Ghulja sheherlik ma'arip idarisi barliq derslerning xitay tilida ötülüwatqanliqini étirap qildi

Uyghur aptonom rayonluq ma'arip nazariti 7-ayda chiqarghan höjjitide bu yilliq yéngi oqush mewsumida dölet boyiche ortaq ishlitilidighan xitayche dersliklerning ötilidighanliqini élan qilghan idi. Bu qarar chet'ellerdiki Uyghur jama'iti arisida küchlük inkas qozghidi. Ilgiri radiyomiz ziyaritini qobul qilghan bir qisim oqutquchilar bilen ata-anilarmu Uyghur tilining ma'ariptin siqip chiqirilishigha bolghan endishisini bildürgen idi. Ghulja sheherlik ma'arip idarisidin téléfonimizni alghan bir neper xitay xadim nöwette ghuljadiki barliq mekteplerde atalmish “Döletning ortaq tili” da ders ötüsh bashlan'ghanliqini delillidi.

14-Séntebir yéngi oqush mewsumi bashlan'ghinigha ikki hepte bolghanda ili diyaridiki bir qisim oqutquchilargha we ghulja sheherlik ma'arip idarisige téléfon qilip, bu yilliq yéngi oqush mewsumida bir tutash tarqitilghan xitay tilidiki derslikler heqqide ehwal igiliduq.

Öz kimlikini ashkarilimasliq sherti bilen ziyaritimizni qobul qilghan bir péshqedem oqutquchi, 10-séntebirdiki oqutquchilar bayrimining özi kütüwalghan eng köngülsiz bir bayram bolghanliqini bildürdi. U, Uyghur tilining ma'arip sistémisidin siqip chiqirilishi özige oxshash nurghun oqutquchilarni qayghugha salghanliqini ilgiri sürdi.

U mundaq dédi: “Shundaq, bu yilliq oqutquchilar bayrimida nahiyilik ma'arip idaridikisiler we yéziliq hökümettin birqanche kishi ‛péshqedem oqutquchilarni yoqliduq‚ dégen namda sowghatlarni kötürüp yoqlap keldi. Emma méning könglüm bek yérim. Hazir mekteplerde Uyghur tili emeldin qaldurulup, uning ornigha xenzu tilidiki derslikler ötiliwatidu. Tejribilik Uyghur oqutquchilar her xil bahanilarda öylirige qayturuldi. Ularning ornigha ichkiri ölkilerdin yardem namida kelgen türküm-türküm xenzu oqutquchilar orunlashturuldi.”

Xitay tili sewiye imtihanidin ötelmidi dégen bahanide xizmitidin toxtitilghan bir neper yéza oqutquchisimu, naraziliqini ipadilep özige oxshash 40 yashtin ashqan bir türküm oqutquchilarning birqanche yildin buyan türküm-türkümlep öylirige qayturulghanliqini bildürdi.

Nöwette Uyghur diyarida atalmish “Dölet tili ma'aripini omumlashturush” namida yolgha qoyuluwatqan xitayche oqutush heqqide munasiwetlik da'irilerning inkasini igilesh üchün ghulja sheherlik ma'arip idarisige téléfon qilduq.

Özini ma'arip idarisidiki kadirlar bölümining xizmetchisi dep tonushturghan bir neper xitay kadir yéngi oqush mewsumidin bashlap ghuljadiki mekteplerde xitay tilidiki dersliklerning ötülüwatqanliqini inkar qilmidi.

“Bu ghulja sheherlik ma'arip idarisi. Shundaq, bu mewsumda aptonom rayonluq ma'arip nazaritining uqturushigha asasen dölet bir tutash tarqatqan ‛dölet ortaq tili‚ da tüzülgen derslikler ötülüwatidu. Aptonom rayonluq ma'arip nazaritining bu heqte mexsus qizil bashliq höjjitimu bar. Bizge uqturush ili qazaq aptonom oblastliq ma'arip idarisi teripidin chüshürüldi. Bu oqush mewsumida heqiqetenmu ghuljadiki barliq mekteplerde dersler ‛dölet tili‚da ötiliwatidu. Men ma'arip idarisining kadirlar bölümining mes'uli. Oqutquchilarning ma'ashi qatarliq ishlarni bashqurimen. Siz téximu tepsiliy ehwallarni biley désingiz, ma'arip idarisining oqutush bashqarmisi, ‛qosh tilliq ma'arip ishxanisi‚, oqutush tetqiqat merkizi qatarliq bölümlerge téléfon qilsingiz bolidu.”

Uningdin atalmish “Dölet tili” uqumi heqqide éniqlima bérishni telep qilghinimizda, u “Dölet tili dégen atalghu emeliyette mangimu yéngi bilinidu. Méningche, hazir tekitliniwatqan ‛dölet ortaq tili ma'aripi‚ dégini belkim dölitimizde ortaq qolliniliwatqan hemme adem chüshinidighan ‛putungxu'a‚, yeni ortaq tilni körsetse kérek,” dep jawab berdi.

Bu xitay kadirdin “Ghuljadiki mekteplerde Uyghur tilida ötülidighan dersler pütünley toxtidimu” dep sorighinimizda, u bundaq inchike mesililerge jawab bérish epsizlikini bildürüsh bilen bille ghuljadiki mekteplerde ana til dersi namidiki Uyghur tili dersini ötüsh yenila dawamlishiwatqanliqini bildürdi.

“Siz sorighan bu nazuk mesililerni we néme sorimaqchi ikenlikingizni men bildim, emma men tepsiliy jawab bérelmeymen. Bu mewsumdin bashlap barliq derslerni xitay tilida ötüsh heqqidiki höjjet bizge ili qazaq aptonom oblastliq ma'arip idarisidin chüshürüldi. Bu höjjet Uyghur aptonom rayonluq ma'arip nazariti chiqarghan höjjet iken. Emma bilishimche hazir mekteplerde ana tili oqutushi namidiki Uyghur tili dersi yenila Uyghur oqutquchilar teripidin ötiliwatidu.”

Bu yil 7-ayning otturiliri ashkarilan'ghan Uyghur aptonom rayonluq ma'arip nazariti chiqarghan höjjette 9-ayda bashlinidighan yéngi oqush mewsumida Uyghur diyaridiki barliq mekteplerge xitay boyiche ortaq ishlitilidighan xitayche derslikler tarqitilidighanliqi, bashlan'ghuch mektepning 1-yilliqi, toluqsiz ottura mekteplerning 1-yilliqidiki oqughuchilargha pütünley xitay tilidiki derslik kitab tarqitilghanliqi melum bolghan idi. Eyni chaghda bu höjjet chet'ellerdiki Uyghur jama'iti arisida küchlük naraziliq inkasi qozghap tenqidke uchrighan idi. Uyghur élidin radiyomiz ziyaritini qobul qilghan oqutquchilar we ata-anilarmu Uyghur tilining ma'ariptin siqip chiqirilishigha bolghan naraziliqi we endishisini bildürgen idi.