Истемалчилар гугул тор кезәри арқилиқ уйғур мәҗбурий әмгикини чәкләштә күч көрситәләйдиған болди

Мәркизи нйоруктики кишилик һоқуқ фонди (HRF) “уйғур мәҗбурий әмгики марка тәкшүргүчиси” тоғрисида тарқатқан тонуштурушидин елинған. 2022-Йили июн.

Америка президенти байден өткән йили 12-айда “уйғур мәҗбурий әмгикиниң алдини елиш қануни” ға имза қойғандин кейин, бу қанун бу йил 21-июндин башлап рәсмий иҗра қилинишқа башлайду.

Бу қанун уйғур елида ишләпчиқирилған мәһсулатларниң америкаға кириши үчүн униң мәҗбурий әмгәк билән алақиси йоқлуқиға аит күчлүк дәлилләрни көрситишни тәләп қилидиған болуп, бу қанун арқилиқ, америка таможна тармақлири уйғур елида ишләпчиқирилған мәһсулатларниң америкаға киришниң алдини елишта бир күчлүк қануни қоралға игә қилинди.

Һалбуки хитайда ясалған яки хитай завут һәмдә ширкәтлири билән һәмкарлиқи бар маркилиқ мәһсулат ширкәтлири, өз маллириниң мурәккәп тәминләш зәнҗири арқилиқ уйғур мәҗбурий әмгикигә бағлиниши барлиқини йошурушқа уруниду. Бундақ әһвал астида истемалчилар, малларни сетивелиш-сетивалмаслиқта, мәҗбурий әмгәктин хали икәнликини билиши тәскә тохтайду.

genevasummit.org

Бу мәсилини һәл қилиш үчүн, мәркизи нийоруктики кишилик һоқуқ фонди (HRF) уйғур мәҗбурий әмгикини аяғлаштуруш бирләшмисидики 4 йүздин артуқ кишилик һоқуқ тәшкилатлири вә мутәхәссисләрниң һәмкарлиқида, 2021-йили 15-декабирдин башлап тарқатқан гугулниң Chrome тор кезәридә “уйғур мәҗбурий әмгики марка тәкшүргүчиси” намлиқ кеңәйтиш қистурмисини елан қилип мувәппәқийәт қазанғаниди.

“уйғур мәҗбурий әмгики марка тәкшүргүчиси” елан қилинған бир нәччә айлиқ синақ арқилиқ, бу марка тәкшүрүш деҗитал қорали барғанчә көп истемалчиларда қизиқиш қозғаватқан болуп, бу мунасивәт билән-9июн, кишилик һоқуқ фонди уйғур мәҗбурий әмгикини аяғлаштуруш бирләшмисидики җәвһәр илһамни тәклип қилип, уйғур мәҗбурий әмгики вә уни аяғлаштурушта ширкәтләр вә адәттики истемалчиларниң мәҗбурийитини ада қилишта немә қилалайдиғанлиқи һәққидә мәхсус тор сөһбити уюштурған.

Кишилик һоқуқ фонди (HRF) ниң алий истратегийиә тәтқиқатчиси, уйғур мәҗбурийәт әмгикини ахирлаштуруш гурупписиға мәсул җеннй ваң, бүгүнки бу тор муһакимисиниң гогул тор кезәридики қистурминиң роли вә әһмийити һәққидики соалларға җаваб бериш арқилиқ кийим-кечәк санаити билән хитай һөкүмити садир қилған инсанийәткә қарши җинайитиниң өз-ара мунасивитигә болған тонушни өстүрүп, истемалчиларни мал сетивелиштиму инсаний әхлақ еңини вә қиммәт қаришини сақлашқа илһамландурушни үмид қилидиғанлиқини билдүрди. У, бир йилдин артуқ ишләп елан қилған “уйғур мәҗбурий әмгики марка тәкшүргүчиси” арқилиқ кәң аммини мәнпәәтләндүргәнликидин хушал икәнликини тәкитлиди:

У мундақ деди: “бүгүнки сөһбитимизгә 120 артуқ киши қатнашти. Гогулниң тор кезәридә‛уйғур мәҗбурий әмгики марка тәкшүргүчи кеңәйтиш қистурмиси‚, кишилик һоқуқ фонди (HRF) тәшкилатимизниң муһим бир пилани болди. Биз буни уйғур мәҗбурий әмгикини аяғлаштуруш бирләшмисидики мутәхәссисләр бир йилдин артуқ икки йилға йеқин вақит издинип барлиққа кәлтүрдуқ. Уйғур мәҗбурий әмгики маркилирини тәкшүрүш санлиқ мәлумат амбири, мәҗбурий әмгәкни ахирлаштуруш бирләшмиси тәминлигән маркиларға даир учурларни мәнбә қилған.

‛уйғур мәҗбурий әмгики марка тәкшүргүчиси‚ кишиләрни уйғур мәҗбурий әмгикигә бағлиниши бар маркилардин агаһландуралайдиған, қоллинишчан диҗитал қоралға игә қилди. Буни компютери бар вә гогул тор кезәрини чүшүргән һәр қандақ адәм қоллиналайду. Дәсләп биз буни америкадики истемалчиларни көзләп чиқарған болсақ, һазир, австралийә, канада вә фирансийә, әнглийә вә норвегийә қатарлиқ дөләтлиригиму кеңәймәктә. Буниң техиму кәң қоллинишқа игә болушини үмид қилимиз”.

Җеннй йәнә “уйғур мәҗбурий әмгики марка тәкшүргүчиси” ни қолланғучиларниң көпийип бериватқанлиқини билдүрүп мундақ деди:

“биз буни бултур декабирдин башлап йолға қойғанидуқ, бир қанчә айдин буян һазирғичә бу тор кезәрни чүшүрүп қолланғучилар 640 тин ашти. Наһайити күп инсанлар вә тәшкилатлар бу қорални иҗтимаий таратқуларда көпләп тарқатмақта.

‛уйғур мәҗбурий әмгики марка тәкшүргүчиси‚ тизимликкә киргүзгән барлиқ маркиларға бу тор кезәр һәққидә уқтуруш қилған идуқ, һазирғичә биз билән истемалчилар вә ширкәтләр, инсан һәқлири тәшкилатлири алқишлиғандин башқа бу тизимдики бәзи маркиларму алақилишиватиду”.

Җеннй “уйғур мәҗбурий әмгики марка тәкшүргүчиси” ниң кәлгүси тәрәққиятиға үмидлик қарайдиғанлиқини билдүрүп мундақ деди:

“америка 21-июн ‛уйғур мәҗбурий әмгикиниң алдини елиш қануни‚ ни иҗра қилишқа тәйяр болди. Бизму бу қанун иҗра қилинишиға мас һалда өзимизниң марка сандинини йеңилап туримиз вә бу җәһәттә уйғур мәҗбурий әмгикини аяғлаштуруш бирләшмиси билән давамлиқ һәмкарлиқимизни ашуримиз. Бу йәнә давамлиқ тәрәққий қиливатқан бир пилан. Йәниму кәң қоллинишчанлиқни ашуруп үчүн тәтқиқатлар давам қилмақта”.

Хитайниң мәҗбурий әмгәк сияситигә күчлүк диққәт қилип кәлгән мутәхәссисләр, бүгүнки күндә дунядики пахтидин ишләнгән 5истемал буюминиң бириниң уйғур мәҗбурий әмгики билән бағлиниш хәвпи юқири икәнликини агаһландуруп кәлмәктә.

Уйғур мәҗбурийәт әмгикини түгитиш бирләшмисиниң тарқатқан чақириқлирида көрситилишичә, бир милйондин артуқ уйғур, қазақ қатарлиқ түркий хәлқларни асас қилған башқа гуруппилар халиғанчә тутуп кетилгән вә хитайниң һәрқайси җайлиридики әмгәк орунлирида ишләшкә мәҗбур болған. Бундақ һазирқи заман қуллуқ әмгики билән “асасән пүткүл кийим-кечәк санаити булғанған”, көпинчә мода маркилириниң буниңдин пайда алидиғанлиқи байқалған. Кишилик һоқуқ фонди алий истратегийә тәтқиқатчиси җенний ваң “мода кәспиниң шерикчилики чоқум ашкарилиниши вә әйиблиниши керәк” дәп чақириқ қилғаниди.

26-Май күни осло кишилик һоқуқ мунбиридә нутуқ сөзлигән уйғур мәҗбурий әмгикини аяғлаштуруш бирләшмисиниң әзаси җәвһәр илһам, хитай һөкүмитиниң дадиси илһам тохти вә шуниңға охшаш милйонлиған уйғурларни наһәқ һалда қамаққа алғанлиқи, лагерларға солиғанлиқини, хитайниң уйғурлар үстидә давам қиливатқан ирқи қирғинчилиқи вә мәҗбурий әмгәк сияситини күчлүк тәнқид қилғаниди.

У дунядики пахтиниң 25 пирсәнтиниң, қуяш енергийәси тахтисиниң 45 пирсәнтиниң уйғур районидин чиқидиғанлиқи вә бу мәһсулатларниң мәҗбурий әмгәк билән четишлиқ икәнликини агаһландурғандин башқа, карханилар вә ширкәтләр һәмдә истемалчиларниң аңлиқлиқини ашурушниң уйғур мәҗбурий әмгикигә хатимә беришниң биринчи қәдими икәнликини баян қилғаниди.

9-Июн телефон зияритимизни қобул қилған җәвһәр илһам ханимниң тонуштурушиға қариғанда, гугулниң Chrome тор кезәридики “уйғур мәҗбурий әмгики марка тәкшүргүчииси” намлиқ кеңәйтиш қистурмиси дуняниң һәр қандақ җайидики һәр қандақ бир истемалчини, уйғур мәҗбурий әмгики қошулмиғанлиқи һәққидә очуқ-ашкара вәдә бәрмигән барлиқ маркилардин агаһландурупла қалмай йәнә истемалчиларға екранда ишәнчлик бихәтәр маркиларни тәвсийә қилиш иқтидариғиму игә икән.

Гугул тор кезәридики уйғур мәҗбурий әмгики маркилирини пәрқләндүрүш үчүн истемалчиларға чиқирилған бу қорал детал уйғур мәҗбурий әмгики қошулғанлиқи испатланған вә хәлқараға ашкарилинип кәткән йүздин артуқ маркиниң санлиқ мәлумат амбиридики мәлуматларға асасән, тәкшүрмәкчи болған маркини сүзүп агаһландуруш учури билән тәминләйдикән.

Җәвһәр илһам, “гугул тор кезәридики бу уйғур мәҗбурий әмгикини тәкшүрүш деталиниң ялғуз истемалчиларла әмәс бәлки ширкәтләргиму агаһландуруш үнүми болуватамду?” дегән соалимиз интайин мәмнунийәт вә ишәнч билән җаваб бәрди. Униң ейтишичә, йеқинқи 3 айда бир қанчә хәлқаралиқ даңлиқ маркилар уйғур мәҗбурий әмгикини аяғлаштуруш бирләшмиси билән алақилишип өзлириниң марка намлирини бу тор кезәр деталидин чиқириветишни өтүнгән вә өзлирииниң тәминат зәнҗириниң уйғур мәҗбурий әмгикидин хали икәнликини испатлашқа башлиған.

Җәвһәр илһам, “гугул тор кезәридики бу уйғур мәҗбурий әмгикини тәкшүрүш детали” ниң уйғур мәҗбурий әмгикини тохтитишта әмәли қоллинишчан бир қорал икәнликини тәкитлиди. Униң ейтишичә, нөвәттә хәлқара әмгәкчиләр тәшкилати вә уйғур мәҗбурий әмгикини аяғлаштуруш бирләшмисиниң мутәхәссисләр гурупписи хитайниң мәҗбурий әмгәк сияситигә қарита истемалчиларниң аңлиқлиқини ашуруш вә мәҗбурий әмгәк мәһсулатлирини йәниму кәң-көләмлик байқут қилишта қолайлиқ шарит яритиш үчүн, таварларға уйғур мәҗбурий әмгики қошулған қошулмиғанлиқини ениқлиғили болидиған мәхсус телефон әплирини ясаш үчүн издәнмәктикән.

Җәвһәр зияритимиз ахирида, барлиқ инсанларниң “21-әсирдики қуллуқ әмгикини қобул қилғили болмайду” дегән ортақ қарашқа игә икәнликигә ишинидиғанлиқини билдүрүш билән тәң, ким болушидин қәтий нәзәр, истемалчи болуш сүпити билән һәрқандақ киишини уйғур мәҗбурий әмгикини тохтитишта рол ойнашқа чақирди.