Balilarni xitayche oqutush heqqide Uyghur ziyaliylar néme deydu? (1)

Uyghurlar diyarida zor küch bilen yolgha qoyuluwatqan “Qosh til oqutushi” qurulushi we u élip kéliwatqan bir qatar ijtima'iy mesililer keng Uyghur ata-anilarni izchil tenglikke sélip kelmekte.

Igiligen melumatlargha asaslan'ghanda, xizmet pursiti we bashqa til wasitisige chétilidighan ré'alliqlar bir türküm ata-anilarni “Balilarni ixtisasliq qilish üchün xitayche oqutush lazim” dégen idiyige mayil qiliwatqan ehwalda, bir qisim Uyghur ziyaliyliri bu heqte pikir bayan qilip özige xas qarashlarni otturigha qoydi.

Tengritagh torining ötken heptidiki xewirige qarighanda, xitayning döletlik tereqqiyat we islahat komitéti pat yéqinda xitay dölitining ma'arip ishliri heqqidiki 13-besh yilliq pilanini tüzüp chiqidighanliqini élan qilghan. Mezkur xewerde éytilishiche, xitayda nopus sani boyiche azsanliq hésablinidighan milletler rayonida “Qosh til oqutushi” qurulushini zor küch bilen kéngeytish buningdiki nishanliq türlerdin hésablinidiken. Buning bilen nöwette Uyghurlar diyarida yerlik da'iriler nurghun maliye we adem küchi serp qilish bedilige omumlashturuwatqan qosh til yesliliri we qosh til mekteplirining sani buningdin kéyinki besh yil ichide téximu ashidighanliqi mölcherlenmekte. Uyghur ata-anilar bilen mushu heqqe téléfon söhbiti qilish jeryanida köp qisim ata-anilarning balilirini Uyghurche oqutush arzusida boluwatqan bolsimu “Balilirimiz xitayche mektepte oqumisa istiqbali bolmaydu” dep qaraydighanliqi melum boldi.

Hazir amérikida yashawatqan Uyghur ziyaliyliridin ilshat hesen kichikidin xitayche mektepte oqughan shundaqla aliy mektepni püttürgendin kéyin xitayche ma'arip saheside on nechche yil oqutquchiliq xizmiti bilen shughullan'ghan.

U, bu heqtiki tesiratini biz bilen ortaqliship xitay da'iriliri ilgiriki waqitlarda “Xitayche til bilmeydu” dégen bahane bilen Uyghurlarni xizmet pursetliridin yeklep kelgen bolsa, hazirqi künde bashlan'ghuch mekteptin taki aliy mektepkiche xitayche oqughan zor türkümdiki Uyghur yashlirining xitaydiki milliy kemsitish siyasitining qurbanliri süpitide ishsiz qéliwatqanliqini tekitlep ötti.

Uyghur yash-ösmürlirining ana til öginish mesilisi boyiche sistémiliq tetqiqatlar we emgekler bilen meshghul bolghan Uyghur ma'aripchiliridin abduweli ayup bu heqte toxtilip, ana tilda sawati chiqqan oqughuchilar bilen yat tilda sawati chiqqan oqughuchilarning mesililerni chüshinish we uni hel qilish charisini tépip chiqish ehwalida zor perqler bolidighanliqini tilgha aldi.

Ata-anilardin igiligen melumatlargha qarighanda, hazir ularning endishiliri ichide xitayche mekteplerde oqughan perzentler bilen ata - anilar otturisida barghanséri chongiyip méngiwatqan pikir jehettiki perq zor salmaqni igileydiken.