Malaysiya we hindonéziyede Uyghurlarni qollash yüzisidin zor kölemlik namayishlar ötküzüldi

Hörmetlik radiyo anglighuchilar, xitay hökümitining Uyghur élida yolgha qoyghan lagérliri we bashqa zulum siyasetlirige a'it pakitlar ashkarilan'ghanséri buninggha qarshi naraziliq awazlirimu mas qedemde yükselmekte. Bolupmu xitay hökümitining mushu siyasetlirige a'it mexpiy höjjetlirining ashkarilinishi ilgiri bu mesilide süküt qilip turuwatqan bir qisim döletler hökümetlirini we xelq ammisini oyghitishta zor rol oynidi.

27- Dékabir küni hindonéziye w malaysiya qatarliq musulmanlar nopusi köp sanliqni igileydighan ikki chong dölette uyushturulghan zor kölemlik namayishlar hem shundaqla malaysiya parlaméntidiki Uyghurlar heqqidiki talash - tartishlar ene shuning jümlisidindur.

27-Dékabir malaysiya parlaméntida öktichi partiyeler ezaliri malaysiya bash ministiri muhemmet mahatérdin Uyghurlar mesiliside so'al sorighan. Malaysiya “Kini téliwziyesi“ Ning éytishiche, mahatér Uyghurlarning malaysiyada qélip panahliq tilishi heqqidiki so'algha jawap bérip, xitaydiki zulumdin qéchip malaysiyada yashashni telep qilghan Uyghurlargha malaysiya hökümitining köngül bolidighanliqini, eger Uyghurlar malaysiyada panahlanmaqchi bolsa, xitay ularni qayturup bérishni telep qilghan teqdirdimu, Uyghurlarni qayturup bermeydighanliqini bildürgen.

Shu küni yene malaysiyada ikki chong teshkilat ayrim - ayrim halda Uyghurlarni qollash we xitay hökümitining siyasetlirige naraziliq bildürüsh namayishi qilghan. Malaysiya musulman yashlar herikiti teshkilati bilen “Malaysiya hizbu tehrir” teshkilati ayrim - ayrim uyushturghan namayishlargha minglarche kishi ishtirak qilghan. “Malaysiya mektubliri” namliq gézitning bu heqtiki xewirige qarighanda, yuqiriqi bu ikki teshkilat deslepte ku'ala-lampur shehirining oxshimighan noqtiliridin yolgha chiqip namayish qilip, axirida ku'alalampur shehiridiki merkizi kochilardin bolghan jalan ampang kochisigha kelgende birliship ortaq halda namayish qilghan. Ular xitay hökümitining Uyghur musulmanlirigha qaratqan siyasetlirige we shundaqla yighiwélish lagérlirigha küchlük naraziliqlirini bildürgen.

Malaysiyadiki “Kini” téléwiziyesining namayish neq meydanidin tarqatqan xewirige qarighanda, malaysiya musulman yashlar herikiti teshkilatining bashliqi muhemmed faysal abdul'éziz muxbirlargha bayanat bérip töwendikilerni bayan qilghan:

“Biz xitay hökümitini malaysiya xelqining we xelq'ara jama'etning awazigha qulaq sélip, Uyghur musulmanlirini we bashqa musulman xelqlerge ziyankeshlik qilishni toxtitishini ümid qilimiz...Xitay hökümitining Uyghurlargha qiliwatqan mu'amilisini bilimiz. Biz u yerde boluwatqanlarni bilip turuwatimiz. Xitay hökümiti bizge exmeqtek mu'amile qilishtin waz kéchishi kérek. Biz exmeq emes, biz buyerge chiqishtin awwal birleshken döletler teshkilatining bu heqtiki doklatlirini körduq. Bashqa kishilik hoquq organlirining doklatlirini körduq, xitay hökümiti özining rayondiki diniy siyasetlirige a'it maddilarni oquduq. Bizning Uyghur dostlirimizmu bar, biz ularning derdini bilimiz. Shunga biz hemme kishini xitay hökümitining teshwiqatlirigha ishenmeslikke chaqirimiz” dégen.

Muhemmed faysal abdul'éziz sözide yene “Eger xitay hökümitining heqiqeten qorqqudek ishi bolmisa, xelq'araliq musteqil tekshürgüchilerning rayon'gha bérip tekshürüshige yol qoyushi kérek, ochuq - ashkare bolushi kérek,” dégenlerni tekitligen. U yene malaysiyadiki teshkilatlarning her waqit xitay bilen Uyghurlar otturisidiki mesilide söhbet élip bérishqa teyyarliqini bildürgen.

Malaysiya musulman yashlar herikiti teshkilatining bashliqi muhemmed faysal abdul'ézizning muxbirlargha éytishiche, ular xitay elchixanisigha nota tapshurushni telep qilghan. Xitay elchixani'isi deslepte buninggha qoshulghan bolsimu, emma kéyin sözidin yéniwalghan iken. U xitay hökümitining bu herikitini namerdlik dep tenqidlep “Milyardlarche nopusi bolghan dunyawi chong xitay döliti kichik bir döletning wekilliri bilen uchrishishqa jür'et qilalmidi,” dégen.

27- Dékabir küni hindonéziye paytexti jakartadimu mingdin oshuq kishining qatnishishi bilen zor kölemlik namayish ötküzülgen. Birleshme agéntliq tarqatqan xewerde éytilishiche, shu küni minglarche namayishchi amma xitay elchixanisigha qarap yürüsh qilghan. Xitay elchixanisi bolsa qattiq muhapizet astigha élin'ghan iken. “Uyghurlarni qutquzuwalayli” dégen xet bésilghan bash léntilirini taqiwalghan namayishchilar, sherqiy türkistanning ay - yultuzluq kök bayraqlirini kötürüp namayish qilghan.

Namayish meydanida “Uyghurlargha erkinlik”, “Kommunist xitay”, “Fashist xitay” “Xitay chiqip ket” dégendek sho'arlar towlan'ghan. Namayishta hindonéziyediki konsérwatip musulman hemkarliqi teshkilatining bashliqi yusuf martak söz qilip “Biz xitay hökümitining Uyghurlargha yürgüzüwatqan bésim, qéyin - qistaq we bashqa zulum siyasetlirini qattiq tenqidleymiz,” dégen we shundaqla “Xitay hökümitining Uyghurlargha yürgüziwatqan barliq ishghal we bésim siyasetlirige qet'iy qarshi turimiz,” dégen. Hindonéziyediki bu namayishqa yene merkizi türkiyening qeyseri shehiridiki “Sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq jem'iyti” we “Sherqiy türkistan milliy mejlisi” ning re'isi séyit tümtürk ependimu qatniship, namayishchi ammigha söz qilghan shundaqla hindonéziye xelqige minnetdarliqini ipade qilghan.

Melum bolushiche, dunyadiki eng köp musulman nopusigha ige bolghan hindonéziye gerche bu mesilide xitayni xapa qilip qoyushni bek xalimisimu, emma hindonéziyediki bügünki namayishta namayishchi amma hökümetni bu mesilide heriketke ötüshke chaqirghan.