Memet éziz sadiq türkiye sotida xitay üchün jasusluq qilish jinayiti bilen eyiblinip 12 yilliq qamaqqa höküm qilin'ghan

Türkiyede uchuq sot échilip, memet éziz sadiq (Shadeke MAIMAITIAIZAZ)qa xitay üchün jasusluq jinayiti bilen 12 yilliq qamaq jazasi höküm qilin'ghan. 2025-Yili 4-mart, istanbul.

2024-Yili 2-ayning 20-küni türkiye saqchi da'iriliri türkiyede yashawatqan Uyghurlar we pa'aliyet élip bériwatqan Uyghur teshkilatliri üstidin melumat toplash hemde xitay istixbarat xadimliri bilen alaqilishish qatarliq jinayetler bilen 7 neper Uyghurni qolgha alghan idi. 2025-Yili 3-ayning 4-küni ularning délosi üstidin uchuq sot échilghan bolup, memet éziz sadiq dégen kishige 12 yil 6 ayliq qamaq jazasi höküm qilin'ghan.

Ilgiri tutulup kéyin edliye nazariti sherti bilen qoyup bérilgen abdullah nasir, ilyas qari, nur'exmet ömer'oghlu, hebibulla ürümchi, semet eslitürk we hashim sabit'oghlu qatarliq 6 kishi, türkiye jumhuriyiti istanbul 25-éghir jinayi ishlar sot mehkimiside échilghan sotta, adwukatliri arqiliq eyibnamige étiraz bildürgen we özlirining qoyup bérilishini telep qilghan.

Sot mehkimisining qararnamiside bildürülüshiche, sotchilar ular heqqide teyyarlighan eyibnamelirini oqup chiqqandin kéyin, yuqiriqi 6 kishini jazagha tartqudek delil-ispatlarning yoqluqini otturigha qoyghan hemde ularni “Gunahsiz” dep qoyup bérish qarari chiqarghan.

RFA/Arslan

Sot mehkimisining qararnamiside bildürülüshiche, memet éziz sadiqning dölet mexpiyetliki katégoriyesige kiridighan melumatlarni siyasiy we herbiy jasusluq meqsiti bilen teminleshtek jinayi qilmishliri ispatlan'ghan iken. Shu sewebtin uninggha türkiye jinayi ishlar qanunining alaqidar maddilirida körsitilgen jinayet ötküzüsh shekli, jeryani, qestenliki, keltürgen xetirining éghirliqi nezerde tutulup, qanun boyiche 15 yilliq qamaq jazasigha höküm qilin'ghan. Sot qararnamiside yene jinayetchining sottiki ipadisi we mu'amilisi, shundaqla uninggha bérilgen jazaning uning kelgüsige körsitidighan tesirini közde tutulup, jaza mudditi 12 yil 6 aygha chüshürülgenliki yézilghan.

Sot mehkimisining qararnamiside déyilishiche, “Gunahsiz” dep qoyup bérilgen alte kishi gerche dölet mexpiyetlikige tewe uchurlarni siyasiy yaki herbiy jasusluq meqsitide xitaygha teminlesh jinayiti boyiche eyiblen'gen bolsimu, biraq teptish mehkimisi mezkur kishilerge qaritilghan jasusluq heqqidiki gumanlarni tekshürüsh arqiliq ispatliyalmighan. Bu seweblik türkiye jinayi ishlar qanunining alaqidar maddilirigha asasen, ular “Gunahsiz” dep qoyup bérilgen. Undin bashqa mezkur shexsler heqqide yolgha qoyulghan edliye nazariti tedbirliri emeldin qaldurulghan. Uningdin bashqa sotta aqlinip chiqqan 6 kishining adwokatqa serp qilghan chiqimliri üchün her bir kishige dölet xezinisidin 48 ming türk lirasi qayturup bérish höküm qilin'ghan.

Sot hökmining axirida, aqlinip chiqquchilarning türmide tutup turulghan waqitliri üchün, jinayi ishlar dewa qanunining 141-maddisi boyiche tölem telep qilsa bolidighanliqi bildürülgen.

Biz, jasusluq bilen eyblinip 12 yil 6 ayliq qamaq jazasigha höküm qilin'ghan memet éziz sadiq toghrisida pikir qarashlirini élish üchün uning oghlini ziyaret qilishqa tirishqan bolsaqmu, biraq u so'allirimizgha jawab bérishni ret qildi. U peqetla özining bu ishqa arilashmaywatqanliqini, dadisining qamaq jazasigha höküm qilin'ghanliqining toghra ikenlikini éytti, shundaqla bashqa deydighan gépining yoqluqini éytip téléfonni üzdi.

Biz bu sot jeriyani heqqide yenimu ilgiriligen melumat élish üchün, sotta aqlinip qoyup bérilgen hebibulla ürümchi bilen söhbet élip barduq.

Hebibulla ürümchi özining 2024-yili 2-ayning 20-küni tutulghanliqini, 7 ay türmide yétip soraq qilin'ghanliqini, ötken qétimqi sotta edliye nazariti astida turush sherti bilen qoyup bérilgenlikini, bu qétim 3-ayning 4-künidiki sotta memet éziz sadiqtin bashqa alte kishige sot mehkimisi teripidin “Jinayiti yoq” dep qoyup bérishke höküm qilghanliqini tekitlidi.

Hebibulla ürümchi sözide yene, memet éziz sadiqqa sot mehkimisi 12 Yil 6 ayliq qamaq jazasi Bérish bilen birge tartiwalghan pullirini musadire qilishqa höküm chiqarghanliqini tekitlidi.

Hebibulla ürümchi özi toghriliq ijtima'iy taratqularda tarqalghan söz-chöcheklerge narazi bolghanliqini, mesilining tüp menbesini éniqlimay turup söz-chöchek tarqatqan kishilerdin narazi bolghanliqini bildürdi. U özining béshigha kelgen bu külpetler toghrisida mundaq dédi: “Bu mesilide türkiyening adaletlik qanuni özining adalitini körsetken boldi”.

Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan doktor erkin ekrem ependi, aldi bilen bu weqening selbiy tesiri toghrisida toxtaldi. U, bu weqening türkiyediki Uyghurlarning kolléktip obrazini melum derijide zidileydighanliqini, buningdin ilgirimu yüz bergen bezi weqelerning selbiy tesir peyda qilghanliqini körsitip ötti.

Doktor erkin ekrem yene, türkiyedek bir dölette birer Uyghur teshkilati resmiy halda qurulsa, uning döletning qanun organliri teripidin qoghdilidighanliqi؛ nawada Uyghur teshkilatliri we wexpiliri ziyankeshlikke uchrisa, döletning qanun organlirining buninggha qarap turmaydighanliqini, ziyankeshlik qilghuchilarning haman sotqa tartilip jazalinidighanliqi؛ shunga bu weqedin Uyghurlarning tejribe-sawaq élishi lazimliqini tekitlep ötti.