Uyghur ziyaliyliri: muhajirettiki Uyghur ösmürlerning asasiy ma'aripta terbiyilinishi muhim

Yéqinqi yillardin buyan Uyghur diyaridin chet'elge chiqip perzentlirini chet'elde oqutush imkaniyitige érishken bir qisim ata-anilar perzentlirini chet'ellerde oqutushqa bashlidi.

Bolupmu, Uyghur diyarida diniy cheklimige uchrap diniy oqutushtin mehrum qalghan bir qisim Uyghurlar misir, türkiye qatarliq döletlerge perzentlirini chiqirip, islam din'gha bolghan teshnaliqi seweblik, perzentlirini diniy kurslargha bérish bilen cheklinip, oqush yéshidiki perzentlirining asasiy ma'arip terbiyisige sel qaraydighan ehwallar körülüshke bashlighan.

Asasiy ma'arip terbiyisidin mehrum qalghan Uyghur perzentlirining noqul halda diniy terbiye élip, qari, molla bolup jem'iyetke chiqishi netijiside ularning kélechiki qandaq bolidu? bular özliri yashawatqan jem'iyetke qandaq shekilde hesse qoshidu? bular qandaq kesip bilen shughullinip kéyinki turmushni qamdaydu? dégendek so'allar otturigha chiqishqa bashlidi.

Biz bu heqte köz qarashlirini élish üchün, istanbulda Uyghur musulmanliri üchün dini teshwiqat we telim -terbiye xizmiti bilen shughulliniwatqan hebibulla küsenini ziyaret qilduq.

Hebibulla küseni oqush yéshidiki perzentlerni asasiy ma'arip terbiyisidin ayrishning toghra emeslikini, asasiy ma'arip terbiyiside bolmighan perzentlerning netijisining yaxshi bolmaydighanliqini bildürdi. Uning qarishiche, aldi bilen asasiy ma'arip terbiyisi perzentler üchün eqelliy we eng muhim terbiyilinish basquchidin ibarettur.

Hebibulla küseni sözide yene, Uyghur diyarida ata-anilar perzentlirini penniy mektepke bermey yaki özi öyide perzentlirining penniy bilimlerni öginishige yardemde bolmay, noqul halda qari qilip terbiyilep chiqqan perzentlerning jem'iyette öz ornini tapalmay qélishtek krizisqa yoluquwatqanliqini, shu köz qarashtiki ata-anilarning perzentlirini chet'elge élip chiqipmu, yene shu Uyghur diyaridiki halitide perzentlirini türkiye we misirdek döletlerde penniy mektepke ewetmey, eksiche peqet qur'an kurslirida oqutuwatqanliqini ilgiri sürdi.

Istanbulda yashawatqan Uyghur til tetqiqatchisi, ma'aripshunas abduweli ayup ependi, ziyaritimizni qobul qilip Uyghur perzentlirining dini bilimlerni öginishke bolghan qizghinliqigha toghra sheklide yipekchilik qilip, ularni pendimu, dindimu terbiyilishining muhimliqini tekitlidi.

Hebibulla küseni chet'ellerge chiqqan Uyghur perzentlirining bashlan'ghuchtin toluq otturini püttürgüche toluq oqush bilen birge, diniy bilimlernimu etigen,axshamliri we shenbe, yekshenbe künlük dem élish künliride kurslargha bérip ders élip toluqlishini tewsiye qildi.

Qur'an kerimide tunji ayetning “Oqu” dep chüshkenlikini sözligen hebibulla küseni pen bilen dinning hemnepes ikenlikini, dinning ilim-pen öginishni, pen-ma'aripni rawajlandurushni teshebbus qilidighanliqini körsetti.
U, axirda perzentlerni choqum asasiy ma'arip terbiyiside oqutqandila, andin perzentlerning diniy ma'arip terbiyiside layaqetlik bolup terbiyilinip chiqidighanliqini bildürdi.

Hazirche, qanchilik Uyghur perzentining misir, türkiye we bashqa ellerdiki islam dini kurslirida oquwatqanliqi heqqide éniq melumat yoq, emma, ehwaldin xewiri bar zatlarning éytishiche, mundaq perzentlerning sani ilgirikidin köpeymekte iken.

Bu programmini siler üchün shiwétsiyedin éhsan teyyarlidi.