Uyghur qirghinchiliqi téma qilin'ghan tiyatér london sehniside oynalghan

 2022-Yili 11-ayning 4-küni kechte london shehirining eng awat yerliridin biri bolghan london liwérpol kochisining yénidiki brik (Brick Lane) tarmaq yoligha jaylashqan rik miks (Rich Mix) tiyatérxanisida “Ewladi bilen baghlinishini üzüp, yiltizini qomurup tashlash” namliq tiyatér sehnige élip chiqilghan.

En'giliye sohaya wizyon (Sohaya Visions) sen'et shirkiti teripidin sehnige élip chiqilghan mezkur tiyatérida, xitayning Uyghur élida Uyghur, qazaq qatarliq türkiy xelqlerge yürgüzüwatqan irqiy qirghinchiliqi téma qilin'ghan. Eserde xitayning ziyankeshlikige uchrighan qelbinur sidiq, tursun'ay ziyawuddin, abduwéli ayup we ayshe xanim qatarliq töt neper lagér shahitining tartqan azap-oqubetliri gewdilendürülgen. Bu, Uyghur qirghinchiliqi téma qilin'ghan sehne esirining en'giliyede tunji qétim sehnige élip chiqilishi hésablinidiken.

RFA/Erkin Tarim

“Ewladi bilen baghlinishini üzüp, yiltizini qomurup tashlash” namliq sehne esirini “Uyghur sot kollégiyesi” sotchilar hey'etining ezasi raminda ka'ur (Raminda Kaur)  Xanim  yazghan. Mezkur tiyatérni köp sanda en'giliyelik tamashibinlar körgen. Tiyatér axirlashqandin kéyin, neq meydanda turup ziyaritimizni qobul qilghan rehime mexmut xanim, mezkur tiyatér heqqide melumat bérip, mundaq dédi: “4 Neper lagér shahiti tartqan dert-elemler anglitilghan bu tiyatérni ‛Uyghur sot kollégiyesi‚ sotchilar hey'itining ezasi raminda ka'ur xanim yazghan. Aptor Uyghur soti jeryanida barliq shahitlar bergen  guwahliqlarni anglap, sotta toplan'ghan matériyallarni oqup, qarar chiqarghiche bolghan jeryanda xitayning Uyghurlargha  élip bériwatqan qirghinchiliqini nahayiti yaxshi chüshinip yetken iken.  Sot axirlashqandin kéyinla mushundaq bir sehne esirini yézishni pilanlighan iken.”

Raminda ka'ur xanim mezkur pilanini en'giliye döletlik sen'et kéngishige sun'ghandin kéyin, 8-ayda testiqlan'ghan bolup, 11-ayning 4-küni tiyatér sehnige élip chiqilghan. Rehime mexmut xanim bu heqte melumat bérip, mundaq dédi: “Bular bu pilanni tüzgendin kéyin, en'giliyening sen'et kéngishige sun'ghan, testiqlan'ghandin kéyin sehnige élip chiqish üchün teyyarliq xizmetliri bashlan'ghan. U mezkur tiyatérni yézish üchün köp sandiki lagér shahitliri bilen söhbet élip barghan bolup, bularning ichidin 4 kishining hayatini tallighan.”

Rehime mexmut xanim mezkur tiyatér özi ijat qilghan “Jénim oghlum, qachan kélisen?” dégen naxsha bilen bashlan'ghanliqini, tiyatérgha téma qilin'ghan 4 neper shahitning sergüzeshtilirini yaxshi bilidighan bolsimu, emma tiyatérni neq meydanda körgende xuddi tunji qétim bu lagér shahitlirining hayat kechürmishlirini  anglighandek héssiyatta bolghanliqini, Uyghurlarning milliy dewasini anglitishta sen'etning küchining qanchilik zor ikenlikini yene bir qétim chüshinip yetkenlikini bayan qildi.

RFA/Erkin Tarim

En'gliyediki Uyghur ziyaliysi eziz eysa elkün ependi mezkur tiyatérni körgenlikini we nahayiti tesirlen'genlikini, bu tiyatérda Uyghur qirghinchiliqining nahayiti janliq anglitilghanliqini bayan qildi.

Gollandiyede turuwatqan qelbinur sidiq xanimmu ziyaritimizni qobul qilip, raminda ka'ur xanimning mezkur sehne esirini yézish jeryanida özi bilen köp qétim sözleshkenlikini, bu tiyatérning dunyada tunji qétim Uyghur qirghinchiliqini sen'et sehnisige élip chiqqan sehne esiri bolush süpiti bilen özini qattiq tesirlendürgenlikini bayan qildi.

Mezkur sehne esirining tékistini raminda ka'ur xanim yazghan, shundaqla sen'etkar kristin bakon (Christine Bacon) Bilen rol alghan. En'giliyelik Uyghurshunas, milliy muzika tetqiqatchisi, london uniwérsitéti sherqshunasliq we afriqa tetqiqat inistitutining proféssori rachél harrés xanim bilen d u q london ishxanisining mes'uli rehime mexmut xanim sen'et meslihetchilikini öz üstige alghan.