Хитай һөкүмити үрүмчидики от апитиниң җавабкарлиқидин өзини қачурушқа урунмақта

Үрүмчи 24-ноябир от апитидә еғир дәриҗидә көйүп кәткән егиз қәвәтлик олтурақ бинаниң оттин кейинки һали. Иҗтимаий таратқу син көрүнүши, 2022-йили 25-ноябир, үрүмчи.

24- Ноябир үрүмчидә йүз бәргән от апитиниң чәктин ашқан юқум қамали сәвәбидин келип чиққанлиқи, қаттиқ қамал кәлтүрүп чиқарған сүний тосқунлуқлар түпәйли бинаға туташқан от ялқуниниң вақтида өчүрүлмәй, адәм өлүш вәқәсиниң келип чиққанлиқи, үрүмчи вә башқа җайлардики аһалиләр арисида қаттиқ наразилиқ кәйпиятини қозғиған иди. Кәң хәлқ аммисиниң қаттиқ наразилиқи вә намайишиға дуч кәлгән хитай һөкүмәт органлири, бу паҗиәниң җавабкарлиқтин өзини қачурушқа уруниватқанлиқи мәлум болмақта.  

11-Айниң 24-күни кәчқурун үрүмчиниң дөңкүврүк райони “җишаңйүән” аилиликләр қорасидики бир бинаға от кетип, кичик балиларниму өз ичигә алған бирмунчә адәмниң паҗиәлик өлүмини кәлтүрүп чиқарған иди. Хитай һөкүмәт даирилири “вәқәдә 10 кишини өлди” дәп елан қилған болсиму, әмма радийомизниң нәқ мәйдандин игилигән учурлирида бу қетимлиқ от апитидә 40 тин артуқ адәмниң өлгәнлики мәлум болмақта.

Бу қетимлиқ от апити хитай һөкүмитиниң “юқумни нөлгә чүшүрүш” сиясити сәвәбидин үрүмчидә қаттиқ қамал йүргүзүлүп, шәһәр аһалилири 4 айдин бери өйидин чиқалмайватқан бир мәзгилдә йүз бәргән.

От апитиниң биваситә қурбаниға айланған кишиләр от көйүватқан хәтәрлик пәйттә үндидар қатарлиқ иҗтимаий алақә вастилири арқилиқ сирттикиләрдин ярдәм тәләп қилған, һәтта дат-пәрят көтүрүп қутқузушни өтүнгән. От апитини өз көзи билән көрүп турған әтраптики амма тарқатқан видийоларға қариғанда, бу қетимлиқ от апитиниң шунчә еғир бәдәлләр билән өчүрүлүшигә даириләрниң чәктин ашқан юқумни қамал қилиш тәдбирлириниң сәвәб болғанлиқи мәлум болмақта.

Гәрчә вәқәниң тәпсилати радийомиз тәрипидин техи рәсмий дәлилләнмигән болсиму, әмма от апитидә зиянкәшликкә учриғучиларниң уруқ - туғқан, яр-бурадәрлири тарқатқан видийолардики учурлар бу паҗиәниң йәнә бир йүзини очуқ көрситип бәрмәктә. Йәни өлүм - йитим әһвалиниң бунчә еғир болушиға от кәткән бинадики кишиләрниң өйлиридин қечип чиқалмаслиқи, бинаниң җиддий пәйттә қечиш ишиклири билән пәләмпәйлириниң итиветилгәнлики, от өчүрүш туруббилириниң тосулуп қелип су ақмаслиқи, от өчүрүш әтритиниң вақтида кәлмәслики, кечикип кәлгәндин кейин болса бина алдидики тосақлардин вақтида өтәлмәй вә от кәткән нуқтиға йеқинлишалмай, отни вақтида һәм үнүмлүк өчүрәлмигәнлики қатарлиқ көплигән амиллар сәвәб болған.

RFA screenshot from Social Media video

Нәқ мәйдандин тартилған видийо вә син көрүнүшлиридин мәлум болушичә, от апитиниң биваситә зиянкәшликкә учриғучиларниң от өчүрүш хадимлириниң йетип келишини саәтләрчә күткәнлики, дәсләптә ис-түтәк елип кеـтишниң тәдбирлирини өзлири қилип баққан болсиму, бирақ ахирида от барғансери улғийип кәткәнликтин, бу тәдбирләрму карға кәлмигән.

Шундақ видейоларниң биридә, бу бинадики от апитидә икки балисидин айрилип қалғанлиқи мәлум болған бир аял, от кәткән вақитта өзлириниң ишикни ечип каридорға чиққанлиқи, әмма шу қәвәттики җиддий қечиш ишиклири вә пәләмпәйлириниң тақиветилгәнлики; от өчүрүш турубилиридин су ақмиғанлиқи; 21- қәвәткә қечип чиққан болсиму, әмма бина үстигә чиқиш ишикиниңму тақиветилгәнлики; от барғансери күчйип һәммә йәрни зәһәрлик ис - түтәк қаплап кәткәнликини баян қилған. Бу аял йоқуриқи сәвәбләр түпәйли өзиниң имканийәтниң баричә қилған барлиқ тиришчанлиқлириниң бикарға кәткәнлики, ахирида икки балисини йоқатқанлиқини чәксиз азаб илкидә ейтқан.

RFA screenshot from Social Media video

Юқириқи видийоларда вә кейинрәк тарқитилған уйғурларниң кәң көләмлик наразилиқ видийолирида, бу қкетимлиқ от апитигә һөкүмәт йолға қоюватқан юқумни тезгинләш қамал тәдбирлириниң сәвәб болғанлиқи интайин ениқ шәрһиләнгән. Шундақ туруқлуқ, от апити йүз берип болуп әтиси үрүмчи шәһәрлик һөкүмәт өткүзгән ахбарат елан қилиш йиғинида даириләрниң бу қетимлиқ от апитигә вақтида инкас қайтуруп адәм қутқазғанлиқини, бу мәһәллиниң “төвән хәтәрлик юқум райони”дики мәһәллә болғачқа, адәмләрниң пәскә қечип чүшәләйдиғанлиқини баян қилған. Үрүмчи шәһәрлик һөкүмәт баянатида от өчүрүш хадимлири йетип кәлгәндин кейинки хизмәтләрни, йәни яридарларниң дохтурханиларға апирилғанлиқи, қутқузуш хизмәтлириниң яхши ишләнгәнликини ейтип, мәсулийәттин қечишқа урунған. Улар һәтта шу бинаниң 14-қәвәтидин башланған от ялқуниниң немә үчүн дәрһал алди елинмай таки 19-қәвәткичә тутушуп көйгәнлики, бинаға солинип қалған аһалиләрниң немә үчүн сиртқа қечип чиқалмиғанлиқи, бинаниниң җиддий әһвалда қечип чиқиш ишиклири билән пәләмпәйлириниң етиветилгәнликидәк негизлик соалларниң җаваб бәрмигән.

ts.cn

Хитай һөкүмити тәрипидин берилгән бу баянатларға хәлқ аммисиниң һәр хил йосундики әйибләшлири торларни қаплап кәткән болуп, бир қисим хитай аһалилириму синлиқ гуваһлиқлирида мәзкур аһалиләр олтурақ райониниң қаттиқ қамал қилинған район икәнлики, от өчүрүш машинилириниң бина алдидики тосуқлардин вақтида өтәлмигәнлики, бинаға қапсилип қалған аһалиләрниң ичидин сиртиға қечип чиқалмай қарап туруп җан бәргәнликини инкас қилишқан.

Үрүмчидики бу от апити сәвәбидин нөвәттә хитай һөкүмитигә болған наразилиқ қаттиқ күчәймәктикән. 4 Айдин артуқ вақиттин бери өйлиригә қамилип, иқтисадий, роһий вә җисманий җәһәттин хориған хәлқ аммисиниң даириләргә болған наразилиқи чекигә йәткән. Үрүмчидики хитай аһалилирини асас қилған шәһәр хәлқиниң шәһәрлик һөкүмәт алдиға йиғилип намайиш қилғанлиқи мәлум болмақта.