Uyghur saxawetchiliri teripidin qurulghan mektepler xelqning himayisige érishmekte

Yéqinqi yillardin buyan eslidiki Uyghur milliy ma'aripini asas qilghan mekteplerning “Qosh tilliq ma'arip” namida, xitayche mektepler bilen qoshuwétilip, mekteplerde xitay tili ma'aripi asas qilin'ghan weziyette Uyghur saxawetchiliri teripidin qurulghan daril'étam mektepliri xelqning qollishi we himayisige érishkenliki melum boldi. Inkaslardin melum bolushiche, aliy mekteplerni tügetken Uyghur yashlirining öz ixtiyarliqi bilen bu xil mekteplerde oqutquchi bolushni talliwélishi, ata-anilarning perzentlirini Uyghur saxawetchiliri teripidin qurulghan mekteplerge bérishtiki aktipliqi qatarliq amillar, Uyghur saxawetchiliri teripidin qurulghan mekteplerning ronaq tépishigha türtke bolghan.

Melum bolushiche yéqinqi yillardin buyan Uyghurlar arisida öz küchige tayinip tijaret, karxana-shirketler qurup, béyighan Uyghurlar arisida, tapqan pullirini mektep qurush, namrat oqughuchilargha yardem bérishke serp qilidighan keypiyat kücheygen.

Uyghur ijtima'iy alaqe torliridiki uchurlardin melum bolushiche, ürümchide shexsler teripidin qurulghan intil til mektipi, qarluq kompyutér mektipi qatarliq chet'el tili we téxnika ögitidighan aliy ma'arip sewiyisidiki mekteplerdin bashqa Uyghur élining jenub shimalida Uyghur saxawetchiliri teripidin qurulghan bashlan'ghuch -ottura mektep sewiyisidiki daril'étam mektepliri Uyghurlarning alqishi we himayisige érishken. Bu xil mektepler Uyghur élining ghulja, qeshqer, xoten, aqsu qatarliq wilayet nahiyilirining hemmisidila barliqqa kelgen.

Ötken esirning 90-yillirida ghulja shehiride nurtay hajim teripidin bir milyon 500 ming som meblegh sélinip qurulghan “Nurtay hajim yétimler mektipi”, ghuljadiki ablimit xalis hajimning teshebbusi bilen muhemmet imin qarihajim, sadiqjan, abduréshit qadir, dilshat sabit qatarliqlarning meblegh qoshushi bilen 2000-yillarda 1 milyon 500 ming som meblegh sélinip qurulghan “Ghulja milliy ma'arip xalis fondi jem'iyiti”, ghulja nahiyisining turpanyüzi yézisida qurulghan “Sadiqjan bashlan'ghuch mektipi”, tonulghan chaqchaqchi hébi anduréhim qurghan “Yétim balilar öyi”qatarliqlar yéqinqi yillardin buyan ili rayonidiki Uyghurlarning toy-tökün olturushlirining söhbet témisigha aylan'ghan.

Ghulja nahiyisidin ziyaritimizni qobul qilghan Uyghurlar ghulja nahiyisi turpanyüzi yézisida qurulghan sadiqjan bashlan'ghuch mektipining, yétim-yésir, namrat balilargha oqush pursiti yaritip béripla qalmastin bu mektepning Uyghur ana tilini asas qilghan milliy ma'arip oqutush süpitining yaxshiliqi, mekteptiki oqutquchilar qoshunining aliy mektep tügetken, özini ma'arip tereqqiyatigha béghishlighan yash oqutquchilardin terkib tapqini, Uyghur balilirining jasaritini urghutidighan putbol qatarliq tenheriket türliridiki ewzelliki qatarliq amillar sewebidin Uyghurlar arisida abruyi yüksilip, Uyghurlarning qollishi we himayisi bilen oqughuchi menbesi barghanche éship ronaq tapqanliqini bildürüshti.

Turpanyüzi yézisidin radi'omiz ziyaritini qobul qilghan bir déhqan yéqinqi 5-6 yildin buyan sadiqjan namidiki bashlan'ghuch mektepning oqutquchiliri aliy ma'arip terbiyisige ige yashlarni asas qilghan, yuqiri sewiyilik oqutquchilardin terkib tapqini, mektepte oqutushta Uyghur ana tili asas qilin'ghini üchün, eslide yétim balilar we namrat balilarni nishan qilip qurulghan bu mektepke hazir hal-ehwali xéli yaxshi bolghan nurghunlighan Uyghurlarning balilirini oqushqa bériwatqanliqi, ili tewesidiki qol ilikide bar saxawetchilerning mektepning oqutushi, putbol komandisi we balilarning üstwéshi, kiyim-kéchekliri we tamaq pullirighiche yardemde boluwatqanliqini bildürdi.

Uyghurlar arisida özining yumurluq oxshitishliri, ötkür,qaratmiliqqa ige chaqchaqliri arqiliq “Hésamkamning shagirti”,“Sür boytaq hébi” namliri bilen tonulghan memeyüzlük chaqchaqchi hébi abduréhim, yéqinqi yillardin buyan béqip terbiyilewatqan bir türküm yétim balilar sewebidin “Saxawetchi hébi, hatem hébi (riwayet-chöcheklerdiki meshhur saxawetchi)” qatarliq namlar bilen teriplinishke bashlighan.

Hébining yurti ghulja nahiyisi memeyüz kentidiki bir xanim, ziyaritimizni qobul qilip, ilgiri memeyüzlükler hébining chaqchaqliri bilen pexirlinidighan bolsa, hazir hébi qilghan sawap ishlar bilen pexirlinidighanliqini, birqanche yildin buyan hébi ghulja shehirige köchüp kirip ketkendin kéyin, memeyüzdiler peqet téléwizor, sinalghulardinla ghulja-ürümchi qatarliq sheherlerdiki sen'et pa'aliyetliri we xelq meshrep-chaylirida chaqchaq qilip tapqan tapawiti bilen béqiwalghan 40 tin artuq yétim balini oqutup terbiyilewatqan hébi heqqidiki xewerlerni anglawatqanliqini, hébini yüz turane körelmiginige nechche yillar bolup ketken memeyüzlüklerning uning emma teripini qiliship, namaz du'alirida hébige salametlik tileydighanliqini bildürdi.

Bu xanim yene yéqinqi birnechche yildin buyan “Qosh tilliq oqutush” tüzümi yolgha qoyuluwatqan bolsimu, Uyghurlarning tirishchanliqi bilen ghulja nahiyisidiki yézilarda Uyghur ana tili oqutushining öz rolini jari qildurup kéliwatqanliqini bildürüp, Uyghur milliy ma'aripini qoghdashta Uyghurlarning her derijilik hökümet orunlirigha, ma'arip idarilirigha pikir-teleplirini dadilliq bilen otturigha qoyushining muhimliqini bildürdi.