“Uyghur mejburiy emgikning aldini élish qanuni” ning yolgha qoyulushi toghriliq guwahliq anglash yighini ötküzüldi

Amérika awam palatasining ezasi jém mekgowrin (Jim McGovern) we jénnifér wekiston (Jennifer Wexton) CECC ötküzgen “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanunining yolgha qoyulushi we uning yer shari teminlesh zenjirige körsitidighan tesiri” dégen témidiki guwahliq anglash yighinida. 2023-Yili 18-aprél, washin'gton.

18-April küni amérika dölet mejlisi xitay ishliri ijra'iye komitéti (Congressional-Executive Commission on China) “Uyghur mejburiy emgikning aldini élish qanunining yolgha qoyulushi we uning yer shari teminlesh zenjirige körsitidighan tesiri” dégen témida guwahliq anglash yighini ötküzdi.

Amérika dölet mejlisi xitay ishliri ijra'iye komitétining re'isi kiris simis guwahliq anglash bashlinishtin burun söz qilip, xitay hökümitining Uyghur xelqige qarshi jeng élan qilghanliqi, ulargha “Térorchi” qalpiqi kiydürüp mejburiy emgekke séliwatqanliqi, Uyghur ayallarni tughmas qiliwatqanliqi, shundaqla mejburiy ichki ezalirini oghrilawatqanliqini eskertip ötti.

Mezkur guwahliq anglash yighinida adem etkeschiliki qanun merkizining kishilik hoquq we soda siyasiti dériktori anasuya siyam (Anasuya Syam), atlantik kéngishi gi'o-téxnika merkizining xadimi kit konklin (Kit Conklin), amérika Uyghur birleshmisinng re'isi elfidar iltebir qatarliqlar neq meydandin, en'giliyediki shéfild xallam uniwérsitéti héléna kénnidi xelq'ara adalet merkizining kishilik hoquq we zamaniwi qulluq tetqiqatchisi, proféssor lawra mirfiy (Laura Murphy) tor arqiliq guwahliq berdi.

RFA/Shehrizad

Anasuya siyam özining guwahliqida “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” ning Uyghur mejburiy emgiki bilen yasalghan tawarlarning amérika bazirigha kirishige taqabil turushtiki küchlük qoral ikenlikini tekitlidi. U yene eger mejburiy emgek arqiliq yasalghan tawarlarning dunya bazirida erkin aylinishigha yol qoyulsa, bu soda exlaqigha muxalip bolupla qalmastin, belki yene yerlik karxanilargha zor ziyan salidighanliqini otturigha qoydi.

U yene “Istémalchilargha biwasite töwen bahaliq yetküzüsh”, yeni “de minimis” oralmilirining tamozhna tekshürüshidin özini qachurush mesilisi toghrisida toxtaldi. Uning körstishiche, de minimis malliri amérikagha import qilin'ghan we qimmiti melum chektin töwen bolghachqa, bezi bajlar kechürüm qilin'ghan tawarlarni körsitidiken. Hazir qimmiti 800 dollardin töwen, istémalchilargha biwasite ewetilidighan mallar tamozhna tekshürüshidin ötmeyydiken, shundaqla héchqandaq resmiyetsiz amérikagha kireleydiken. Bu xil mallar asasen tor arqiliq sétilghan mallar iken. Bu amérikaning mejburiy emgek arqiliq ishlepchiqirilghan mehsulatlarni import qilishni chekleydighan qanunni ijra qilishigha tosqunluq qilidighan amillarning biri iken.

RFA/Shehrizad

“Jenubiy xitay etigenlik pochtisi” gézitining yéqinqi xewirige asaslan'ghanda, shé'in bilen témo amérikadiki eng dangliq tor soda munberlirining birige aylan'ghan bolup, shé'in ötken yili 11-ayghiche amérikadiki moda kiyim markiliri sodisining 50 pirsentini igiligen. “Amérika-xitay iqtisadiy bixeterlik közitish komitéti” ning 14-april élan qilghan doklatida, shé'inning Uyghur diyarida ishlepchiqirilghan mehsulatlarnimu satidighanliqi, mehsulatlarning Uyghur mejburiy emgikige chétishliq emeslikini ispatlash telep qilin'ghan bolsimu, lékin shé'inning héchqandaq delil körsitelmigenliki tekitlen'gen.

Anasuya siyam bu heqte radiyomizgha söz qilip mundaq dédi: “Shé'in tor sodisidin paydilinip, biwaste istémalchilargha yetküzüsh usuli bilen amérikagha mal kirgüzüwatqan nurghun shirketlerning échidiki peqet birsi. Ular 800 dollardin töwen baha bilen nurghun mallarni resmiyetsiz amérika bazarlirigha kirgüzidu. Méningche, biz ‛istémalchilargha biwasite töwen bahaliq yetküzüsh‚ aqiliq kériwatqan mallarni kontrol qilishmiz kérek. Bügünki yighindimu mushu usul arqiliq her küni nechche milyon oralmining amérikagha kéridighanliqi otturigha qoyuldi. Ular nechche milyon dollar qimmitidiki mallardur. Shunga amérika tamozhna we chégra qoghdash idarisi biwaste istémalchilargha yetküzüliwatqan mallar heqqidiki uchurlarni toplishi kérek. Istémalchilargha biwaste mal yetküzüwatqanlarning amérikaning qanunliridin, bolupmu ‛Uyghur mejburi emgikining aldini élish qanuni‚din qéchishidin saqlinishqa kapaletlik qilish kérek.”

Guwahliq anglash yighini jeryanida lawra mirfiy xitayning Uyghur rayoni we xitayning bashqa jayliridiki nechche yüzligen shirketlirining mejburiy emgek arqiliq ishlepchiqarghan mehsulatlirini her xil yollar arqiliq xelq'ara bazarlargha kirgüzgenliki heqqidiki doklatini ortaqlashti. Kit konklin her yili amérikagha nechche milyard dollarliq xam eshya, az uchraydighan ménéral maddilar we bashqa mehsulatlarning Uyghur rayonidin ékisport qilinidighanliqini tekitldi.

Axirida elfidar iltebir söz qilip, özining we özi biwaste alaqe qilidighan Uyghurlarning, shundaqla ularning yurtidiki a'ile tawabi'atlirining nöwette duch kéliwatqan qiyinchiliqlirini anglatti. U yene amérika hökümitidin Uyghur irqiy qirghinchiliqida qoli bolghan yaki uni qollighan xitay emeldarliri we shirketlirige jaza yürgüzüsh arqiliq, xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan irqiy qirghinchiliqi we insaniyetke qarshi jinayitini sürüshte qilishni telep qildi.

Guwahliq anglash yighinigha qatnashqan amérika xitay ishliri komitétining re'isliridin biri, kéngesh palata ezasi jéf mérkiliy (Jeff Merkley) radiyomizning ziyaritini qobul qilip mundaq dédi: “Biz bu qanunni ünümlük ijra qilishning deslepki qedemlirini bésiwatimiz. Chégrada nurghun mallar tutup qilindi. Lékin yenila nurghun mallar amérika bazirigha kirmekte, bularning qandaq usullar bilen chégradin kériwatqanliqi kishini oylanduridu. Amérika qobul qilmighan mallar bashqa döletlerge kériwatidu. Eger bashqa döletler bilen hemkarlashmsaq, ‛Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni‚ni ünümlük ijra qilish tes. Shunga biz ittipaqdash döletler bilen mushu qanunni birlikte ijra qilishning yollirini izdiniwatimiz. ‛Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni‚gha qoshumche süpitide qoshulidighan maddilar, mesilen, biz chégradin qayturuwetsek, uni bashqa döletlerge sétishning aldini alidighan maddilar qoshulushi kérek. Shunga men bu mesilige nisbeten tiximu köp tirishchanliq we köpligen xizmetlerning ishlinishini ümid qilimen.”

Mezkur yighin'gha amérika awam palatasining ezasi jém mekgowrin (Jim McGovern) we jénnifér wekiston (Jennifer Wexton) qatarliqlarmu qatnashti. Ular ayrim-ayrim söz qilip, ‛Uyghur mejburi emgikining aldini élish qanuni‚ning ikki partiyening küchlük qollishini namayan qilghanliqini, bu qanunning toluq ijra qilinishigha her tereptin küch chiqiridighanliqini bildürüshti.