Xitaydiki mejburiy emgek duch kelgen nazaret we sodidiki inawet toghruluq söhbet ötküzüldi

3-Ayning 17-küni xudson institutining aliy tetqiqatchisi, amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining re'isi nuri türkel bilen amérika dölet xewpsizliki ministirlikining istratégiye, siyaset we pilan ishlirigha mes'ul mu'awin ministiri robért silwérs (Robert Silvers) xudson institutida xitayning mejburiy emgek qilmishi duch kelgen nazaret we sodidiki inawet mesilisi toghruluq söhbet ötküzdi.

Bu söhbette amérikaning “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” ni ijra qilish dawamida duch kelgen qiyinchiliqliri we érishken netijiliri, shundaqla amérikaning xelq'arada téximu köp döletler we karxanilarni mejburiy emgekni chekleshke seperwer qilish tirishchanliqi asasliq téma qilindi.

Amérika Uyghur rayonidiki mejburiy emgekni toxtitish üchün eng burun heriket qollan'ghan dölet bolup, “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” 2021-yilning axirida maqullinip, 2022-yil 6-aydin bashlap ijra qilin'ghanidi. Amérika tamozhna we chégra qoghdash idarisi (CBP) yéqinda élan qilghan istatistikiliq melumatqa asaslan'ghanda, mezkur qanun ijra qilin'ghandin buyan, xitayning mejburiy emgekke chétishliq dep tutup qélin'ghan we qayturulghan mallirining qimmiti 500 milyon dollargha yéqinlashqan.

Bu söhbette robért silwérs amérika tamozhna we chégra qoghdash idarisining “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” ni ijra qilishta bezi bésim we qiyinchiliqlargha duch kelgen bolsimu, amérika fédratsiyesi mejburiy emgek qanunini ijra qilish xizmet guruppisining amérikadiki karxanilar bilen hemkarliship, mejburiy emgek mallirini tekshürüshning yéngi téxnika, yéngi ölchemlirini barliqqa keltürüp, Uyghurlarning qan-terini sümürüshke chétishliq her qandaq malni amérikagha kirgüzmeslikke tirishiwatqanliqini bildürdi.

U mundaq dédi: “Biz choqum dunyaning her qaysi jayliridiki mejburiy emgek we qul emgiki mesilisini tüp yiltizidin yoqi'itishimiz kérek. Bu mesile dunyaning hemme yéride mewjut bolsimu, xitayning shinjang ölkiside eng éghir. Biz Uyghurlarning lagérlargha solinip, mejburiy emgekke séliniwatqanliqi heqqidiki höjjetlerni körduq. Xitay hökümitining Uyghurlar we bashqa milletlerni shinjangdin yötkep, ichkiri xitaygha apirip emgekke séliwatqanliqini körduq. Biz bu qulluqni tamamen yoq qilmighiche toxtimaymiz. Amérika fédratsiyesi mejburiy emgek qanunini ijra qilish xizmet guruppisining bashliqi bolush süpitim bilen her küni ishxanigha kelsem oylaydighan ishimning birsi mana shu”.

Amérika tamozhna we chégra qoghdash idarisi aldinqi hepte “Mejburiy emgek téxnika yermenkisi” ötküzgen bolup, bu yermenkide “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” ni ijra qilishqa da'ir sanliq melumat iqtidarliri köznikini tonushturghanidi. Bu qétimliq söhbette robért silwérs, amérika dölet xewpsizliki ministirlikining mejburiy emgek mallirini cheklesh ünümini ashurush üchün yéngi téxnikilargha muraji'et qiliwatqanliqini bildürüp mundaq dédi: “Téxnikimu kishilik hoquqni ilgiri sürgüchi, zulumni ashkara qilghuchi, aydinglashturghuchi we ongshighuchi küch bolalaydu. Shunga biz aldinqi hepte yéngi bir téxnikini-sanliq melumatlarni intérnétta tekshürüsh köznikini tonushturduq. Uningda mejburiy emgek qanunini ijra qilishning dollar qimmiti, her xil markidiki mehsulat we mallarning kélish menbesi chiqip turidu. Köpchilik buni bilishi kérek. Biz yene bezi téxnikilarni, mesilen, DNA téxnikisini ishlitip, paxtilarning shinjang paxtisi yaki emeslikige höküm qilishni oylishiwatimiz. Bu téxnika arqiliq paxta chiqqan yerni nahayiti téz éniqlighili, qul emgiki bilen bulghan'ghan mallarni chiqirip tashlighili bolidu. Shunga biz bu téxnikigha nahayiti qiziqiwatimiz”.

Robért méllis yene bashqa döletlernimu mushundaq téxnikiliq wasitilerni ishlitip, mejburiy emgek qilmishlirini yoqitishqa qayil qiliwatqanliqini bildürüp mundaq dédi: “Amérika dölet xewpsizliki idarisining wezipiliri bek köp, men shuning ichide xelq'ara ishlargha mes'ul, xizmet jeryanida bu ish diplomatiye xizmitimning eng muhim wezipisi bolup qaldi. Bizning hazir köngül bölüwatqan yene bir ishimiz, qanun ijra qilish organlirimiz bilen bashqa döletning qanun ijra qilish organliri otturisida uchur-alaqe berpa qilish”.

Söhbetning so'al-jawab qismida, nuri türkel ependi robért millis bilen birlike muxbirlarning so'aligha jawab berdi. U xitaydiki mejburiy emgek mesilisi toghruluq köz qarashlirini xulasilep: “Mejburiy emgek xitayning iqtisadiy siyasitining bir qismi. Ular hazirmu dawamlishiwatqan irqiy qirghinchiliqqa meblegh séliwatidu. Biz hazir yehudiy chong qirghinchiliqidin kéyin otturigha chiqqan, misli körülmigen zor kölemlik lagér we yuqiri téxnikiliq nazaret sistémisi heqqide gep qiliwatimiz. Iqtisadiy menpe'etni dep insaniy qimmet we exlaqni qurban qilmasliq, amérika xelqini xitaydiki mejburiy emgekke yardem bergüzmeslik üchün hökümet we xususiy shirketlerning mes'uliyitini köp tekitlesh kérek”.