مايكىل ۋالت بىلەن سۆھبەت: «شەرقىي تۈركىستان ئەمەلىيەتتە خىتاي خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ بىر مۇستەملىكىسى»

يىللاردىن بۇيان ھەر ساھە مۇتەخەسسىسلىرى «خىتاينىڭ ئەڭ چوڭ ئۆلكىسى»، «خىتاينىڭ ئەڭ چوڭ ئېنېرگىيە ئامبىرى» دېگەندەك ناملاردا ئاتاپ كېلىۋاتقان ئۇيغۇر دىيارىنىڭ خىتاي سىرتىدا بىردەك «شەرقىي تۈركىستان» دېگەن نام بىلەن تونۇلۇپ كەلگەنلىكى مەلۇم. خىتاي ھۆكۈمىتى 1949-يىلى بۇ رايوننى قورال كۈچى بىلەن ئىشغال قىلغاندىن بۇيان «شىنجاڭ قەدىمدىن تارتىپ خىتاينىڭ ئايرىلماس بىر قىسمى» دېگەن نەزەرىيەنى ئوخشىمىغان شەكىللەردە زور كۈچ بىلەن بازارغا سېلىپ كەلمەكتە. ھالبۇكى، دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى (د ئۇ ق) دۇنياغا كەلگەنلىكىنىڭ 20 يىللىق خاتىرىسى مۇناسىۋىتى بىلەن 2024-يىلى 3-مايدا چاقىرىلغان ئۈچ كۈنلۈك پائالىيەتنىڭ مۇھاكىمە باسقۇچىدا خەلقئارا ئادۋوكات مايكىل ۋان ۋالت (Michael van Walt) «ئۆتكەن 70 يىلدا بۇ رايون ئاساسىي جەھەتتىن خىتاينىڭ مۇستەملىكىسى بولۇپ كەلدى. ئۇنىڭ نېرىسىدىكى ئىككى مىڭ يىل مابەينىدە بۇ جايدا ھېچقاچان خىتاينىڭ ئىزچىل ھۆكۈمرانلىقى بولۇپ باقمىغان» دەپ كۆرسەتتى. 15 يىلدىن بۇيان ئىچكى ئاسىيا ۋە شەرقىي ئاسىيا رايونى ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەتلەر تارىخىنى تەتقىق قىلىپ كېلىۋاتقان مايكىل ۋالتنىڭ بۇ خۇلاسىسى مەزمۇن جەھەتتە دۇنيا ئېتىراپ قىلغان بۈيۈك شەرقشۇناس ۋىلادىمىر بارتولد (V. V. Barthold) بۇنىڭدىن بىر ئەسىرچە ئىلگىرى ئوتتۇرىغا قويغان «751-يىلى ئەرەب ئىمپېرىيەسى بىلەن تاڭ ئىمپېرىيەسى ئوتتۇرىسىدا يۈز بەرگەن ‹تالاس ئۇرۇشى› ئوتتۇرا ئاسىيا رايونىدىن خىتاي تەسىرىنىڭ ئاز دېگەندىمۇ مىڭ يىللىق مۇساپىگە سىقىپ چىقىرىلىشى ھەمدە بۇ رايوندا ئىسلام مەدەنىيىتىنىڭ يېتەكچى مەدەنىيەت بولۇشىغا ئاساس سالدى» دېگەن بايانلىرىنى ئەسلىتىدۇ.