Муһаҗир мәмәттохти имин ғайиб икки оғли вә бир келининиң учурини “кона шәһәр сақчи архиплири” дин тапқан

 Өткән йили америкадики коммунизм қурбанлирини хатириләш фонди тәрипидин елан қилинған “шинҗаң сақчи архиплири” муһаҗирәттики бир түркүм уйғурларни ғайиб уруқ-туғқанлириниң әһвалидин хәвәрдар қилди. Нөвәттә түркийәдә яшаватқан 82 яшлиқ мәмәттохти имин ака, 5 йилдин буян ениқ учур алалмайватқан уруқ-туғқанлиридин икки оғли вә бир келиниң учурини әнә шу архиптин билгән. Архипта икки оғлиниң 11 вә 7 йиллиқтин кесилгәнлики хатириләнгән.

Хәлқарада “шинҗаң сақчи архиплири” дәп тонулған, әслидә кона шәһәр наһийәлик сақчи идарисигә тәвә болған мәзкур архипта, 2800 дин артуқ тутқунниң рәсими вә йүзмиңларчә тутқунниң учурлири сақланған. Архипта кона шәһәр наһийәсидики тутқунлар асаслиқ салмақни игиләш билән бирликтә текәс қатарлиқ йәнә бир қанчә наһийә вә шәһәрләрдики бир қисим тутқунларниңму учурлири орун алған. Мутәхәссисләр илмий көзитиш вә тәһлилләр арқилиқ, бу архипниң чинлиқи һәққидә хуласә чиқирип болған болсиму, хитай тәрәп илгирикигә охшашла, бу һөҗҗәтләрниң сахта икәнлики, хитайға қарши дүшмән көчләрниң ясап чиқарғанлиқини илгири сүрмәктә. Муһаҗирәттики уйғурлар, бу һөҗҗәтләрдин тонуған уруқ-туғқан вә тонуш-билишлири һәққидә рәсмий вә иҗтимаий ахбарат васитилиридә гуваһлиқ баянатлирини бәрмәктә.

 Нөвәттә түркийәдә яшаватқан 82 яшлиқ мәмәттохти имин ака, бүгүн, 31-май радийомиз зияритини қобул қилип, “кона шәһәр сақчи архиплири” дин икки оғли вә бир келининиң учурини алғанлиқини мәлум қилди. Униң дейишичә, чоң оғли полат тохти 11 йиллиқ, кичик оғли ғаппар тохти 7 йиллиқ кесиветилгән.

Мәлум болушичә, полат тохти әслидә кәнттә бир мәһәллә башлиқи болуп, у 2017-йилиниң оттурилири тутқун қилинип 2018-йили 11 йиллиқ кесиветилгән. Бәлгилик диний мәлуматлиқ болған вә тоққузақта дора-дәрмәк дукини ечиватқан ғаппар тохти 2017-йилниң бешида тутқун қилинип, шу йили оттурилири 7 йиллиқ кесиветилгән. Һөҗҗәттә һәр иккисиниң топлишип җәмийәт тәртипини бузуш билән әйибләнгәнлики илгири сүрүлгән. Мәмәттохти ака, оғуллириниң сағлам иман-етиқад вә дурус әдәп-әхлақлиқ кишиләр икәнликини әскәртиш билән бирликтә, уларниң пәқәт миллий-кимлики-уйғурлуқи-сәвәбликла җазаланғанлиқини тәкитләйду.

Мәмәт тохти ака, мәзкур тизимликтин, келини һаваниса турап вә вә келининиң иниси пазил әмәтниңму учурлирини учратқан. Мәзкур архипта юрти конашәһәрниң ләңгәр йезисиға аит 31 бәтлик материял барлиқини баян қилған мәмәт тохти ака, һазирғичә мәзкур тизимликтин 30 чә тонушини учратқанлиқини, әгәр зөрүр тепилса, униңдин аз дегәндә 200 чә кишини тонуп берәләйдиғанлиқини баян қилди.

 Мәзкур архип елан қилинғандин кейин, хәлқара хәвәрләрдә, қәшқәр кона шәһәрниң дуня бойичә тутқунлар сани әң йүксәк наһийә икәнлики, бир кона шәһәрдики мәһбуслар саниниң пүтүн америкидики мәһбуслар санидинму 10 нәччә һәссә артуқ икәнлики хәвәр қилинған.

“кона шәһәр сақчи архиплири” елан қилинғандин кейин, мәзкур архиптики 2800 тутқунниң рәсимлиридики қияпәт “тәрбийәләш мәркәзлири” ниң хитай пәрдазлиғандәк-кәспий тәрбийә орунлири болмастин, бәлки еғир қийин-қистақ мәркәзлири икәнлики мәлум болғаниди.