“Intil” mektipining qurghuchisi ablet abdullaning tutulghanliqi ilgiri sürülmekte

“Intil” kespiy téxnika terbiyelesh mektipining qurghuchisi ablet abdulla ependi.

Inkaslarda, yéqinqi bir nechche yildin buyan Uyghur jem'iyitide tonuluwatqan yash saxawetchi we meripetperwer dep tonulghan, “Intil” kespiy téxnika terbiyelesh mektipining qurghuchisi ablet abdullaning tutulghanliqi ilgiri sürülmekte. Nöwette, intil mektipige a'it torbéket, uchur we alaqe wasitilirining taqalghanliqi melum. Ablet abdullani bilidighan kishiler uning bilen bolghan alaqining xéli burunla üzülüp qalghanliqini we intil mekteplirining nami xitaychigha özgertilip qayta quruluwatqanliqini qeyt qilishmaqta.

Uyghur élidiki “Intil” kespiy téxnika terbiyelesh mektipining qurghuchisi, shinjang “Intil” medeniyet tarqitish cheklik shirkitining bash lidéri ablet abdullaning yéqinqi yillarda yene “Shérin chüsh” programmisi qatarliqlargha qatniship nurghun oqughuchilargha i'ane qilip, Uyghur jem'iyitidiki meshhur Uyghur saxawetchilerning birige aylan'ghanliqi melum idi.

Epsus yéqinqi künlerde radiyomizgha bu yil 32 yashqa kirgen bu dangdar saxawetchi, dölet ikkinchi derijilik psixik meslihetchisi ablet abdullaning xitay hökümiti teripidin tutulghanliqi hetta 17 yil késilgenliki inkas qilinmaqta. Bu heqte bezi ijtima'iy taratqulardimu oxshash uchurlar tarqilishqa bashlighan idi.

Ablet abdullani tonuydighan türkiyediki enwer ependining éytishiche, uning Uyghur élidiki tonushlar arqiliq alghan uchurlirigha qarighanda ablet abdulla 2017-yili 6-aylarda bir qétim tutup kétilip kéyin qoyup bérilgen bolsimu yéqinqi aylarda qayta tutqun qilin'ghan we 17 yil késilgen, emma uning tutqun qilinish sewebi éniq emes iken. Lékin, biz xitay hökümiti tereptin buni delilleshke érishelmiduq. Uyghur éli da'irilirimu ablet abdullaning ehwaligha a'it birer uchurni élan qilmidi.

Xewer menbesi éniq bolmisimu emma bu inkas qilghuchi ewetken ündidar uchurida xitayning ürümchidiki beychu'en ma'aripi shirkiti yéqinda korla we lopnurdiki ikki intil mektipini ötküzüwalghan. Bu uchurda déyilishiche yuqiri derijilik hökümet orunlirining qollishi bilen 2019-yili 1-ayning 10-küni we 1 ayning 23-künliri beychu'en ma'aripi shirkiti bu ikki intil mektipining ornida yéngidin mektep échish ijazetnamisige qol qoyghan.

Gerche ablet abdullaning tutulghanliqi yaki késilgenlikini delillesh üchün bir nechche kündin béri tirishqan bolsaqmu ünümi bolmidi. Emma intil kespiy terbiyelesh mektipi, intil medeniyet tarqitish cheklik shirkitining tor béket we alaqe uchurlirining hetta ulargha a'it barliq uchurlarningmu hemmisiningla biraqla taqalghanliqi melum boldi.

Inkas qilghuchilarning bayanlirigha qarighanda d shinjang “Intil” til we kespiy téxnika terbiyelesh mektipining qurghuchisi ablet abdulla xotenning qaraqash nahiyeside namrat a'ilide tughulghan bolup 2004-yili shinjang ma'arip institutigha in'gliz tili öginishke kirgen we shu waqittila iqtisadi qiyinchiliq sewebidin oquyalmighanlarni heqsiz oqutimen dep könglige pükken iken.

Uning bilidighanlarning uchurlirigha qarighanda, mana emdi arzu-armanliri emelge éship, intil mektipini qurup Uyghur élining oxshimighan sheherliridimu tarmaq mektepliri échilip, her yili nurghun oqughuchilar heqsiz oquwatqan bir shara'itta, ablet abdullaning kelgüside mektipimizni muntizim halettiki, oqush tarixi étirap qilin'ghan instituti qilip chiqsam, dégen arzulirimu berbat bolghan.

Ablet abdulla bilen bir démetlik we amérikigha kélishtin ilgiri ürümchide uning bilen xéli qoyuq bilishidighan adiljan öziningmu abletning tutqun qilin'ghanliqi mekteplirining bolsa taqalghanliqi heqqide ijtima'iy alaqe wasitiliride toluqsiz uchur we melumatlarni körüp köngli yérim bolghanliqini ipadilidi we xitay hökümitining abletke xéli burunla diqqet qilip kéliwatqanliqini bildürdi.

2015-Yili “Intil” kespiy téxnika terbiyelesh mektipi qurulghanliqining 6 yilliqini tebriklesh murasimi toghruluq bezi ijtima'iy taratqulardiki sin xatirilirige qarighanda, ablet abdulla shu yili aliy mektep imtihanida yuqiri nomur alghan 22 neper oqughuchini 5 ming som bilen mukapatlap, 110ming somluq oqush mukapatini tarqitip, Uyghur oqughuchilarni righbetlendürgen. U aliy mekteplerde eng yaxshi oquwatqan Uyghur oqughuchilarni mukapatlashni 2012-yilidin buyan dawamlashturup kelgen iken.

“Xelq géziti” ning 2015-yili 4-dékabir xewiride tonushturushiche “Intil” kespi téxnika terbiyelesh mektipi 2009-yili öktebirde qurulghan. Bu mektep 70din artuq mes'uliyetchan, köyümchan, her qaysi jehetlerde uniwérsal sapa hazirlighan bir türküm talantliq yash oqutquchilar qoshunidin terkib tapqan, mektep her xil zamaniwi oqutush esliheliri, muntizim oqutush programmisi we sistémiliq bashqurush tüzülmige ige bolup, “Ünümidin bashqisi quruq gep!” dégen sho'arni özige qibliname qilghan bir illiq bilim makaniken.

Inkaslardin melum bolushiche döletlik 2-derijilik psixika meslihetchisi unwanigha ige ablet abdulla birqanche yillardin buyan Uyghur élidiki aliy mektep ottura we bashlan'ghuch mekteplerdimu dawamliq heqsiz léksiye sözlep, oqughuchilarning hörmitige we ata-anilarning qizghin alqishigha sazawer bolghan.

Merkizi washin'gtondiki Uyghur kishilik hoquq programmisining tetqiqatchisi zubeyre xanim ziyaritimizni qobul qilip, intil kespiy terbiyelesh merkizining qurghuchisi ablet abdullaning isminingmu yéqinqi künlerde, mezkur organ teripidin tizimliniwatqan 2017-yilidin buyan tutqun qilin'ghan Uyghur ser xilliri sandanigha kirgüzülgenlikini epsusluq bilen tilgha aldi. Zubeyre xanim gerche uning hazirqi ehwali namelum bolsimu, biraq hazirqidek barliq Uyghur dangdarliri we töhpikarliri tutqun qiliniwatqan hemde ular heqqidiki uchurlarni delillesh qiyin bolghan bir shara'itta, Uyghur élide meripetperwerliki, saxawet ishliri bilen közge körün'gen ablet abdullaning tutqun qilin'ghanliqidek bir uchurning emeliyetke uyghun bolush éhtimalliqi töwen iken.

“Xelq géziti” ning ilgiri tarqatqan xewirige qarighanda ablet abdulla qurghan ““Intil” shirkiti 2015-yili xitay memliket boyiche ötküzülgen 4-nöwetlik dangliq markilarni bahalash yilliq yighinida “Junggodiki dangliq milliy xeyri-saxawet ammiwi parawanliq mektipi” mukapatigha érishken. Bu, Uyghur diyaridiki bir karxanining tunji qétim bu mukapatqa érishishi iken. Ablet abdulla 4milyon yüen'ge yéqin xeyri saxawet sommisi serp qilghanliqi üchün xeyr-saxawet komitéti teripidin alahide mukapatlan'ghan hemde xitay xeyr-saxawet bash komitétining hey'et ezaliqigha qobul qilin'ghan.