Uyghur kishilik hoquq qurulushi doklati: mejburiy toylashturush — Uyghur rayonidiki irqiy qirghinchiliqning yene bir sheklidur

Uyghur kishilik hoquq qurulushi(UHRP)  16- noyabir küni “Uyghur ayallirining mejburiy toylashturulushi: xitay hökümitining sherqiy türkistandiki milletler ara toylashturush siyasiti” serlewhilik chong hejimlik bir doklat élan qilghan. Doklatta körsitilishiche, xitay hökümiti Uyghur ayallirini xitay erliri bilen toylashturush siyasitini dölet siyasiti süpitide sistémiliq élip barghan.

Doklatqa qarighanda, Uyghur rayonidiki her derijilik yerlik hökümetler Uyghur erlirini her xil bahane-seweblerni tépip lagérlargha qamighan yaki mejburiy emgek küchi süpitide bashqa jaylargha yötkigen. Shuning bilen bir waqitta, Uyghur qiz-ayallirini xitay erliri bilen toy qilishqa qstap, buni siyaset süpitide küchep teshwiq qilghan. Xitay hökümet orunliri xitay erler bilen toy qilghan Uyghur ayallirining neq pul bilen mukapatlinish, turalghu bilen teminlinish, ma'arip toluqlimisi élish, xizmet we dawalinish kapalitige érishishi qatarliq siyasetlerdin behrimen bolidighanliqini éytqan. Eger xitay erliri toy qilishni telep qilghan qizlar yaki qizlarning a'ilisidikiler toy qilishni ret qilsa, jaza lagérlirigha kiridighanliqi toghrisida tehdit sélin'ghan. Mezkur doklatta bu xil siyaset, Uyghurlarni xitay jem'iyitige singdürüriwétishni meqset qilghan bir taktika, dep körsitilgen.

Mezkur doklatni teyyarlighan tetqiqatchilardin Uyghur kishilik hoquq qurulushining tetqiqatchisi nuzugum sétiwaldi élxet arqiliq radiyomizning ziyaritini qobul qildi.

U xétide mundaq dep yazghan: “Xitay  hökümiti milletler ara toylishishining ‛milletler ittipaqliqi‚ we ‛ijtima'iy muqimliq‚ni ilgiri süridighanliqini teshwiq qilghan. Emeliyette bolsa bu bir assimiliyatsiye siyasitidur. Xitay hökümiti Uyghur ayallirini xitay erlirige toylashturush siyasitini Uyghurlarni xitay jem'iyiti we medeniyitige singdürüshning bir yoli süpitide élip barghan. Uyghur rayonida élip bériliwatqan mejburiy toylashturushni ‛medeniyet buzghunchiliqi‚ we ‛medeniyet qirghinchiliqi‚ning qorali, dep qarashqa bolidu”.

U yene mundaq dep yazghan: “Tetqiqatchilar Uyghur rayonidiki nopus kontrolluqi we Uyghur bowaqlirining tughulushning aldini élish siyasitining irqiy qirghinchiliq ölchimige chüshidighanliqini otturigha qoyghan. Bu xil ehwalda, Uyghur ayallirini xitay erlirige mejburiy toylashturush, xitay hökümitining Uyghur rayonidiki irqiy qirghinchiliqini yenimu ilgiri süridighan bir siyasitidur”.

Amérikada turushluq lagér shahiti zumret dawut xanimning radiyomizgha bildürüshiche, u wetendiki waqtida bir Uyghur qizining kent kadirilirining mejburlishi netijiside, dadisini qutuldurush üchün xitay er bilen toylashqanliqigha shahit bolghaniken.

Mezkur doklatta yene Uyghur rayonidiki ayallar we balilarning “Mejburiy emgek” we “Balilarni a'ilisidin ayriwétish” qatarliq siyasetlerning biwasite qurbani bolghanliqi körsitilgen. Uyghur ayallirigha qaritilghan jinsiy zorawanliq, jinsiy tajawuzchiliq, mejburiy tughmas qilish, hamilidarliqtin saqlinish üskünilirini mejburiy ishlitish, mejburiy bala chüshürüsh we mejburiy toylishish qatarliq siyasetlerning xitay hökümitining biwasite yolyoruqi bilen élip bérilghanliqi bildürülgen.

Amérikadiki “Kommunizm qurbanliri fondi jem'iyiti”ning aliy tetqiqatchisi adiryan zénzmu radiyomizning ziyaritini élxet arqiliq qobul qildi. U xétide mundaq dep yazghan: “Xitay kompartiyesining Uyghur ayallirini xitay erlirige toylishishqa righbetlendürüshi we Uyghurlarni milletler-ara toylishishiqa mejburlash siyasiti, Uyghurlarning jem'iyet qurulmisi we medeniyitini buzushni meqset qilghan. Buning asasliq nishani shinjangning jenubidiki wilayetlerge merkezlik halda topliship olturuqlashqan Uyghurning nopus jehettiki ‛mutleq üstünlüki‚ni buzup tashlashqa qaritilghan bolup, irqiy qirghinchiliq siyasitining keng da'iride emeliylishini közligen. ”.

Uyghur muzika medeniyitini tetqiq qiliwatqan doktor rachil harris xanimmu ötken yili ötküzülgen “Uyghur sot kollégiyesi” ning guwahliq anglash yighinida söz qilip: “Xitay hökümitining sistémiliq halda Uyghur ayallirigha qarita élip bériwatqan jinsiy zorawanliqi, ashu zorawanliqqa uchrighuchi ayallarning shexsiyitigila hujum qilghanliq bolmastin, belki pütün milletke hujum qilghanliqtur. Emeliyette bir milletning ayallirini xorlash arqiliq, pütün milletning pisxologiyesini buzush meqset qilghan” dégenidi.

Rachil harris xanim Uyghur kishilik hoquq qurulushi élan qilghan doklat heqqide radiyomizning ziyaritini qobul qilip mundaq dédi: “Méningche, bu doklat Uyghur ayallirini xitay erlirige mejuriy toylashturushta hökümetning yuqiri derijilik orunlirining biwasite qoli barliqini pakitlar bilen éniq körsitiptu. Yeni xitay hökümitining meqsiti Uyghur kimlikini, medeniyiti yoqitish ikenliki éniq. Ularning milletlerning yughurulushini teshebbus qilishtiki meqsiti emeliyette Uyghurlarni xitay medeniyitige singdürüp assimiliyatsiye qilishtur”.

Zumret xanimning éytishiche, Uyghur rayonida mehelle kadirliri her küni etigenki bayraq chéqirish murasimida Uyghur ayalliri xitay erliri bilen toy qilsa qandaq parawanliq siyasetliridin behrimen bolidighanliqini teshwiq qilip, Uyghur qiz- ayallirining xitay erliri bilen toy qilishi üchün idiyewi xizmet ishleydiken.

Doklatta Uyghur rayonida élip bériliwatqan irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayetning Uyghur ayallarni asas qilghan jinayet ikenliki otturigha qoyulghan. Shundaqla Uyghur ayallirini xitay erlirige mejburiy we teshwiqat xaraktérlik toylashturushning xelq'araliq kishilik hoquq ölchimige xilap ikenliki tekitlen'gen. Doklatning axirida yene Uyghur ayallirining hélihem xitay hökümiti sistémiliq yürgüzüwatqan mejburiy toylishishini öz ichige alghan éghir jinsiy zorawanliqqa uchrawatqanliqi, emma hazirghiche héchbir döletning sherqiy türkistandiki jinsiy zorawanliqqa qarita jaza tedbiri yürgüzmigenliki eskertilgen.