Лагер шаһити турсунай зиявудун: мени қәстләп бирлири өйүмгә от қойған болуши мумкин

Мухбиримиз гүлчеһрә
2020.02.18
tursunay-ziyawudun-ot-ketken-qotan-1.jpg Лагер шаһити турсунай зиявудунниң қорусидики от кәткән қотан. 2020-Йили 14-феврал, қазақистан.
Tursun’ay Ziyawudun teminligen

Қазақистандики “атаюрт пидаийлири” гурупписидин 15-феврал бир җиддий учур тапшурувалдуқ. Қазақ кишилик һоқуқ паалийәтчиси серикҗанниң илгири сүрүшичә, бир күн илгири, йәни 14-феврал җүмә күни йерим кечидә, лагер шаһитлиридин бири болған турсунай зиявудунниң қорусидики қотанға от кәткән. Бу пәйттә өйдә турсунай вә униң йолдиши халмирза халиқтин башқа халмирзаниң сиңлиси билән җийәниму улар билән шу өйдә икән.

Бу от кетиш вәқәсини турсунай зиявудунниң өзидин аңлиғанда, у, бу вәқәниң аддийғина бир от вәқәси әмәслики, өзиниң буни қәстән қоюп берилгән от дәп гуман қилидиғанлиқини билдүрди. Турсунайниң ейтишичә, у өзиниң челәктики бу өйигә от кәткән пәйттә у вә униң аилиси қаттиқ уйқуда икән, ишик сирттин арғамча билән ачалмас қилип бағливетилгәникән. Йолдишиниң қаттиқ бир аваздин чөчүп ойғиниши билән улар қотанда от көйүватқанлиқини билгән. Шуниң билән һәммә дәрһал ойғинип, сиртқа қечишқа тәмшәлгән болсиму ишик ечилмиған, чүнки ишик сирттин бағливетилгән. От барғанчә өйгә йеқинлап тутушуп маңғанчә уларни қорқунуч басқан. Турсунайниң ери ишикниң йочуқидин пичақ вә қайчилар билән арғамчини кесип җан қутқузушниң амалини издигән, қейин сиңлиси бирлиридин ярдәм издәш үчүн тәмтирәп телефон билән алдираш болған.

Турсунайниң сөзлә беришичә, у бу җиддий пәйттә 10 яшлиқ җийәнини бағриға бесип, “мушундақла өлүп кетәрмизму? әгәр бу хитайниң қәсти болған болса, мәнғу мәйли маву бигунаһ ерим, қейни сиңлим, маву нарәсидә балида немә гунаһ? буларға увал әмәсму?” дегәнләрни ойлап үлгүргән.

Бәхткә яриша улар ишиккә бағланған арғамчини кесип сиртқа өзлирини етишиға от өчүрүш хадимлири вә сақчиларму йетип кәлгән һәм отму өчүрүвелинған. Шундақ қилип, турсунай вә униң аилиси бу бала-қазадин аман қалған. Һалбуки, техи лагерниң қалдурған җараһәтлиридин сәллимаза сақийип кетәлмигән турсунай қаттиқ қорқуп қайтидин вәһимә ичидә қалған.

Өйгә от кәткән кечидин башлап аяли турсунайниң бихәтәрликини ойлап, әндишә ичигә чөмгән халмирза халиқ челәктики бу өйини тәрк етип, чоң шәһәрдә бир аз болсиму хатирҗәм болармизмикин дәп турсунайни елип алмутаға келивалған. Вәқәдә уларниң қотини пүтүнләй көйүп, бир миң 700 доллар әтрапидики қиммәткә игә мал-мүлки зиянға учриғаникән,

Халмирза халиқ әпәнди, бу қабаһәтлик кечидики вәқә вә униң баш ахирлирида йүз бәргән тәһдит вә башқа ишларни бағлинишлиқи бар бир суйиқәст дәп гуман қилмақтикән. Униң оттуриға қоюшичә, дәл от кәткән шу күни җүмә намизидин янғинида, серикҗан биләш қурған ата юрт тәшкилатиға қарши хитайпәрәс кәйпияттики бир қазақ кишиниң “аялиң иккиңлар ағзиңларни юмуңлар” дәп тәһдит қилишиға учриған икән. Униң алдида турсунайму бир қанчә қетим хитайдин кәлгән бирлириниң тәһдит телефонлирини тапшурувалған.

Турсунай бу ишларниң йеқин арида йүз бәргән ишлар икәнлики, униң үстигә от кетиш вәқәсини дәл униң қазақистанда турушлуқ визисиниң узартилған вақти тошқан күнлиригә тоғра келиши қатарлиқларға бағлап, еһтимал буниң арқисида хитай болуши мумкин дәп қаримақта икән.

От өчүрүш хадимлири отниң ток яки башқа сәвәбтин әмәсликини қәйт қилип, қәстән қоюп берилгән болуши мумкинликини има қилған, әмма сақчилар һазирғичә турсунайниң аилисигә от кетиш вәқәси һәққидә ениқ бирнемә демигән. Һалбуки дүшәнбә күни бу вәқәни ашкарилап, турсунайниң аилисигә йеқиндин ярдәмдә болған “атаюрт пидаийлири” ниң алмутадики ишханисиға күтүлмигән йәрдин сақчилар бесип кирип, һәммә җайларни видийоға елип бир һаза паракәндә қилған әмма сәвәбини чүшәндүрмигән.

Қазақистандин туғқан йоқлап уйғур дияриға қайтқанда тутқун қилинип 10 айға йеқин лагер һаятини бешидин кәчүргән шаһит турсунай зиявудун лагердин қутулғандин кейин өткән йили 9-айда қазақистанға чиққан вә хитайниң уйғур, қазақ қатарлиқ милләтләргә йүргүзүватқан зулумлири һәққидә әң дәсләп “атаюрт пидаийлири” ниң иҗтимаий таратқуси арқилиқ гуваһлиқ беришкә башлиғаниди. “атаюрт пидаийлири” уруқ туғқанлири лагерларға қамалған қазақ вә уйғур һәмдә башқиларниң гуваһлиқини йиғип аңлитиш арқилиқ, лагер мәсилисиниң хәлқаралишишида бәлгилик рол ойнап келиватқан болуп, мәзкур гуруппиниң хадимлириниң ейтишичә, уларниң паалийәтлири қазақистан даирилириниң һәр түрлүк сәвәбләр билән паракәндичиликигә учрап кәлмәктикән.

Турсунайниң өйигә от кетиши вә сақчи даирилириниң “атаюрт пидаийлири” ниң ишханисиға бесип кирип паракәндә қилиши қатарлиқ бу вәқәләрниң техи йеқиндила америка ташқи ишлар министири майк помпейониң қазақистанни зиярәт қилип, аилә әзалири хитайниң лагериға қамалған бир түркүм қазақларни мәхсус қобул қилип узун өтмәйла йүз бериши, һәр түрлүк қиясларни мәйданға кәлтүрмәктикән.

Гәрчә бир қисим қазақ вә шуниңдәк санақлиқ уйғур лагер шаһитлири лагердин қутулуп, қазақистанға келивелишқа мувәппәқ болған болсиму, лекин уларниң ичидики өмәрбәк алий, гүлбаһар җелилова қатарлиқларму илгири қазақистанда өзлирини бихәтәр һес қилмиғанлиқи сәвәблик башқа әлләргә йөткилишкә мәҗбур болғаниди.

Гәрчә турсунай вә униң ери 2011-йилидин башлап қазақистанға көчүп чиқип яшаватқан болсиму, әмма һазирғичә уларға қазақистан пуқралиқи берилмигән. ? турсунай пәқәт 3 айлиқ виза билән қазақистанға кәлгән. Арида бир қетим визисини тәсликтә узартқаниди. Униң билдүрүшичә, қазақистан даирилири униң панаһлиқ илтимаси турмақ виза узартиш илтимасиғиму җаваб бәрмигән бир пәйттә, бу сирлиқ от кетиш вәқәсиниң йүз бериши уни техиму хатирҗәмсиз һалға чүшүргән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.