Ilahiyet penliri doktori: “Türkiye mektepliri balilarni dini alim qilalaydu”

Ixtiyariy muxbirimiz abduweli ayup
2017.12.18
uyghur-oqutquchilar-gozette.jpg Uyghur diyaridiki Uyghur oqutquchilarning bügünki ehwali. 2017-Yili dékabir, qeshqer.
RFA/Abduweli Ayup

Türkiyediki Uyghur perzentlirining oqushsiz qélish mesilisini tekshürüsh dawamida bir qisim ata-anilarning balilarni qari qilish üchün mektepke bermeywatqanliqi melum boldi. Ilahiyet penliri doktori alimjan bughda bu heqte ziyaritimizni qobul qilip buning toghra emeslikini, türkiye ma'aripining balilarni dini jehettinmu yétishtürüp chiqalaydighanliqini otturigha qoydi.

Nöwette türkiyediki istanbul, qeyseri qatarliq sheherlerde medrisiler échilghan bolup beziliri mekteplerde ötülidighan derstin burun we kéyin dindin telim berse, yene beziliri mexsus qari yétishtürüsh üchün xizmet qilmaqta iken. Bir qisim ata-anilarning mektep yéshidiki balilarni oqutmastin mushundaq orunlarda oqutup dinda terbiyelimekchi boluwatqanliri ziyaret jeryanida otturigha chiqti.

Türkiyede chong bolghan bir ewlad Uyghurlarni bu heqte ziyaret qilghinimizda ular ma'aripning özlirining türkiye jem'iyitide put tirep turushi üchün asas bolghanliqini, türkiyege yéngi kelgen Uyghur perzentlerning türkiye ma'aripidin mustesna ata-anisidin ayrilip yataqliq medrisilerde oqutuwatqanliqidin endishe qiliwatqanliqini bildürüshti.

Ma'aripchi hidayitullah köktürk shularning biri. U 90-yillarning bashlirida türkiyege kelgen bir qisim ata-anilarningmu balilarni bügünki muhajirlargha oxshash oqutmasliqi sewebidin perzentlerning mal-dunyagha mirasxor bolup turupmu weyran bolghanliqini misal qilip oqushning ewzellikini tekitlidi. U türkiye ma'aripida dinning orni heqqide toxtaldi.

Hidayetulla göktürk ependi, bir qisim Uyghur ata-anilarning balilarni mektepke bermeslikining sewebliri heqqide toxtilip, buning chüshenmeslik, ishenmeslik we qismen radikal idiye bilen baghliq bolushi mumkinlikini otturigha qoydi.

Hidayetulla göktürkning qarishiche, eger balilar oqumay nadan qaldurulsa, buning bekmu xewplik ikenlikini tilgha aldi.

Pakistanda islam ilimliri boyiche oqughan, hazir istanbulda ikki qizini imam xatip mektipide oqutuwatqan perhat bulaq ependi öz tesiratlirini ortaqlashti.

Uning qarishiche bir qisim Uyghurlarning türkiyede yashap turupmu balilarni türk mektepliride emes Uyghur élidiki yoshurun, qulaysiz, xewplik shara'itqa köre shekillen'gen dini ma'arip endiziside terbiyelishi muwapiq bolmaydiken.

Türkiyening qehriman marash shehiridiki sütchi imam uniwérsitéti oqutquchisi, ilahiyet penliri doktori alimjan boghda ependi balilarni qari qilish üchün pende we dinda tengla yétishtürüp mangalaydighan dölet mektepliridin mehrum qoyushni toghra tapmaydiken. U perzentlerni oqutushning ehmiyiti, islamda penni bilimning orni heqqide toxtaldi.

Hidayitullah göktürkning éytishiche, türkiyedimu bir qisim ata-anilar 70-yillarghiche penni ma'aripqa shübhe bilen qarighan. Bu mesilige türkiyediki ölimalar jiddiy qarap meschitler, yighilishlar we taratqularda ma'aripning muhimliqini tekitligen, özi bashlamchi bolup dersxanilarni achqan. Netijide türkiyede islam dunyasigha tonulghan musulman ziyaliylar qoshuni shekillen'gen. Bularning ichidiki siyasiy pa'aliyetke ötkenlerdin nejmidin erbaqandek erbablar yétiship chiqqan. Bügünki adalet we tereqqiyat partiyesi, sa'adet partiyesi qatarliq siyasiy küch bolup uyushqanlar pende we dinda terbiye körgenlerdin shekillen'gen qatlamni menbe qilghan iken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.