Qazaqistandiki Uyghurlar almutada “Matem küni” pa'aliyiti ötküzdi

Ixtiyariy muxbirimiz oyghan
2020.10.01
matem-kuni-qazaqistan-1.jpg Almuta shehiride ötken matem küni pa'aliyitidin körünüsh. 2020-Yil 1-öktebir.
RFA/Oyghan

Dunyaning her qaysi memliketliride yashawatqan Uyghurlarning bir nechche yildin buyan xitayning dölet bayrimi bolghan 1-öktebir künini Uyghur xelqi üchün “Matem küni” dep xatirilep kéliwatqanliqi melum.

Qazaqistanliq Uyghurlarmu bu küni bir yerge topliship, kommunistik xitay hökümitining Uyghur diyarida élip bériwatqan basturush siyasitige naraziliq bildürüshni en'enige aylandurghanidi. Bu yilimu 1-öktebir küni almuta shehirining sultanqorghan mehellisidiki “Arzum” réstoranigha jem bolghan Uyghurlar azadliq we erkinlik üchün shéhit bolghanlargha atap qur'an tilawet qildi hemde xitayning basturush siyasitini eyiblidi.

Dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki wekilliri teripidin uyushturulghan bu qétimqi pa'aliyet dunyagha tarighan korona wirusi sewebidin cheklimiler élan qilin'ghan bir waqitqa toghra kelgechke, uninggha qatnashquchilarning sanighimu chek qoyuldi hem bixeterlik chariliri körüldi. Uninggha riyasetchilik qilghan seyid'alim amutof yighilghanlargha murasimning meqsitini chüshendürgendin kéyin qur'an oquldi. Andin sözge chiqqan siyasetshunas qehriman ghojamberdi ependi Uyghurlarning bügünki kündiki ehwali, xitayning Uyghur élidiki basturush siyasiti hem xelq'ara weziyet heqqide doklat qildi.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan almuta wilayiti Uyghur nahiyesining chonja yézisidin kelgen wekillerning biri seyid'alim amutof ependi xitayning esirler boyi Uyghurlargha zulum körsitip kéliwatqanliqini, 1949-yildin tartip kommunistik xitay hökümitining bu zulumlirining chékidin éshiwatqanliqini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Xelqimizni qiynidi, depsende qildi, insaniy hoquqlirini buzdi. Uningdin bashqa 2017-yildin bashlap lagérlarni qurup, xelqimizge nahayiti éghir zulumlarni saldi. Bu külpet bashqa héch qandaq milletning béshigha kelmigen bolushi mumkin. Emma xelqning iradisi sunmidi. Yighinimiz muweppeqiyetlik tügidi désemmu bolidu. Xitayning zulumidin u dunyaliq bolghanlarning hemmisini esliduq. Arqisidin xudaning éshini béreyli dégen waqtida yerlik hökümet ademliri kélip, ‛wirusning waqtida yighilishqa ruxset emes‚ dégen bahane-sewebler bilen bizni tarqitiwetti. Emma bir xushal bolidighan yérimiz erwahlargha atap qur'an tilawet qilip ülgerduq.”

“Axbarat” zhurnalining muxbiri nayilem tursun xanim mezkur murasimgha ziyaliylarning, yigit bashlirining, xanim-qizlar aktiplirining, ölimalarning we yashlarning qatnashqanliqini bildürüp, mundaq dédi: “Hemmimiz bilimiz, 70 yildin béri xitay rezilliki, aldamchiliqi bilen zéminimizni bésiwélip, xelqimizni xalighanche ézip kéliwatidu. Bu bésimla emes, bu irqiy qirghinchiliq. Biz ishinimizki, seltenetlik döletlerni qurghan xelqimiz choqum azadliqqa chiqidu.”

Melum bolushiche, qazaqistanliq Uyghurlar yawropa, amérika, türkiye qatarliq memliketlerde yashawatqan Uyghurlargha oxshash xitaygha qarshi ochuq namayish ötküzelmisimu, emma ene shundaq pa'aliyetler arqiliq özlirining mewqesini bildürüp kelmektiken. Qazaqistan we xitaygha qoshna ottura asiyadiki bashqa memliketler “Shangxey hemkarliq teshkilati” gha ezadur.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.