Ma shingrüyning Uyghur élide “Ayrimliq” ni emes, “Jungxu'a milliti ortaq gewdisi” ni tekitlishi némidin dérek béridu?

Yéqinda, Uyghur aptonom rayonluq partkomning sékrétar ma shingrüyning teshwiqat bölümi bashliqlirigha “Shinjangda ‛ayrimliq‚ ni emes, belki teshwiqat saheside ‛jungxu'a milliti ortaq gewdisi éngi‚ ni tekitlesh kérek” dégen körsetmisi, Uyghur élining weziyitige yéqindin diqqet qiliwatqan muhajirettiki közetküchilerning diqqitini qozghimaqta.

Xitayning Uyghur élidiki karniyi bolghan “Shinjang géziti” we “Tengritagh tori” qatarliq taratquliri tarqatqan xewerge qarighanda, 7-féwral küni ürümchide Uyghur aptonom rayoni boyiche wilayet we nahiyelik partkomlarning teshwiqat bölümi bashliqliri mexsus yighini échilghan. Bu yighinda Uyghur aptonom rayonluq partkomning sékrétari ma shingrüy alahide körsetme bérip, Uyghur aptonom rayonining teshwiqat, medeniyet we edebiyat-sen'et saheside her qaysi milletlerning “Ayrimliqi” yaki “Perqi” ni emes, belki “Jungxu'a millitining medeniyet jehettiki ortaqliqi we bir pütünlükini tekitlesh” ni alahide telep qilghan

Ma shingrüy sözide yene “Shinjanggha munasiwetlik tashqi teshwiqat xizmiti bilen jama'et pikri kürishini kücheytish, jungxu'a milliti ortaq gewdisi éngini ilgiri sürüsh, shinjangning tarixi we medeniyitini tetqiq qilishni kücheytip, jungxu'a medeniyitining ortaqliqi we bir gewdilishishning tarixi pakitlirini tépip chiqish” ni otturigha qoyghan.

En'gliyediki Uyghur ziyaliysi we sha'ir eziz eysa elkünning bildürüshiche, ma shingrüyning bu qétim Uyghur élide mexsus teshwiqat bölümi bashliqliri yighini échip, ulargha atalmish “Jungxu'a milliti ortaq gewdisi éngini mustehkemlesh” heqqide körsetme bérishi, xitayning yillardin buyan Uyghur élide tekitlep kéliwatqan “Shinjangni medeniyet arqiliq ozuqlandurush” sho'arining, yeni xitaylashturush siyasitining dawami iken.

 Uning bildürüshiche, shi jinping textke chiqqandin buyan, Uyghurlarning diniy étiqadini we milliy kimlikini chekleydighan bir qatar siyasetlerni yolgha qoyghan. Yéqinqi on nechche yildin buyan, Uyghurlarning diniy we milliy bayramliri cheklen'gen, xitay medeniyiti we xitayning en'eniwi bayramliri Uyghurlargha mejburiy téngilghan.

Eziz eysa elkün yene, kommunist xitay hakimiyet béshigha kelgendin buyan Uyghur yazghuchi sha'irliri we Uyghur tilidiki edebiy eserlerge qaritilghan üzlüksiz siyasiy cheklimiler heqqidimu toxtilip ötti.

 Uning bildürüshiche, xitay hökümiti Uyghur élide edebiyat-sen'et sahesidiki teqibni üzlüksiz dawam qilip, bezide kücheytip, bezide boshitip kelgen. 2017-Yildin kéyin, Uyghur kimliki eks ettürülgen Uyghur tilidiki edebiy eserlerge bolghan cheklimiler tarixtiki eng yuqiri pellige chiqqan.

Bu yillarda tarix we edebiy eserlerni asas qilghan bir qisim zhurnallar neshrdin toxtighan, yazmilirida Uyghur kimliki we Uyghur tarixini eks ettürgen yazghuchi sha'irlar, zhurnalistlar tutqun nishani qilin'ghan, Uyghurche gézit-zhurnallarning köp qismi taqilip ketken. Gerche bir qisim Uyghurche edebiy zhurnallar saqlap qélin'ghan bolsimu, ularning hemmisi dégüdek xitay hökümitining siyasiy permanlirining Uyghurche terjimisini élan qilidighan teshwiqat wasitilirige aylandurulghan.

Shiwétsiyediki Uyghur sha'ire rahile kamal xanim, xitay hökümitining edebiyat-sen'et sahesini her waqit özining siyasitini teshwiq qilidighan teshwiqat wasitisige aylanduridighanliqini bildürdi.

Uning bildürüshiche, ma shingrüyning xitayning Uyghur élidiki teshwiqat mes'ullirigha “Jungxu'a milliti ortaq gewdisi éngini mustehkemlesh” boyiche mexsus körsetme bérishi, rayondiki barliq medeniyet hadisilirini xitay éytimi boyiche sherhleshni telep qilishi, shundaqla uni atalmish “Jungxu'a medeniyiti” ning bir qismi qatarida teshwiq qilishni tekitlishi, Uyghurlarning bu zémindiki tarixiy izlirini öchürüsh, Uyghurlarning özige milliy kimlikini inkar qilish, ularni xitaylarning gewdisige éritip qoshuwétish we axirida yoqitish suyiqestidin bashqa nerse emes iken.

Sha'ire rahile xanimning tekitlishiche, ma shingrüyning bu yighinda qilghan sözliridin xitayning eng téz waqit ichide Uyghurlarni pütünley xitaylashturushni meqset qilghanliqini körüwélishqa bolidiken.