Merhum général mehmet riza békin wapatining 11 yilliqi xatirilendi

Ixtiyariy muxbirimiz arslan
2021.03.01
Merhum général mehmet riza békin wapatining 11 yilliqi xatirilendi D u q ning uyushturushi bilen échilghan merhum Uyghur général mehmet riza békin wapatining 11 yilliqi xatirilesh tor yighinidin körünüsh. 2021-Yili 28-féwral.
RFA/Arslan

2-Ayning 28-küni dunya Uyghur qurultiyining uyushturushi bilen merhum Uyghur général mehmet riza békin wapatining 11 yilliqi xatirilendi. Bu munasiwet bilen merhumni xatirlesh we ish-izlirini tonushturush tor yighini ötküzüldi.

Tor yighinida dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa, merhum bilen uzun yil bille xizmet qilghan sherqiy türksitan wexpining sabiq re'isi hamut göktürk, beykent uniwéristétining oqutquchisi doktur meghpiret kamal xanim qatarliq kishiler söz qildi hemde merhumning hayat waqtidiki ish-izlirini tonushturup ötti.

Yighin'gha dunya Uyghur qurultiyining mu'awin re'isi perhat muhemmidi riyasetchilik qildi. Merhumning oghli iltar békin bilen qizi idil békin dadisi heqqide söz qildi.

Dolqun eysa ependi merhum général mehmet riza békinning hayati toghrisida toxtilip, merhumning türkiye armiyeside yuqiri derijilik géniral bolup xizmet qilghanliqini, uning türkiye armiyeside xizmet körsetkendin sirt yene sherqiy türkistan milliy dewasi üchünmu köpligen xizmetlerni qilghan bir rehber ikenlikini bildürdi.

Dolqun eysa ependi yene merhumning 1992-yili istanbulda chaqirilghan sherqiy türkistan milliy qurultiyining échilishigha sahipxanliq qilghanliqini bildürdi.

Dolqun eysa ependi merhumning hayat waqtida Uyghur yashlirini aliy mekteplerde oqutushqa alahide ehmiyet bergenlikini, shexsen özining 1990-yillarda deslep kelginide merhumning uni türkiyediki aliy mektepke orunlashturup oqutqanliqini tekitlep ötti.

Merhum mehmet riza békinning oghli ilter bekin ependi söz qilip, aldi bilen dadisining hayati we ish-izlirini eslep ötti. Merhum dadisining türkiyede Uyghur oqughuchilarni yétishturushke alahide ehmiyet bergenlikini bildürdi.

Ilter békin ependi Uyghurlarning hazirqi ehwali toghrisidimu pikir bayan qilip, mundaq dédi: “Amérika, kanada we gollanidiye qatarliq üch dölet xitayning sherqiy türkistanda élip bériwatqan bésim we zulumlirini ‛irqiy qirghinchiliq‚ we ‛insaniyetke qarshi jinayet‚ dep tonudi. Men gherb elliride téximu köp döletlerning buni qobul qilidighanliqigha ishinimen. Türkiyemu bu mesilide choqum bir qedem bésishi kérek. Türkiye sherqiy türkistan mesilisige eng bashta ige chiqishi kérek. Biz türkiyening xitayning bu qilmishlirini ‛irqiy qirghinchiliq‚ dep qobul qilishini kütiwatimiz. Shexsen men waqitning ötüp kétiwatqanliqidin endishe qiliwatimen.”

Merhum mehmet riza bekin bilen uzun yil birge xizmet qilghan sherqiy türksitan wexpining sabiq re'isi hamut göktürk ependi merhumning hayati we ish-izliri toghrisida toxtilip, merhumning hayat waqtida Uyghur yashlirining türkiyede oqup yétiship chiqishi üchün köp tirishchanliq körsetkenlikini tekitlep ötti.

Hamut göktürk ependi merhumning türkiye armiyeside körsetken xizmetliridiki shan-sheripi we yoqiri abroyini sherqiy türkistan xelqining paydisi üchün ishletkenlikini bildürdi.

Hamut göktürk ependi merhumning hayati toghrisida toxtilip, mundaq dédi: “Merhum mehmet riza békin türkiyede herbiy sahede oqup yétishken we géniralliq unwani alghan Uyghur shexstur. U 1938-yilidin 1977-yilighiche hayatining 39 yilini türkiye armisiyide, 1977-yilidin 1988-yilighiche bolghan 11 yilliq hayatini türkiyening dölet ishliri üchün xizmet qilip ötküzgen idi. 1986-Yildin kéyin taki hayatining axirighiche u türkiyediki sherqiy türkistan wexpige mes'ul bolup, wetini we xelqi üchün xizmet qilghan bir insan idi.”

Perhat muhemmidi mundaq dédi: “Merhum géniral mehmet riza békin chet elde oqup yétiship chiqqan we türkiye armiyesi'ide xizmet qilghan birdin bir généralimiz idi. Merhum 1925-yili xoten shehiride tughulghan, 1933-yilidiki xoten hökümitining emiri merhum muhemmed'imin bughraning qéyin'inisi idi. 1934-Yili sherqiy türkistan jumhuriyiti yiqilghan waqitta 9 yashqa kirgen mehmet riza békin qéyni'akisi, milliy inqilabchimiz muhemmed'imin bughra bilen bille afghanistan'gha qéchip chiqip, kabul shehirige orunlashqan. 1938-Yili mehmet riza békin muhemmed'imin bughraning teshebbusi we türkiyning afghanistanda turushluq bash elchisi memduh shewket esendalning yardimi bilen türkiyege kélip, türkiye maltepe eskerlik ottura mektipide oqughan. 1944-Yili eskerlik ottura mektepni püttürüp, 1944-yilidin 1948-yilghiche türkiye qoruqluq armiyesi topchilar qismida oqughan. Oqush püttürgendin kéyin, yeni 1948-yili türkiye armiyeside resmi herbiy ofitsér bolup xizmet qilishqa bashlighan. 1950-Yili koriye urushi yüz bergende, b d t herbiy qisimliri terkibidiki 1-türk polkining zembirekchiler bataliyonining qumandani bolup kommunist xitay we shimaliy koriyege qarshi urushqa qatnashqan. Urushta xizmet körsitip, bahadirliq sheripige érishken. Koriye urushidin qehrimanliq unwani bilen qaytqan mehmet riza békin türkiye armiyeside général we herbiy meslihetchi bolup türlük jaylarda xizmet qilghan. 1973-Yili général mayurluq unwanigha érishken. 1977-Yili herbiyliktin dem élishqa chiqqan. 1986-Yili istanbulda qurulghan sherqiy türkistan wexpining re'islik wezipisini üstige élip, milliy dewayimizning türkiyediki tesirini yoqiri kötürgen.”

Merhum général mehmet riza békin 2010-yili 2-ayning 16-küni késellik sewebi bilen 85 yéshida enqerde wapat bolghan.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.