Uyghurlar ana tilini saqlap qélishqa tirishmaqta

Nöwette, chet'ellerdiki Uyghurlar arisida öz perzentlirige ana til ögitish we yéngi ewladlarning Uyghur milliy kimliki hem medeniyitini saqlap qélishi muhim mesile bolmaqta.

Uyghurlar yawropagha köchmen bolushni bashlighandin buyan özliri yashawatqan döletlerning qanunigha uyghun halda perzentlirining Uyghur tili we diniy sawatini chiqirish siniplirini tesis qilip kelmekte.

Bu xizmetlerge eng deslepte ul salghan gérmaniye, gollandiye, shiwétsiye, norwégiye qatarliq döletlerde Uyghur tili sawatini chiqirish sinipliri tesis qilinip, Uyghur ziyaliylarning ders ötishi netijiside köpligen Uyghur perzentliri öz ana tilini öginish imkaniyitige ige boldi.

Shiwétsiye Uyghur ma'arip uyushmisining texminen statistikisigha qarighanda shiwétsiyede 3000 din artuq Uyghur yashawatqan bolup, Uyghur ma'arip uyushmisi achqan “Mexmut qeshqiri ana til mektipi” we Uyghur komitétigha qarashliq Uyghur tili terbiyilesh kurslirida hazir 5 yashtin 9 yashqiche bolghan 50 din artuq Uyghur perzenti oquydu. Lékin, bu kurslarda ötülgen derslerning sa'et sanining az bolushi we bashqa sewebler tüpeylidin Uyghur balilirining omumyüzlük öz ana tilini öginish mesilisini hel qilish qiyin bolmaqta. Bu heqte ata-anilarmu izdenmekte.

Shu sewebtin shiwétsiyede yashawatqan ata-anilarning köp qismi balilargha a'ilide Uyghur tili öginish muhiti berpa qilishqa tirishqan. Ularning balilargha Uyghur tilida kitab oqup bérish we karton filimlarni qoyup bérish arqiliq balilirining Uyghur tili öginishige yétekchilik qiliwatqanliqi melum.

Biz bu heqte melumat élish üchün shiwétsiyede yashawatqan Uyghur muhajirliridin tahir ependini ziyaret qilduq.

Tahir ependi a'ilide balilargha yétekchilik qilishning muhim ikenlikini tekitlep öz tejribisini anglatti.

Ziyaritimizni qobul qilghan qurbanjan ependi oz qarshlirini bayan qildi.

Bu heqte yene ziyaritimizni qobul qilghan gollandiyede yashawatqan diniy ziyaliy hüsenjan tejelli öz qarishini bayan qildi.

Perzentlirige ana til ögitish chet'ellerdiki Uyghurlarningla emes, belki Uyghur rayonidiki Uyghur ata-anilar üchünmu muhim nuqta boluwatqanliqi melum. Chünki qosh tilliq ma'arip netijiside zor sandiki Uyghur perzentlirining Uyghur tilini bilmeslik ehwali köpiyishke bashlighan.

“Xitay ma'arip tori”ning 23-yanwar élan qilghan xewiride körsitilishiche, xitay hökümiti yéqinqi 5 yil ichide Uyghur aptonom rayonida qosh til namidiki mekteplerde oquwatqan oqughuchilar sanini 990mingdin 2milyon 170minggha yetküzüp qosh til ma'aripining omumlishish nisbitini 85% ke yetküzgen.

Ziyaliylarning inkas qilishiche, Uyghur diyarida xitay hökümitining qosh til oqutush namida xitay tilini asas qilip oqutushi netijiside, Uyghur perzentlerning yeslidin bashlap, xitay tilida ma'arip terbiyisi élishi bilen Uyghur perzentlirining xitay tilida sözlishishi omumlashmaqta.

Buninggha qarita Uyghur diyaridiki Uyghurlar arisida a'ile we dostlar, tughqanlar ara kündilik alaqide Uyghur tilini ishlitishke alahide ehmiyet bérish bilen birge yene, uchur alaqe wasitiliridimu Uyghur tilini qollinishni omumlashturush xahishi kücheymekte iken.

Igilishimizche, 21-féwral “Xelq'ara ana til” künide Uyghurlar Uyghur tilini qoghdash we saqlap qélish üchün türlük shekildiki pa'aliyetlerni uyushturmaqta.

Xitayning melum bir ölkiside özlükidin teshkillen'gen pidakarlar kichikidin xitayche oqughan Uyghur oqughuchilarning Uyghurche sawatini chiqirishi üchün kechkurs échip, qisqa muddet ichide ularni Uyghurche kitablarni rawan oquyalaydighan, shé'irlarni yadqa alalaydighan sewiyige yetküzgen. Bu pa'aliyetni élip barghan oqughuchilar widi'o ishlep tarqatqan bolup, bu heqte toxtalghan bu sawatini chiqirish pa'aliyitini teshkilligüchi Uyghur munularni bildürgen.

Biz yene Uyghur diyaridiki bir qisim sheherlerge téléfon qilip, Uyghurlarning a'ilide ana tilini qoghdash üchün qandaq tedbir éliwatqanliqini bilish üchün ziyaret qilghinimizda ziyaritimizni qobul qilghan bir xanim perzentini a'ilide Uyghur tilidiki kitablarni oqup bérish we sözlerning udulluq terjimisini éytip bérish arqiliq balilirigha Uyghur tili ögitiwatqanliqini bildürdi.

Ziyaritimizni qobul qilghan yene bir sheher ahalisi a'ilide perzentlerni a'ilisining qa'idisi boyiche, a'ilide peqet Uyghur tili ishlitish usuli qollan'ghanliqini bildürdi.U yene balilargha tildin bashqa Uyghur medeniyitini bildürüshningmu muhimliqini bayan qildi.

Her yili 21-féwral xelq'ara ana til küni munasiwiti bilen chet'ellerdiki, bolupmu yawropadiki Uyghur jama'iti türlük xatirilesh pa'aliyetlirini ötküzüp kelmekte. Bu pa'aliyetlerde Uyghur perzentlirining ana til öginish pa'aliyetliri we muhajirettiki Uyghurlarning, jümlidin Uyghur diyaridiki Uyghurlarning ana tilini qandaq saqlash we rawajlandurush mesililiri muhim téma qilinmaqta.