buning üchün xitayning sirtida chong kölemlik yéngi küntaxta ishlepchiqirish karxanilirini qurup chiqishqa zor tirishchanliq körsitish kérek. Bu küntaxta sana'itining ijtima'iy we muhit jehetlerdiki mes'uliyetchanliqigha kapaletlik qilishning birdin-bir yolidur. Yene bir tereptin eger shundaq bolsa bu shinjangdiki exlaq ‍ölchemlirige xilap ishlepchiqirish bilen shughullan'ghuchilargha bazarning ulardin waz kéchiwatqanliqi, ularning dölet hamiyliqidiki mejburiy emgek programmisigha tayanmasliqi toghrisida küchlük signal béridu. Bu shirketlerning shinjangdin chékinip chiqmisa bazardin qoghlinidighanliqini körsitidu” dédi.

Doklatta tekitlinishiche, “Nöwette xitay karxaniliri dunya küntaxtisi teminlesh zenjiride hökümran orunni igiligen bolup, xitay karxanilirigha bolghan tayinish téximu ashidu” dep qaralmaqtiken.

Doklatta, “Xitay karxanilirining küntaxtisi polisilikonidin tartip, krimniy wafirighiche, küntaxtisi batariyesidin tartip küntaxtisi zapchaslirighiche bolghan quyash énérgiyesi teminlesh zenjirining her bir halqisida, mutleq yuqiri ‍orunni igileydighanliqi” tekitlen'gen.

Doklatta körsitilishiche, bolupmu xitaydiki karxanilar kristal silikon külchisi we bu külchilerni wafirlargha ayrip küntaxta batariyelerige ishlitishte dunya ishlepchiqirishining 95 pirsentini igiligen bolup, küntaxta teminlesh zenjirining deslepki ishlepchiqirish basquchi Uyghur rayonigha merkezleshkeniken.

En'gliyediki hallam shifélt uniwérsitéti héléna kénidy merkizining diréktori, proféssor lawra muraéy 21-noyabir ziyaritimizni qobul qilip, Uyghur rayonida ishlepchiqirilghan polisilikon mehsulatlirining hemmisi dégüdek mejburiy emgekke chétilidighanliqini bildürdi.

Lawra murféy mundaq deydu: “Doklatta körsitilgendek rayonda meshghulat élip baridighan küntaxta teminlesh zenjiridiki barliq asasi karxanilarning hemmisi ya emgek küchlirini yötkesh programmisini ishletken ya emgek küchlirini yötkesh programmisigha qatnashqan shirketlerdin paydilan'ghan yaki her ikkisige ishtirak qilghan. Bolupmu biz bu doklattin Uyghur rayonidin kelgen barliq polisilikon mehsulatlirining Uyghur mejburiy emgikide bulghan'ghanliqi qeyt qilin'ghanliqini körüwalalaymiz”.

“Brikstrow instituti” ning doklatida, xitayning ‍uyghur rayonidiki mejburi'i emgekke chétishliq küntaxta mehsulatlirini chekleshke bolghan chuqanlar küchiyiwatqan bolsimu, lékin shirketlerning yenila Uyghur rayonida ishlepchiqirilghan küntaxta mehsulatliridin qol üzüshte ikkiliniwatqanliqi tekitlen'gen. Proféssor lawra murféyning éytishiche, xelq'ara shirketlerning ikkilinishide mehsulat bahasi halqiliq rol oynawatqan amillarning biri iken.

Lawra murféy mundaq dédi: “Shundaqla ular shuningdinmu endishe qilidu. Chünki, xitay mejburiy emgikini ishlitish, shundaqla polisilikon ishlepchiqirishta kömürni yéqilghu qilghan éléktr ishlitish arqiliq polisilikonning bahasini sün'iy rewishte erzan tutup keldi. Polisilikonning bahasini qalaymiqan töwenlitish, shirketlerning bashqa jaygha yötkilishte oxshash xam ‍eshya hem töwen bahani qoghlishigha türtke bolidu. Lékin bu doklattiki yéngi bir nuqta, polisilikon sana'iti özining téxnika yéngilash yolida shinjangning polisilikon mehsulatlirigha tayinishni toxtatqan teqdirde, polisilikon bahasining yenila töwen bolidighanliqini otturigha qoydi.”

Doklatta, Uyghur ilidiki küntaxta ishlepchiqirish shirketlirining, bolupmu ishlepchiqirishning deslepki halqisidiki xam-eshya bilen teminligüchilerning xitay kompartiyesining Uyghur rayonidiki yerlik milletlerge, xususen Uyghurlargha, shundaqla rayondiki qazaq, qirghiz qatarliq bashqa az sanliq milletlerge qaritilghan keng kölemlik, sistémiliq basturush herikitige qatnashqanliqigha a'it pakitlarning barliqi bildürülgen. Doklatta, bu krizista xelq'ara shirketler we xelq'ara meblegh salghuchilar mehsulat tennerxining chüshürülüshige süküt qilip, bu rayonning weziyitige a'it doklatlarda bu krizistiki exlaqiy chüshkünlükke shérik, dep eyiblen'genliki tekitlen'gen.

Doklatta qeyt qilinishiche, rayondiki küntaxta ishlepchiqarghuchi shirketler we rayondiki bashqa quyash énérgiyesi ishlepchiqirish pa'aliyetliri Uyghur aptonom rayonining kömür énérgiye tori arqiliq mejburiy emgekke chétishliq bolup, polisilikon ishlepchiqiridighan bezi karxanilar kömür énérgiye tori jaylashqan sana'et rayonlirigha orunlashqaniken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.