Уйғурларға беғишлап кийим-кечәк көргәзмиси ачқан луйис шин ханим билән сөһбәт

“луйис шин ханим 31-авғуст күни торға қойған уйғурларға беғишланған кийим-кечәк көргәзмиси.

“луйис шин кийим-кечәк лайиһәлири” ниң 2021-йиллиқ кийим-кечәк көргәзмиси 31-авғуст күни торға рәсмий қоюлди. Шиветсийәдә чоң болған 27 яшлиқ хитай қиз луйис шинниң бир-биридин өзгичә лайиһәлири вә бу көргәзмә арқилиқ дуняға бәргән учури тор дунясиниң күчлүк диққитини тартти.

Көргәзмини көргәнләр моделларниң учисидики һәр хил мәдәнийәтләрни әкс әттүргән рәңдар, өзгичә мода кийимләрдин һузурлиништин башқа, көргәзминиң ахирида моделлар қолида көтүрүп маңған плакатларға йезилған “бирла ирқ бар, у болсиму инсанийәт”, “мән афғанистан билән бир сәптә”, “бизниң күчимиз бирлишиштә” дегәнгә охшаш хәтләргә диққәт қилған. Болупму әң ахирида луйис шин өз қоли билән оттурида турған икки моделға бәргән узун лозункидики “уйғурларға әркинлик”, “барлиқ ирқий қирғинчилиқ тохтитилсун” дегән шоарлар иҗтимаий таратқуларда наһайити кәң тарқитилди.

“луйис шин кийим-кечәк лайиһәлири” ниң рәсмий тор бетидә йезилишичә, “луйис шин кийим-кечәк лайиһәлири” 2020-йили ситокһолмда лайиһәлигүчи вә сәнәткар луйис шин тәрипидин базарға селинған. Бу маркидики кийим-кечәкләр пәқәтла иҗарә берилидиған кийим-кечәк маркиси икән. Лайиһәләрниң һәммиси пәқәт бир таллаш болуп, дуняниң һәр қайси җайлиридики, һәрхил мәдәнийәтни әкс әттүридиған алаһидә рәхтләрдин тикилидикән.

Улар өзиниң қиммәт қариши һәққидә мундақ дәп язған: “биз бу дуняға ялиңач кәлдуқ, йәнә охшаш шәкилдә ялиңач кетимиз. Бу дунядики һечнәрсә бизниң әмәс. Биз пәқәт еришкәнлиримизгә мәмнун болалаймиз вә уни бир-биримиз билән ортақлишалаймиз, бу мушу дуняни изчил сақлап қилиштики бирдинбир йол”.

Биз мушу мунасивәт билән “луйис шин кийим-кечәк лайиһәлири” ниң яш лайиһәлигүчиси луйис шин ханимни зиярәт қилдуқ.

Мухбир: өзиңиз һәққидә қисқичә тонуштуруш бәргиниңиздин кейин, “луйис шин лайиһәлири” һәққидә бир чүшәнчә бәргән болсиңиз?

Луйис шин ханим: мениң исим луйис шин. Мән хитайда туғулғанмән, шивитсйәдә чоң болдум. Кичикимдин башлапла иҗадчан идим. Даим рәсим сизидиған, бир нәрсиләрни ясайдиған ишларни қилаттим. Икки йил илгири пирададики хизмитимдин истипа берип, өз алдимға кийим лайиһәләшкә кириштим. Алдинқи йили корона мәзгилидә японийәдә алтә ай туруп қалдим. Бу җәрянда калламға нурғун нәрсиләр кәлди, бу җәрян мән үчүн бир ойғиниш болди десәмму болиду. Һаятта нурғун нәрсиләрни исрап қиливетидикәнмиз. Бу бир шәкилдә һаятимизға, яшаватқан дунямизға тәсир қилидикән. Шуңлашқа мән пәқәтла иҗаригә бериш үчүн кийим лайиһәләшни қарар қилдим. Мән тор бетимдә язғинимдәк, бу дуняға кәлгинимиздә һечнемимиз йоқ иди, кәткәндиму охшаш қуруқ қол кетимиз. Шуңлашқа бу дуняда еришкән нәрсиләрни һәмбәһирләп яшаш керәк, дәп қараймән.

Мухбир: уйғур мәсилисини аңлитишта қандақ болуп мода кийим-кечәкләрдин пайдилинишни ойлап қалдиңиз?

Луйис шин ханим: мениңчә, бу дуняда инсанлар кәлтүрүп чиқарған барлиқ мәсилиләр “биз” вә “улар” дәп айриғанлиқимиздин келип чиққан, йәни биз африқалиқ, биз хитай, биз християн, биз мусулман, биз охшимаймиз, дегәндәк. Келип чиқиватқан мәсилиләр бизниң инсанлардики пәқәт пәрқләрни көрүп, охшашлиқларни вә бир гәвдә икәнликимизни көрмәсликтин келип чиққан. Һәр биримиз өзимиз яшаватқан мушу дуняниң техиму яхши болуши үчүн өзимизниң бир кишилик һәссимизни қошушимиз керәк дәп қараймән. Мән тунҗи мода кийим көргәзмисини уйғурларға беғишлидим, чүнки мән өзүм хитай. Шинҗаңда немә иш болғанлиқини билгинимдә һәқиқәтән йүриким езилди. Мениң кичик вақтимдин башлап билгәнлиримгә задила охшимайдиған ят бир ишлар йүз бериватқан болғачқа, дәсләптә буниңға ишинәлмидим. 2021-Йилда яшаватқан бизләр қандақ қилип мушундақ қорқунчлуқ ишларниң йүз беришигә қарап туруватқанлиқимизни, уни тохтитиш үчүн техичә күчимәйватқанлиқимизни чүшинәлмидим. Мән сиясий партийәләр, һөкүмәт органлири вә ярдәм тәшкилатлири билән алақилаштим, әмма көпинчә “яқ” дегән җавабқа ериштим. Мән өмрүмдә әзәлдин бундақ үмидсизлинип бақмиған вә өзүмни бундақ аҗиз һес қилип бақмиған. Мән җиқ ойландим, вә ахири өзүмниң усули бойичә йеңичә услубтики лайиһәлирим вә кийим-кечәклирим арқилиқ ярдәм қилалайдиғанлиқимни һес қилдим. Бу көргәзмә мана мушундақ мәйданға кәлди.

Мухбир: сиз лайиһәлигән кийимләр вә моделларниң қолида көтүрүвалған пилакатлири иҗтимаий таратқуларда күчлүк тәсир қозғиди, көргәзмини бу хил шәкилдә орунлаштурушта сизгә илһам болған нәрсә немә?

Луйис шин ханим: мән әслидә шәхси һаятимда наһайити қийин күнләрни баштин кәчүривататтим. Андин мән ярдәм қилишни ойлаватқан кишиләрниң бешидин кәчүриватқини мениң пүткүл һаятимда баштин кәчүргән ишлардин нәччә миң һәссә еғирлиқини ойлидим. Уларниң һәтта өзлири бешидин өткүзүватқан зулумларни аңлитишқиму имкани йоқ иди. Дуняда шунчә еғир зулумни көрүватқанлар бар йәрдә мениң бу дәрдим немити, дәп ойлидим. Бу ой маңа бу мода көргәзмисини өткүзүшкә бир һәрикәтләндүргүч күч болди. “мода” мән йиллардин бери яхши көрүп қиливатқан иш иди, әмма бу қетимқиси пәқәтла “мода” әмәс, бәлки тәрбийәви қиммити болған бир еқим. Мән бир достумдин, “уйғурларниң бешиға келиватқан бу ирқий қирғинчилиқ ‛йәһудий чоң қирғинчилиқи‚ дин кейин йүз бәргән әң чоң трагедийә. Кишиләр немә ишларниң болуватқанлиқини билип туруп немишқа анчә көңүл бөлмәйду?” дәп сориғинимда, у: “һәммә адәм пәқәт өзигә мунасивәтлик ишларғила көңүл бөлиду,” деди. Уйғур мәсилиси маңа мунасивәтлик, чүнки мән хитайдин кәлгән. Шуниң билән мән көргәзмигә кишилик һоқуқ мәсилисигә диққәт қиливатқан охшимиған арқа көрүнүши болған моделларни тәклип қилдим. Улар көтүрүвалған пилакаттики хәтләрни асасән өзлири язған. Мән бу көргәзмини уйғурларниң авазини аңлитиш үчүн ишләттим вә көргәзмигә қатнашқан моделларниңму өзлири көңүл бөлидиған мәсилидә авазини аңлитишини үмид қилған идим.

Мухбир: гәрчә бир қисим кийим-кечәк ширкәтлири кийим-кечәк ишләпчиқиришта уйғур мәҗбурий әмгикигә четишлиқ икәнликини билсиму, хитай билән сода қилишни давамлаштурушни таллиди. Сиз бу мәсилигә қандақ қарайсиз?

Луйис шин ханим: мән уларни чүшинимән. Һәммимиз тирикчилик қиливатқан инсан болуш сүпитимиз билән уларниң нурғун нәрсиләрни йоқитишни халимиғанлиқни чүшинишкә болиду. Ғайәт зор ширкәт, ғайәт зор марканиң арқисида қәлби вә һессияти болған җанлиқ адәм бар. У дәл мән алақилишиватқан кишиләр. Мән өзимизниң йәккә инсан болуш сүпитимиз билән қанчилик күчлүк икәнликимизни вә қорқушниң һаҗити йоқлуқини чүшинишимизни үмид қилимән. Чүнки кишиләр иттипақлашса, дуняни өзгәртиш үчүн һәқиқәтән нурғун ишларни қилалайду. Шәхсләрниң күчи һәрқандақ ширкәт яки дөләт вә яки бизгә қарши туридиған һәр қандақ нәрсидин күчлүк. Ишинимәнки, кишиләрниң қәлбини илитсиңиз, башқа һәммә ишлар оңушлуқ болиду. Әң чатақ йери шуки, әгәр сиз уларни сиз тәрәптә турушқа мақул қилсиңиз, улар зиян тартиши мумкин. Шуңа нурғун маркилар сизни қоллаштин қорқиду. Әмма адимийликиңизни йоқитиштинму қорқунчлуқ нәрсә барму? мениңчә, биз қорқушниң орниға җасарәткә келип қорқунчимиз билән йүзләшкинимиз яхши. Шундақ болғанда, бизниң кәспимиз вә җәмийитимиз пүтүнләй охшимайдиған башқичә кәсип вә җәмийәт болиду, дәп қараймән.

Мухбир: уйғур мәсилисини аңлитиш үчүн башқа пиланлириңиз барму?

Луйис шин ханим: мән техи йеқинда муһаҗирәттики уйғур балилири үчүн “ианә топлаш мураҗиити” чиқардим. Уларниң көпинчиси һазир түркийәдә. Мениңчә, әгәр сиз бир адәмгә белиқ бәрсиңиз, уларниң бир күнлүк йемәклики болиду, әмма уларға белиқ тутушни өгәтсиңиз, улар бир өмүрлүк йемәкликини тепип йейәләйду. У йәрдә уйғур балилирини тәрбийәләйдиған вә уларға аилигә охшаш бихәтәр қоғдайдиған мәктәп бар икән, уларға ярдәм қилишни пиланлаватимән. У балиларниңму бизгә охшаш арзуси вә үмиди бар. Мән бу мураҗиәтнамә вә бу кийим-кечәк көргәзмиси арқилиқ уларниң арзусини әмәлгә ашурушини үмид қилимән.

Униңдин башқа йәнә җәвһәр илһам (илһам тохтиниң қизи) билән уйғур мәҗбурий әмгәк мәсилиси, бу мәсилиниң қанчилик муһимлиқи вә қандақ қилғанда ширкәтләрниң күчидин пайдилинип уни ахирлаштурғили болидиғанлиқи һәққидә сөһбәт уюштурмақчи. Имканқәдәр көпрәк кишиниң бу сөһбәтниң мәзмунидин хәвәрдар болушини үмид қилимән.

Луйис шин ханим вә җәвһәр илһам 2-сентәбир күни уйғур мәҗбурий әмгәк мәсилиси һәққидә инстеграмда сөһбәт өткүзди. Сөһбәткә нәқ мәйдандин нурғун кишиләр қатнашти вә уйғур мәсилиси һәққидә нурғун муһим суалларни сорашти. Җәвһәр илһам суалларға наһайити әтраплиқ җавабларни бәрди. Сөһбәттә дейилгән мәзмунлар һәққидә кейинки пирограммимизда тәпсилий тохтилимиз.