Almata muzika mektipining Uyghur sen'etchiliri oqush püttürdi

Ixtiyariy muxbirimiz oyghan
2017.06.30
Almata-Muzika-Mektiwi.jpg Almata muzika mektipi uchumkarlirining bir guruppisi, 2017-yil almata.
RFA/Oyghan

Qazaqistanning almata shehiride bir nechche ottura we aliy oqush orunliri jaylashqan bolup, ular her yili minglighan her xil kesip igilirini teyyarlap chiqidu. Shularning biri chaykowskiy namidiki almata muzika mektipidin yéqinda bir türküm Uyghur baliliri uchum boldi.

Chaykowskiy namidiki almata muzika mektipi qazaqistandiki tunji muzika mektipi bolup, 1931-yili échilghan. Qazaqistanning ataqliq sen'et erbabliri érkéghali raxmadiyéf, gheziz dugashéf, galina chumbalowa, quddus ghojamyarof, yérmék sérkébayéf, alibék dnishéf we bashqilar mezkur mektepni tamamlighan idi. 1982-Yili qazaqistanning xelq artisi, ataqliq kompozitor quddus ghojamyarofning teshebbusi bilen, mezkur dergahta Uyghur bölümi échilip, bügünki kün'ge qeder u yerdin milliy chalghu eswaplirida oynaydighan onlighan talantliq sen'etchiler yétilip chiqti. Ular hazir quddus ghojamyarof namidiki akadémiyilik dölet Uyghur muzikiliq komédiye tiyatirida, sen'et studiyiliride, mekteplerde we bashqimu jaylarda ishlep, qazaqistan Uyghur milliy sen'itining rawajlinishigha özlirining munasip töhpilirini qoshup kelmekte.

Shularning biri sabirjan manashéf mezkur oqush ornini 2001-yili tamamlap, shu yerde oqutquchiliq qilmaqta. Uning éytishiche, Uyghur tiyatiri, shundaqla Uyghur mektepliri, milliy sen'et ömekliri da'im kespiy sazendilerge, naxshichilargha, ussulchilargha, kompozitorlargha we bashqimu kesip igilirige mohtaj bolup kelgen. Bu yil alte bala oqushni tamamlighan bolup, ularning ikkisi, atap éytqanda, méhrat rexmetjan oqushni dawamlashturush meqsitide almatadiki qurman'ghazi namidiki qazaq milliy konsérwatoriyisige, ikremjan loxmanof bolsa, özbékistan paytexti tashkent shehiridiki özbékistan dölet konsérwatoriyisige oqushqa chüshmekchi.
S. Manashéf almata muzika mektipidiki Uyghur bölümi heqqide toxtilip, mundaq dédi: “Bügünki künde bu yerde besh xil milliy chalghu eswap témbir, rawab, bas rawab, ghéjek, neydin ders ötülüwatidu. 1982-Yili échilghandin béri, tört yilda bir qétim qobul qilghan iken. U yili 15 balini alghan bolsa, ular püttürgendin kéyin, yene shunchilik bala alghan. Emma 1986-yilning bu yéqidin bashlap balilar her yili élinidighan boldi. Sani her xil: üch, tört, besh bala. Bügünki künde Uyghur bölümide jem'iy 15 bala oquydu. Bölümde "dostluq" Uyghur milliy chalghu eswaplar ansambili bar.”  

Igilishimizche, kéyinki yilliri qazaqistan we Uyghur aptonom rayoni otturisidiki medeniy alaqiler xéli qoyuqlashmaqta. Qazaqistanning quddus ghojamyarof namidiki akadémiyilik dölet Uyghur muzikiliq komédiye tiyatirining artisliri Uyghur élida, emdi Uyghur éli sen'etchiliri bolsa, bir nechche qétim qazaqistanda boldi. Bu jeryanda ikki memliket sen'etchiliri öz-ara tejribe almashturdi, shundaqla qazaqistanliq yash sen'etchiler Uyghur élining dangliq naxshichi we ussulchilirining hünerlirini öginip qaytqan idi. S. Manashéfmu Uyghur milliy sen'itining bay durdanilirining Uyghur élida toplan'ghanliqini, ikki otturidiki alaqilerni buningdin kéyinmu kücheytish lazimliqini alahide tekitlidi. S. Manashéfning éytishiche, öz waqtida mezkur sen'et mektipidiki Uyghur bölümining tereqqiyatigha ataqliq kompozitor merhum azad burhanof chong töhpe qoshqa idi. A. Burhanof shexsen özi Uyghurlar olturaqlashqan yézilarni arilap, talantliq balilarni tallap kelgen hem ulargha bilimini, tejribisini bergen. 

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan qazaqistanning xizmet körsetken artisi, qurman'ghazi namidiki qazaq milliy konsérwatoriyisining proféssori jalghasbék égéndikof mezkur muzika mektipide Uyghur bölümining ishlewatqinigha xéli yillar bolghanliqini hem bu yerdin köpligen Uyghur balilirining terbiyilinip chiqqanliqini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Sabirjan manashéf yash mu'ellim bolghini bilen on yildin ashti, yaxshi ustaz derijisige yetti. U köpligen shagirtlarni teyyarlidi. Uning alahidiliki shuningdiki, sabirjan bir nechche eswaptin ders béridu we Uyghur ansambilining ishini yürgüzidu. Shuning üchün, uning bu mektipimizde özige xas orni bar. Ikkinchidin, yaxshi ustaz bolushtin tashqiri, mushu mektep da'iriside bashqimu ishlarni atqurup kéliwatidu. Shagirtliri uni hörmetleydu. Sabirjanning dirizhorluq qabiliyitimu yoq emes. Shu qabiliyitini dawam qilip, magistirliqni oquwalsa deymen. Omumen hazir qazaqistan boyiche dirizhorluq az uchraydighan kesip. Uyghur eswaplirighimu dirizhor kérek. Shuning üchün, men sabirjan'gha bu ishta utuqlar tileymen.”

Melumatlargha qarighanda, almatadiki zhürgénof namidiki qazaq milliy sen'et akadémiyiside 1988-yili Uyghur bölümi échilip, sehne artislirini teyyarlighan idi. Mezkur bölüm her yili Uyghur balilirini qobul qilmighan bolsimu, Uyghur tiyatiri rehberlikining küch chiqirishi bilen, bu yerde bir nechche qétim bölüm ishi qolgha élinip, köpligen mutexessisler yétilip chiqti. Hazir ularning köp qismi sen'et saheside ishlimekte.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.